«Μπου ντουνιά τσαρκ φελέκ» έλεγε συχνά ο Νίκος Εγγονόπουλος κατά τη μαρτυρία της κόρης του Εριέττης. Δηλαδή «ο κόσμος είναι στρόγγυλος και γυρίζει». Τη ρήση του Έλληνα ζωγράφου και ποιητή, πολύ επίκαιρη στην εποχή μας, την αφιερώνουμε στον στρατηγό Ακάρ.

Κατά τον Τούρκο ανώτατο απόστρατο αξιωματικό, υπουργό Άμυνας της Τουρκίας, το τζίνι βγήκε από το λυχνάρι, αλλά μάλλον η Ελλάδα έχει το λυχνάρι σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Τουρκίας, που διαπιστώνει ότι Ε.Ε. και ΝΑΤΟ κινούνται σύμφωνα με τις επιθυμίες της Ελλάδος.

Πιστεύαμε μέχρι τη στιγμή που ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας μίλησε για το τζίνι ότι η Τουρκική Δημοκρατία πορευόταν με αντίληψη συνολικής ασφάλειας και γεωστρατηγικών επιλογών της συμμαχίας. Όμως μετά και τη δημόσια δήλωση του Τούρκου αξιωματούχου για το τζίνι δεν αποτελούν πλέον έκπληξη οι επιλογές και η πορεία που αυτόνομα ακολουθεί η Τουρκία.

Όπως πολλές φορές επισημάνθηκε, η εσωτερική πολιτική επιλογή των Τούρκων αποτελεί αποκλειστικό δημοκρατικό τους δικαίωμα. Η ανησυχία για την εδαφική τους ακεραιότητα προφανώς και βαραίνει την τουρκική κυβέρνηση.

Ευθείες απειλές

Όμως η εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας δεν απειλείται από ΝΑΤΟ και Ε.Ε. Αντιθέτως η Τουρκία, από την εποχή του Κεμάλ και παρά τη συμφωνία φιλίας με την Ελλάδα του Ελευθερίου Βενιζέλου, αποκαλεί τη Θράκη «χαμένη κόρη που πρέπει να επιστρέψει στην αγκαλιά της μητέρας πατρίδας», δημιούργησε κρίση στην Κύπρο και αργότερα κατέλαβε στρατιωτικά έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανακοίνωσε casus belli κατά της Ελλάδας αν αποφασίσει η Αθήνα να εφαρμόσει το σύγχρονο δίκαιο της θάλασσας, χωρίς να αρνείται τα αντίστοιχα δικαιώματα που προκύπτουν για την Τουρκία από τον σεβασμό της UNCLOS.

Ως συνέχεια της πολιτικής του κεμαλικού κατεστημένου ο Ταγίπ Ερντογάν, που υποφέρει επειδή αδυνατεί να αποκαθηλώσει την Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ, υποτάσσεται στην ιδεολογική υπεροχή του «πατέρα των Τούρκων» και απειλεί ευθέως ο ίδιος και η αξιωματούχοι του την Ελλάδα με θερμό επεισόδιο.

Ο αναξιόπιστος Ταγίπ

Απολύτως αναξιόπιστος και ασυνεπής προς τις δεσμεύσεις που έλαβε έναντι του πρωθυπουργού της Ελλάδας κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στην Τουρκία, ανακοινώνει έρευνες σε νομικά αρρύθμιστες περιοχές, κινητοποιεί τις ναυτικές του δυνάμεις για «σκοπούν» σε διεθνή ύδατα, παρενοχλεί ξένες εταιρείες που πραγματοποιούν ενεργειακές έρευνες σε ρυθμιζόμενες περιοχές, μονομερώς αποφασίζει τι θεωρεί ότι ανήκει σε κάθε χώρα, παραβιάζει τον εναέριο χώρο της Ελλάδας.

Εκπλήσσεται ο Ταγίπ Ερντογάν ύστερα από τη συνολική συμπεριφορά του επειδή οι ΗΠΑ αποφασίζουν να αναστείλουν κάθε πρόγραμμα αμυντικής συνεργασίας με την κυβέρνησή του όταν διαπιστώνουν και από την ενημέρωση του Έλληνα πρωθυπουργού ότι η κατάσταση που διαμορφώνεται στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους και η αξιολόγηση που προέρχεται από την πλειοψηφία των συμμάχων, αλλά και τρίτων, φιλικών προς το ΝΑΤΟ κυβερνήσεων, συμπίπτει με τις ανησυχίες τους αλλά και με όσα παρουσίασε ο Έλληνας πρωθυπουργός.

Ο Ταγίπ Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα ζήτησε για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ και τα συμφέροντα της συμμαχίας τα θέματα των εξοπλισμών να προσαρμόζονται στη συνολική γεωστρατηγική αντίληψη, την οποία ο Τούρκος Πρόεδρος αρνείται να εξυπηρετήσει.

Αποτυχημένες επιλογές

Η απόλυτη αποτυχία των τουρκικών επιλογών έχει φέρει τη χώρα και το λαό σε απόλυτη κατάσταση αδυναμίας, με τα κριτήρια της Τουρκίας και όχι με όσα προτάσσουν δυτικοί και ειδικότερα Έλληνες αναλυτές.

Ο τουρκικός λαός είναι πολύ υπάκουος στην ηγεσία του και η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα σίγουρα απασχολεί τις τράπεζες, τους επιχειρηματίες και τους ξένους επενδυτές, ίσως και μια μερίδα Τούρκων μεταρρυθμιστών, αλλά επ’ ουδενί στον ίδιο βαθμό τον Τούρκο πολίτη που ζει 30 χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη ή τη Σμύρνη, πολύ λιγότερο δε τον Τούρκο πολίτη της Ανατολίας που σιτίζεται και στεγάζεται από τον αγά της περιοχής του και τη φιλανθρωπία του Ισλάμ.

Η καταβαράθρωση της λίρας στην τουρκική κοινωνία ισοσταθμίζεται από τις χορηγίες του κράτους, των αδελφοτήτων της Τουρκίας και του εξωτερικού, τη φιλανθρωπία των εύπορων επιχειρηματιών και τις συνδρομές που φθάνουν από τις ισλαμικές, όχι πάντοτε ακραίες, ανθρωπιστικές οργανώσεις και οργανισμούς.

Η ανάλυση της Τουρκίας με κριτήρια απόλυτης δυτικής προσέγγισης δεν αποδίδει πάντοτε την πραγματικότητα της χώρας, πολιτική, οικονομική, κοινωνική. Η Άγκυρα για πολλά χρόνια, πολύ πριν την εμφάνιση του Ταγίπ Ερντογάν στην πολιτική σκηνή, διαβάζει και ερμηνεύει το διεθνές δίκαιο (περί μειονοτήτων, ελευθεροτυπίας, δικαιώματος του συνέρχεσθαι αλλά και περί θεμελιωδών δικαιωμάτων στη ζωή και στην εργασία) με τον δικό της τρόπο και την ιδιαίτερη συμπεριφορά της Άγκυρας, κεμαλικής ή ισλαμικής, όπως ανέχθηκε ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, η Ε.Ε. και πολλές δυτικές δημοκρατικές κυβερνήσεις με ιδιαίτερες ευαισθησίες σε θέματα ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων.

Την παρουσίαση της νομικής βάσης που δημιουργεί το διεθνές δίκαιο εμπιστευόμαστε στους πλέον εξειδικευμένους διεθνολόγους για να εξασφαλίσουμε σταθερή και ισχυρή επιχειρηματολογία, ακόμη και όταν κατά τους ειδικούς εγκαίρως επισημαίνεται ότι το διεθνές δίκαιο διαβάζεται είτε με στενή και αυστηρή ερμηνεία είτε διευρυμένη, κατά τα συμφέροντα που επιθυμεί να υποστηρίξει κάθε πλευρά.

Βέβαια η ισχυρή ελληνική νομική θέση επιτρέπει στις κυβερνήσεις να κινούνται με μεγαλύτερη πολιτική άνεση, χωρίς να παρασύρονται σε ακρότατη αισιοδοξία επικράτησης όλων των απαιτήσεών μας, αν κάποτε οι δύο χώρες συμφωνήσουν να προσφύγουν στη διεθνή δικαιοσύνη.

Οι δυσκολίες της Άγκυρας

Η διεθνής κατανόηση της σοβαρότητας των θέσεων της Αθήνας έφερε την Τουρκία σε απόγνωση, επειδή δεν παρακολούθησε την εξέλιξη της στρατηγικής μας. Η Άγκυρα ήταν σίγουρη ότι η δεκαετής οικονομική κρίση και η πανδημία οδήγησαν την Ελλάδα στο κατώτερο σημείο πολιτικής συνοχής. Με τη λανθασμένη αυτή εκτίμηση προκάλεσαν την κρίση του Έβρου και αντιμετώπισαν την πρώτη μεγάλη έκπληξη. Πριν καλά – καλά συνέλθουν από το γεγονός βούτηξαν στα αχαρτογράφητα νερά των σχέσεων με τη Ρωσία. Αδιαφορώντας για τις συμμαχικές επιλογές πιεστικά διαφήμιζαν την αγορά των S-400 και το ιδιαίτερο καθεστώς που εξασφάλιζαν στα πυρηνικά εργοστάσια της Ρωσίας στην τουρκική επικράτεια.

Όταν διαπίστωσαν τον θυμό της Ουάσιγκτον και των ευρωπαϊκών πρωτευουσών είχαν ήδη παγιδευτεί σε έναν ιστό αντικρουόμενων συμφερόντων και γεωστρατηγικών προτιμήσεων. Η πίεση του πορτραίτου του Κεμάλ, που συνεχίζει να κρέμεται πάνω από το παλάτι της Άγκυρας, η συμμαχική ασυνέπεια της Τουρκίας, η απόρριψη επέκτασης ΝΑΤΟϊκής παρουσίας στο Αιγαίο, με πρόφαση τον αφοπλισμό των νησιών, η απουσία πρόσκλησης προς τις ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις να ενδυναμώσουν φρουρές και στρατηγικά σημεία στα νότια χερσαία σύνορα της Τουρκίας, η εισβολή στη Συρία σε βάρος των Κούρδων συμμάχων των ΗΠΑ με αποτέλεσμα να διευκολυνθεί η ρωσική διείσδυση στη Μέση Ανατολή, η συνεργασία με το Ιράν, αλλά και η σύγκρουση με Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αποτελούν τις βασικές παραμέτρους των σημαντικών δυσκολιών που αντιμετωπίζει η Τουρκία του Προέδρου Ερντογάν.

Στρατηγική διεκδίκησης

Η γνώση της Τουρκίας μας επιτρέπει αβίαστα να ισχυρισθούμε ότι οι επιλογές δεν επιβάλλονται από εσωτερικά γεγονότα ή επικείμενη εκλογική αναμέτρηση. Η στρατηγική διεκδίκησης εδαφών και περιοχών της Ελλάδας αποτελούν βασικό άξονα της διαχρονικής στρατηγικής του τουρκικού κράτους.

Ποτέ δεν άλλαξαν πορεία οι τουρκικές κυβερνήσεις στην επιλογή των διεκδικήσεών τους. Αντίστοιχα και η Ελλάδα ποτέ δεν υποχώρησε μπροστά στις τουρκικές προκλήσεις. Η ελληνική διπλωματία κινήθηκε εξυπνότερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εντάχθηκε σε όλους τους οργανισμούς που εξασφάλιζαν τη διεθνή ειρήνη και την αμυντική θωράκιση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Όταν οι συνθήκες ωρίμασαν εντάχθηκε στον μοναδικό οργανισμό που εξασφάλιζε την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής πολιτικής, νομισματικής και οικονομικής εξέλιξης.

Η ωριμότητα της Αθήνας

Η πολύπαθη πολιτική και διεθνής εφηβεία της χώρας μας διήλθε μέσα από έναν αιματηρότατο εμφύλιο, όταν ακόμη και οι ηττημένοι του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ενισχύονταν για να αναπτυχθούν, την πόλωση των μετεμφυλιακών αναμετρήσεων, τη χούντα και τη μεταπολίτευση, που σημαδεύτηκε από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η ωρίμανση όλων των πολιτικών δυνάμεων και της ελληνικής κοινωνίας επιταχύνθηκε από τις συνθήκες που επέβαλε η αντιμετώπιση της μακροχρόνιας διεθνούς και εγχώριας οικονομικής κρίσης, της πανδημίας, των σκληρών προκλήσεων, πολεμικών επιθέσεων στην κυριολεξία, της Τουρκίας.

Η δημοκρατία μας, αποδεικνύεται καθημερινά, αντέχει ευρύτατες προκλήσεις, συζητήσεις και αναλύσεις χωρίς να αμφισβητείται από το σύνολο των κοινοβουλευτικών κομμάτων ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής που έχει επιτευχθεί με κοινή πολιτική συναντίληψη. Το πολιτικά διαφοροποιημένο λεκτικό που εκδηλώνεται, χαρακτηριστικό κάθε αξιόπιστης δημοκρατίας, δεν αναιρεί την κοινή διαπίστωση της σταθερότητας και προοδευτικότητας του πολιτικού μας συστήματος.

Η αντιμετώπιση της τουρκικής επιθετικότητας ευτυχώς ακόμη επιτυγχάνεται διά της διπλωματίας Τα αποτελέσματα των διπλωματικών συνομιλιών και συμφωνιών τα θωρακίζει ο αμυντικός εκσυγχρονισμός της χώρας μας. Κάθε διπλωμάτης εξειδικεύεται να υπηρετεί τη διπλωματία αξιοποιώντας και την αμυντική ισχύ της χώρας του. Κατά την αντίληψή μας ασκήσεις που πραγματοποιούν τα κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ, με συμμετοχή παρατηρητών και συμμαχικών δυνάμεων, δεν αποτελούν απειλή ούτε στρέφονται ενάντια σε μέλη της συμμαχίας.

Για την αποτελεσματικότερη αξιολόγηση της κατάστασης στην περιοχή μας και την εκτίμηση του κινδύνου δεν λησμονείται, από παλαιότερες εποχές, επισήμανση ιστορικού πρωθυπουργού της χώρας, που παρακολουθώντας μεγάλη διακλαδική άσκηση με συμμετοχή και ξένων παρατηρητών σχεδόν επέπληξε τους στρατιωτικούς διοργανωτές της άσκησης όταν διαπίστωσε ότι το σενάριο είχε μόνο αμυντική πτυχή. Υπογράμμισε, με έντονο ύφος, στους στρατηγούς του ότι στην εξέλιξη του σεναρίου της επιτυχούς αποτροπής πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και η καταδίωξη του επιτιθέμενου πέρα από την επικράτεια της χώρας. Δυστυχώς τα σενάρια πολέμου περιέχουν και αυτή τη διάσταση, γι΄ αυτό και η διπλωματία προηγείται, ώστε να αναστέλλεται η ενεργοποίηση της πολεμικής μηχανής.

Ζούμε ευτυχώς ακόμη σε περίοδο ειρήνης και συνεπώς η επικοινωνία των κρατών δεν διακόπτεται ακόμη και όταν οι ηγέτες αποφασίζουν να ανεβάσουν τους τόνους της λεκτικής αντιπαράθεσης.

Η ασφαλής απάντηση αποτροπής, οποιασδήποτε κρίσης, δίδεται από την αποτελεσματική διπλωματία κυρίως όταν συμπίπτει με τα συμφέροντα των πολλών, αποκλείοντας με αυτό τον τρόπο τις υπερβολές και την πολιτική απόγνωση του ενός.

Η ΝΑΤΟϊκή συμμετοχή της Τουρκίας δεν αμφισβητείται από τη συμμαχία και προφανώς η Άγκυρα ακόμη δεν έχει επιλέξει την ανατροπή της. Απλώς ο δρόμος επί του οποίου κινείται ο Ταγίπ Ερντογάν, για να τοποθετηθεί στο πεδίο των νέων εξελίξεων, μεταμορφώνεται σε κινούμενη άμμο που τείνει να καταπιεί το σύγχρονο τουρκικό κράτος. Δεν μπορούμε σύμμαχοι και γείτονες να μείνουμε αδιάφοροι απέναντι στην Τουρκία.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν με άκομψο τρόπο, για να ξεπεράσει τις αδυναμίες του, ζητά τη συμμαχική αλληλεγγύη. Δεν θα αποτελέσει έκπληξη οποιαδήποτε άμεση επιλογή της συμμαχίας που θα επαναφέρει την Τουρκία στη θέση αξιόπιστου και συνεπούς συμμάχου, όπως πολύ εύστοχα, μεταξύ των άλλων, σημειώνει σε πρόσφατη συνέντευξή του ο απερχόμενος πρέσβης του Ισραήλ Γίοσι Αμράνι.

Από την επερχόμενη εξέλιξη, που θα αποτρέπει και κάθε ενδοσυμμαχική αντιπαράθεση, δεν μπορούμε να απουσιάζουμε επειδή έχουμε επιβάλει τους όρους του αξιόπιστου συμμάχου και επειδή δεν απειλούνται τα συμφέροντά μας, κυρίως οι εθνικές μας θέσεις. Από τη θετική εξέλιξη της δυναμικής μας διπλωματίας απειλούμενοι νοιώθουν μόνο οι στρατηγοί, που μιλούν με το τζίνι των «παραμυθιών της Χαλιμάς» και όσοι αποστρέφονται την ευρωατλαντική στρατηγική, για λόγους πολιτικούς ή ιδεολογικούς που μόνο οι ίδιοι κατανοούν.

*Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή

Διαβάστε επίσης:

Σε αυτοκινητούπολη μετατρέπει την Αθήνα η κυβέρνηση – Ενστάσεις από συγκοινωνιολόγους

Ψηφιακή φτώχεια στους μικρομεσαίους

Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, μια νέα γαλλική πρόκληση – Υποκατάστατο της Ε.Ε;