Αν και έχουν περάσει μόλις  τριάντα χρόνια από την πολύκροτη πτώση του βερολινέζικου τείχους, του πιο εμβληματικού  μνημείου του Ψυχρού Πολέμου, γνωστού ως και «τείχος του αίσχους», οι συνέπειες αυτής της ιστορίας είναι ακόμα ζωντανές, νωπές και ρίχνουν την αποτρόπαιη σκιά τους πάνω από την εμβληματική αυτή ευρωπαϊκή πόλη της οποίας η ιστορία συμβολίζει όσο τίποτε άλλο τον όλεθρο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο Βερολίνο, σ’ αυτήν την κοσμοπολιτική πόλη του Μεσοπόλεμου που έσφυζε από ζωή και αισιοδοξία, παίχτηκε το μεγαλύτερο δράμα του πολέμου – πριν, στην διάρκεια και μετά τη λήξη του.

Ο συγγραφέας του, Τζάιλς Μίλτον, μας είναι γνωστός κυρίως από το βιβλίο O Χαμένος Παράδεισος που αναφέρεται στην καταστροφή της Σμύρνης μέσα από μαρτυρίες επιζώντων που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά. Επίσης, το 2017 κυκλοφόρησε στη γλώσσα μας και Ο ανορθόδοξος πόλεμος του Τσόρτσιλ, βιβλίο που παρουσιάσαμε και είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς μας γνώρισε όλες εκείνες τις μυστικές επιχειρήσεις Άγγλων κομάντος μιας ανεπίσημης οργάνωσης που ίδρυσε ο δαιμόνιος Ουίνστον Τσόρτσιλ. Γράφαμε τότε σχετικά: Το βιβλίο είναι συναρπαστικό καθώς πραγματεύεται έναν τελείως άγνωστο όσο και σημαντικό πόλεμο «υπό σκιάν», που διεξήχθη εκ παραλλήλου με τα πολύνεκρα πεδία των μαχών του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Όπως και στα άλλα ιστορικά έργα του, ο συγγραφέας προτιμά την μυθιστορηματική αφήγηση των ιστορικών γεγονότων, πράγμα που προσδίδει μια γλαφυρότητα στην ανάγνωση. Ένα δεύτερο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του συγγραφέα είναι ότι διαλέγει και αναδεικνύει κάποιες άγνωστες, ωστόσο, καθοριστικές πτυχές μεγάλων ιστορικών γεγονότων, όπως επίσης φέρνει στο προσκήνιο ανθρώπους-κλειδιά που βρίσκονταν πίσω από τους πρωταγωνιστές  αλλά ο ρόλος τους υπήρξε πρωτεύων. Όπως αυτός του Αμερικανού συνταγματάρχη Φρανκ Χόουλι ο όποιος υπήρξε διοικητής του αμερικανικού τομέα του μεταπολεμικού Βερολίνου. Ο άνθρωπος αυτός που δεν είναι ευρύτερα γνωστός, ήταν εκείνος που πρώτος από τους δυτικούς σύμμαχους έπαψε να έχει εμπιστοσύνη στις «αγνές» πρόθεση της Σοβιετικής Ένωσης. Θα έλεγε κανείς ότι είναι ο εισηγητής του Ψυχρού Πολέμου. Ο Χόουλι είναι ένας άντρας, η παρουσία του οποίου υπήρξε καθοριστική για τη μοίρα του  καθημαγμένου μεταπολεμικού Βερολίνου, και αυτό λόγω της διορατικότητάς του και της επιμονής του να πείσει τον Τρούμαν ότι ο Στάλιν είναι ένας αναξιόπιστος σύμμαχος και ένας στυγνός δικτάτορας που είχε ως στρατηγικό μέλημα να θέσει υπό τον έλεγχο του όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου.  

Το αισιόδοξο μήνυμα που εξέπεμψε η συμφωνία της Γιάλτας δεν κράτησε για πολύ, παρά την εμπιστοσύνη που έδειξε η αμερικανική και βρετανική ηγεσία στον σοβιετικό δικτάτορα. Ο Στάλιν, παρά τις «καλές προθέσεις», είχε ήδη καταλάβει ένα μεγάλο μέρος της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης και δεν υπήρχε περίπτωση να το αφήσει ελεύθερο. Δεν ήταν απελευθερωτής αλλά κατακτητής.

Στο Βερολίνο παίχτηκε ο πιο τραγικός επίλογος του πολέμου για την πόλη και άνοιξε η αυλαία της αποτρόπαιης πραγματικότητας του διαμελισμού της. Όπως είναι γνωστό, ο ανατολικός τομέας της πόλης έμεινε υπό σοβιετική κυριαρχία ενώ ο δυτικός υπό αμερικανική, αγγλική και γαλλική. Ωστόσο, όλη αυτή η τραγική κατάληξη είχε ακόμα μια απίστευτη παράμετρο: η πόλη ήταν περικυκλωμένη από το κομμάτι της Γερμανίας που βρισκόταν υπό σοβιετική κυριαρχία, με μόνο τον δυτικό τομέα της πόλης να ανήκει στους συμμάχους. Η περίπτωση να αντέξει αυτήν την ασφυκτική θηλιά στο λαιμό του, ήταν μικρή.

Αλλά οι απίθανες δυσκολίες για την πόλη δεν σταμάτησαν με τον διαμελισμό της και την σοβιετική «ομηρία» της. Όταν οι δυτικοί σύμμαχοι αποφάσισαν να ζωντανέψουν το δυτικό Βερολίνο, να δώσουν υπόσταση στο κομμάτι αυτό της ακρωτηριασμένης πόλης, βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πρωτόγνωρη σε ισχύ και έκταση εγκληματικότητα που δεν ήταν καθόλου εύκολο να αντιμετωπιστεί. Για το Βερολίνο σίγουρα άνοιγε ένας νέος κύκλος δυστυχίας, με φτώχεια, ανέχεια, κατασκόπους και γκάνγκστερ, μαυραγορίτες και εγκληματίες. 

Στην πόλη στήθηκε στην ουσία ένα νέο πεδίο μάχης που θα γινόταν γνωστό ως Ψυχρός Πόλεμος, μια ιδεολογικοπολιτική συγκρουσιακή διαμάχη που θα σφραγίσει την ιστορία του 20^ου αιώνα.

Ο συγγραφέας αναπαράγει το κλίμα της πόλης μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα όπως επίσης και από πλούσιο υλικό ημερολογίων όπου οι συντάκτες τους κατέγραφαν μαζί με την προσωπική τους εμπειρία και την ιστορική πραγματικότητα. Επίσης, συμπεριλαμβάνει και πολιτικές μαρτυρίες, αρχεία και διάφορες καταγραφές για την εποχή. Πρόκειται για την συγκλονιστική ιστορία που διαμόρφωσε τον σύγχρονο κόσμο και καθόρισε την ζωή εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων από την μια και την άλλη πλευρά.

Τζάιλς Μίλτον Ρουά ματ στο Βερολίνο
Η ψυχροπολεμική αντιπαράθεση που διαμόρφωσε τον σύγχρονο κόσμο
Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου
Εκδώσεις: Μίνωας Σελ.: 443

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ανταμοιβές των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης 1824-1844

Βιβλίο: Μπλε Ήλιος

Βιβλίο: Ζώα στον Εθνικοσοσιαλισμό