Οι αυταρχικοί ηγέτες, έστω και αν έχουν εκλεγεί με δημοκρατικές διαδικασίες, κουράζουν και αποσταθεροποιούν τη διεθνή κοινότητα. Τον τελευταίο καιρό επιλέγουν να δοκιμάσουν τις αντοχές και την ετοιμότητα αντίδρασης όλων.

Η μία εκ των τριών υπερδυνάμεων, που κυριαρχούν στο σύγχρονο διεθνές σκηνικό, εισβάλλει στη μικρή γειτονική της χώρα επειδή θεωρεί ότι της ανήκει και πρέπει να ακολουθεί τις απόψεις και τα γεωστρατηγικά ντεζιντεράτα της ρωσικής Δημοκρατίας.

Η Ρωσία εφαρμόζει εις βάρος της Ουκρανίας ακρότατη ισχύ, αναπτύσσοντας βαρύτατα και τεχνολογικά εξελιγμένα όπλα συμβατικού θεάτρου, αλλά και μαζικής καταστροφής. Ελάχιστοι αξιολογούσαν ως πιθανή τη συμπεριφορά που επέλεξε ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και αρκετοί μεταξύ των συμμάχων και εταίρων πίστευαν ότι ο Ρώσος Πρόεδρος ήταν ειλικρινής στις διαβεβαιώσεις που δημοσιοποιούσε ισχυριζόμενος ότι δεν σχεδιάζει εισβολή στην Ουκρανία.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, στηριζόμενος στην ενημέρωση των αρμοδίων υπηρεσιών και της διοίκησης, επέμενε ότι η Ρωσία θα εισβάλει. Περισσότεροι αμφισβήτησαν την ξεκάθαρη αμερικανική αξιολόγηση, που εκτιμούσε ότι η ρωσική μηχανή του πολέμου είχε ξεκινήσει και δεν μπορούσε να σταματήσει χωρίς να «ταϊστεί» ακόμη και με αμάχους, γέροντες, γυναίκες και παιδιά.

Η ρωσική συμπεριφορά

Η Ρωσία, μετά την κήρυξη από τον Πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν (ΟΗΕ, 17 Ιουνίου 1982) «του πολέμου των άστρων», ανταγωνίστηκε τις ΗΠΑ σε όλα τα πεδία. Η Μόσχα κατέρρευσε μαζί με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Χρειάστηκε πολλά χρόνια για να ανακτήσει τη διεθνή θέση που θεωρεί ότι της αρμόζει. Όμως πριν από λίγες ημέρες η Μόσχα επέλεξε και πάλι ακραίο ανταγωνισμό και εισέβαλε στην Ουκρανία διακινδυνεύοντας ξανά σημαντικές πολιτικές και οικονομικές απώλειες.

● Ο Πρόεδρος Ρέιγκαν, ένας πολιτικός που προερχόταν από τον κόσμο του θεάματος, γονάτισε τη Ρωσία το 1982.

● Ο Πρόεδρος Ζελένσκι, προερχόμενος από την κωμωδία του θεάματος, έδειξε στην ισχυρή γείτονά του ότι ακόμη έχει πολλές αδυναμίες και στη στρατιωτική της δομή.

Η ρωσική συμπεριφορά:

● Ενέταξε τη Ρωσία στους αναξιόπιστους του διεθνούς συστήματος.

● Ανέδειξε στρατιωτικές αδυναμίες ενός μεγάλου στρατού.

● Προέβαλε το κοινωνικό πρόβλημα που προκαλεί η εκβιαστική και βίαιη μετακίνηση πληθυσμών που δημιουργεί προσφυγιά ως συνέπεια στρατιωτικής εισβολής και πολεμικής φρίκης.

● Οδηγεί έναν δημοκρατικά εκλεγμένο, φαινομενικά ανίσχυρο ηγέτη στο βάθρο του ισχυρού καθοδηγητή του λαού του και στον κολοφώνα ηρωισμού, κυρίως μετά τη σαφέστατη απόρριψη πρότασης να εγκαταλείψει τη χώρα του για να σωθεί.

● Εκθέτει τη Μόσχα η επιλογή ανατροπής εκλεγμένου ηγέτη χώρας, κυρίως όταν επιδιώκει να το επιτύχει με Τσετσένους μαχητές, τους οποίους στρέφει κατά χριστιανών γειτόνων, μάλλον συγγενών της Ρωσίας.

● Προβληματίζει ενεργειακούς πελάτες και συνεταίρους της Ρωσίας το μέλλον που επιλέγει η Μόσχα για να επαναπροσδιορίσει τις εμπορικές τους σχέσεις.

Τέλος εποχής

Οι ΗΠΑ, μετά τις πρόσφατες ένοπλες επεκτατικές επιλογές της ρωσικής ηγεσίας, γνωρίζουν πλέον ότι η φρίκη του πολέμου, όποτε τερματιστεί, έκλεισε οριστικά την εποχή που ακολούθησε μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και την 25η Φεβρουαρίου 2022.

Το χειρότερο δείγμα της ανατρεπτικής πολιτικής που προωθούσε η Ρωσία τα τελευταία είκοσι χρόνια της διακυβέρνησης από τον Πρόεδρο Πούτιν ήταν η Κριμαία. Ανετράπη κάθε συμφωνία που αφορούσε τη σταθερότητα του κόσμου ύστερα από έναν παγκόσμιο πόλεμο. Έναν πόλεμο που προκάλεσε καταστροφές, ολοκαύτωμα, εκατομμύρια θύματα, στρατιές αναπήρων, απορφανισμένες κοινωνίες, εμφύλιες συγκρούσεις, απρόκλητες σοβιετικές εισβολές παρόμοιας αγριότητας.

Επί των ημερών μας η προσάρτηση της Κριμαίας αντιμετωπίστηκε με «ευρωπαϊκή ευγένεια», χωρίς να προβληματίσει ιδιαίτερα όλους όσοι θεωρούν ότι η αντιπαράθεση με την υπερδύναμη που επιλέγει να προκαλέσει τη διεθνή κοινότητα με όπλα και άκρατο αυταρχισμό δεν μπορεί να ξεπεραστεί με συμφωνίες και συμβόλαια που ενισχύουν τη μονοπωλιακή παρουσία, αλλά και την απόλυτη πολλαπλή εξάρτηση της Ε.Ε. από το μονοπώλιο, ενεργειακό και γεωστρατηγικό, που προωθεί η Ρωσία.

Επιπτώσεις στην ενέργεια

Η Μόσχα στα θέματα ενέργειας έπαιξε με όρους ελεύθερης αγοράς, επέτυχε και κυριάρχησε. Κανείς δεν μπορεί να την κατηγορήσει για την επιτυχία της. Αντίθετα κάθε Ευρωπαίος πολίτης δικαιούται να προβληματίζεται για τους λόγους που η Ε.Ε. δεν παρακολούθησε τις επισημάνσεις των ΗΠΑ για την εύκολη, αλλά προβληματική διαδρομή, κυρίως της Γερμανίας, σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας που αφορούν στην Ευρώπη.

Η αμερικανική διοίκηση με πολύ διακριτικό τρόπο επισήμαινε στους συμμάχους τα προβλήματα τα οποία δημιουργεί μία επιλογή που δεν προωθούσε εναλλακτικές επιλογές προμήθειας ενέργειας, ενώ ενίσχυε το μονοπώλιο, που αντίκειται στις δυτικές προτιμήσεις μίας ελεύθερης και ανοιχτής αγοράς.

Έστω και με καθυστέρηση η Ε.Ε., υπό την πίεση των εξελίξεων, παγώνει τώρα συνεργασίες και ολοκληρωμένα δίκτυα με τη Ρωσία. Στρέφεται προς περισσότερους προμηθευτές και ανοίγει σημεία αποθήκευσης σχιστολιθικού αερίου, που παράγεται και στις ΗΠΑ. Για την ταχύτητα των μεταφορών θα αναζητηθούν οι λύσεις που προτείνει η πρωτοπόρα ελληνική ναυτιλία, ενώ ταυτοχρόνως θα αναζητηθούν νέες πηγές, με αποτέλεσμα η ανατολική Μεσόγειος να ανακτήσει προτεραιότητα.

Οι χώρες του Κόλπου, κυρίως το Κατάρ, παγιώνουν τον ρόλο τους σε κάθε νέα προοπτική για τη διεθνή ενεργειακή σταθερότητα, ενώ χώρες που παράγουν πετρέλαιο θα επανέλθουν δυναμικά στις ενεργειακές αγορές, από τις οποίες κατά κάποιο τρόπο είχαν παραμερισθεί από τη γοητεία του φυσικού αερίου.

Σημαντική επίσης εξέλιξη στον τομέα της ενέργειας αποτελεί η απόφαση που επέτυχε ο Πρόεδρος Μακρόν προκειμένου να συμπεριληφθούν η πυρηνική ενέργεια και το LNG στις περιβαλλοντικά φιλικές, πράσινες μορφές ενέργειας.

Σύνεση αντί για ακρότητες

Προφανώς ύστερα από τόσο μεγάλες προκλήσεις και πολεμικές αναμετρήσεις ο κόσμος αλλάζει οριστικά. Η μόνη σοβαρή επιτυχία της διεθνούς κοινότητας για όλη τη μακρά περίοδο που ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι η αποτροπή ενός τρίτου.

Η σταθερότητα του δόγματος θεωρείται ακόμη εγγυημένη παρά τη ρωσική απόφαση να ενεργοποιήσει μέσα στην ουκρανική κρίση και την αποτρεπτική πυρηνική της δυνατότητα. Το αμυδρό δείγμα πιθανής εκτόνωσης, μετά την απόφαση έναρξης τεχνικών συνομιλιών Ρωσίας – Ουκρανίας στη συνοριακή περιοχή με τη Λευκορωσία, πρέπει να καταλήξει σε συνεννόηση για να αποφευχθεί εκατόμβη νεκρών στην Ουκρανία.

Οι δημόσιες δηλώσεις πολλών δρώντων δεν μπορεί να χαρακτηρίζονται από ακρότητες. Η Γερμανία με σύνεση πρέπει να συνεχίσει τη διορθωτική της πορεία και να προσαρμόσει τις εξοπλιστικές της προσδοκίες στην πραγματικότητα και την αγριότητα της εποχής και όχι στην ακόρεστη επιθυμία της να καταστεί το έκτο μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αναμφισβήτητα η Ιστορία χαρακτηρίζει τις προσδοκίες – αναπτυξιακές και γεωστρατηγικές – των χωρών, αρκεί να προσαρμόζονται στην εξελιγμένη και σταθερή διεθνή κοινωνία που προσδοκούμε να οικοδομήσουμε όλοι μαζί. Το πικρό φρικτό παρελθόν που ενταφιάσαμε με τη δημιουργία της Ε.Ε. και τις διεθνείς συμφωνίες έφερε προσδοκία στον κόσμο.

Κανείς δεν ανέχεται ακραίες καταστάσεις φασιστικής ή φονταμενταλιστικής προέλευσης. Ο κόσμος εξεπλάγη από την απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία και να εμπλέξει Τσετσένους μαχητές και Ρώσους μισθοφόρους για να την καθυποτάξει.

Έλλειψη ευρωπαϊκού συντονισμού

Η Ουκρανία, σημαντικός σιτοβολώνας της ευρύτατης Ευρώπης, με πλούσιο υπέδαφος σε μεταλλεύματα και πρώτες ύλες, κόμβος μεταφοράς ενέργειας, δικαιούται να λαμβάνει τις δικές της αποφάσεις και να διεκδικεί μία καλύτερη θέση για την ανάπτυξή της και την ευημερία των πολιτών της.

Οι λαοί της Ευρώπης, στο τοξικό περιβάλλον που προκαλούν βίαιες συμπεριφορές και η χρήση επικίνδυνων οπλικών συστημάτων, εκπλήσσονται καθημερινώς από την έλλειψη συντονισμού των ευρωπαϊκών χωρών σε θέματα πολιτικής, όπως

● προξενική συνεργασία,

● επισκέψεις στη Ρωσία λίγες ημέρες πριν από την εισβολή,

● πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων Ρώσων πολιτικών, ολιγαρχών, αγωγών μεταφοράς ενέργειας,

● απόσυρση εταιρειών από επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα, περίπτωση ΒΡ, ● αποκλεισμός από το διατραπεζικό σύστημα πληρωμών ή και απαίτηση απόσυρσης από τα διοικητικά συμβούλια ρωσικών ενεργειακών εταιρειών (όχι μόνο επώνυμων πολιτικών, αλλά και άλλων υψηλόβαθμων στελεχών), ώστε καταγγελτικά να επιβεβαιώσουν ότι δεν επιθυμούν να ταυτίζονται με τον αυταρχισμό και τους καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η συνάντηση Δένδια – Λαβρόφ

Η Ελλάδα σε όλα τα στάδια κλιμάκωσης της κρίσης ανέπτυξε την πολιτική της ακόμη και με παρουσία δίπλα στους ομογενείς της Μαριούπολης. Όταν η εισβολή βρισκόταν στα τελικά στάδια υλοποίησής της, ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας Νίκος Δένδιας αναγκάστηκε να διακόψει το ταξίδι του στην Αφρική για διεκδίκηση εκλογής μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, παρ’ όλο που πριν από λίγες ώρες είχε συναντηθεί με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ.

Η συνομιλία των δύο πολιτικών – δεν ανακοινώθηκαν πολλές λεπτομέρειες – σίγουρα άφησε μία δυσάρεστη εντύπωση στον κ. Δένδια, ο οποίος άκουσε από τον οικοδεσπότη που τον είχε προσκαλέσει στη Μόσχα ότι για παράπονα που αφορούν την Τουρκία πρέπει να στραφεί στους συμμάχους.

Η Ελλάδα για δεύτερη φορά [η πρώτη ήταν όταν ο κ. Λαφαζάνης και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αναζητούσαν να κόψουν δραχμές (2015)] διδάχθηκε σκληρά ότι πρέπει πρώτα να συντονίζεται με συμμάχους και εταίρους και μετά να στρέφεται για σημαντικές συνεργασίες επί εθνικών θεμάτων προς δυνάμεις εκτός του πλαισίου στο οποίο ανήκει.

Ο Ρώσος ΥΠΕΞ, που επέπληξε τον Έλληνα συνομιλητή του, δεν άφησε περιθώριο ελπίδας για αναστολή της εισβολής στην Ουκρανία όταν εξέφρασε τις αντιρρήσεις του για τις νατοϊκές διευκολύνσεις που παρέχει η Ελλάδα από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Η τελευταία προσωπική επαφή Ευρωπαίου ΥΠΕΞ με τον κ. Λαβρόφ ήταν το πλεονέκτημα της Αθήνας στην ενημέρωση που ακολούθησε μεταξύ των Ευρωπαίων τις ώρες που προηγήθηκαν της ρωσικής πανστρατιάς με στόχο την κατοχή της Ουκρανίας και την ανατροπή του εκλεγμένου ηγέτη της.

Η επιτυχία έγκειται στην έγκαιρη διάγνωση

Η επόμενη ημέρα, όποια και αν είναι αυτή, προβάλλει πολύ απαιτητική. Οι αποφάσεις του σήμερα πρέπει να λαμβάνονται με τρόπο που μας διατηρεί μέσα στις εξελίξεις, επειδή προσδιορίζουν το μέλλον του κόσμου στον 21ο αιώνα. Οφείλουμε να αντιλαμβανόμαστε και να συμβάλλουμε στην κοινή επιδίωξη, έστω και αν δεν χρειαστεί (;) να κλείσουμε τον εναέριο χώρο μας στις πτήσεις των ρωσικών αεροσκαφών, όπως αμεσότατα έπραξαν πολλές γειτονικές μας χώρες.

Η κρίση εξελίσσεται. Τα αμυντικά και επιχειρησιακά θέματα τα αναλύουν ειδικοί της στρατηγικής του πολέμου, των μετωπικών μαχών ή του αντάρτικου των πόλεων. Απαίτηση της διεθνούς κοινότητας είναι η άμεση διακοπή των εχθροπραξιών, διότι κανένα διεθνές κείμενο δεν επιτρέπει παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις χωρών επειδή εκτιμάται από τη Μόσχα ότι στην Ουκρανία αναπτύσσεται ο νεοναζισμός.

Ακρότατες πολιτικές εκφράσεις, πέραν του δημοκρατικού φάσματος, δυστυχώς παρατηρούνται σε πολλά κράτη του κόσμου, αλλά οι γείτονες δεν αρματώνονται και εισβάλλουν για να επιβάλουν τη δική τους δημοκρατία και το δικό τους διεθνές δίκαιο.

Η επιτυχία των αποφασισμένων και προνοητικών ηγετών έγκειται στην έγκαιρη διάγνωση και ουσιαστική αξιοποίηση των χαρακτηριστικών της επόμενης ημέρας, που θα προσδιορίσει το μέλλον του κόσμου.

*Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι Πρέσβης επί τιμή

Διαβάστε επίσης:

Στην Ουκρανία έχασε η Ευρώπη

Πόλεμος στην Ουκρανία: Το μετέωρο βήμα της κυβέρνησης

Γυναικοκτονίες: Η μαύρη λίστα της απόγνωσης