Οι Βρυξέλλες, όπως γνωρίζουν οι πάντες, είναι μια πόλη γεμάτη κατασκόπους.

Βρίσκονται παντού- στα μπαρ, στα εστιατόρια, σε κάθε think tank, σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, σηκώνουν το χέρι για να υποβάλουν ερωτήσεις στις ενημερώσεις των δημοσιογράφων. Στήνουν αφτί σε κάθε εστιατόριο όπου συχνάζουν αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στις Βρυξέλλες ισχύει αυτό που λέμε «και οι τοίχοι έχουν αφτιά».

Όμως η προσπάθεια για τον εντοπισμό των κατασκόπων εντείνεται καθώς οι Ευρωπαίοι είναι αντιμέτωποι με τους Ρώσους, αλλά και με τους Κινέζους, σε ένα κλίμα που θυμίζει το γεωπολιτικό παιχνίδι του Ψυχρού Πολέμου.

The walls have ears in Brussels.

The EU capital is full of spies and the trouble is figuring out how much can be done about it.

The answer, for now, seems to be: not enough. https://t.co/Oc2G0bE1x0

— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 1, 2022

Το ερώτημα είναι τι μπορούν να κάνουν οι υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την αντιμετώπιση των κατασκόπων. Και η απάντηση είναι : «όχι αρκετά», όπως παρατηρεί το Politico.

Θολό τοπίο πίσω από μάσκες

Αυτή τη στιγμή κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσοι κατάσκοποι δρουν στην πρωτεύουσα της ΕΕ. Όταν οι Βέλγοι αξιωματούχοι καλούνται για να δώσουν κάποιον αριθμό, αστειεύονται απαντώντας ότι θα ήταν ευγνώμονες αν κάποιος μπορούσε να τους πει αριθμούς…

Στις Βρυξέλλες υπάρχουν πολλοί στόχοι – η διεθνής σημασία της πόλης την καθιστά προνομιακό πεδίο για όποιον θέλει να συγκεντρώνει εμπιστευτικές πληροφορίες. Στη βελγική πρωτεύουσα εδρεύουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και το ΝΑΤΟ, περίπου 100 διεθνείς οργανισμοί και 300 ξένες διπλωματικές αποστολές. Εργάζονται συνολικά περίπου 26.000 διπλωμάτες, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών του Βελγίου και ο καθένας από αυτούς θα μπορούσε να είναι κατάσκοπος.

Για έναν κατάσκοπο η πιο εύκολη κάλυψη είναι το διπλωματικό διαβατήριο, καθώς οι διπλωμάτες έχουν ασυλία με βάση την Συνθήκη της Βιέννης. Οι βελγικές υπηρεσίες ασφαλείας εκτιμούν ότι σε ορισμένες πρεσβείες το 10-20% του διπλωματικού προσωπικού είναι μέλη υπηρεσιών αντικατασκοπείας.

Αρκετοί κατάσκοποι καλύπτονται επίσης πίσω από τον τίτλο του αναλυτή σε διάφορα think tanks.

Το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών έκλεισε το Ινστιτούτο Κομφούκιος, ένα πολιτιστικό πρόγραμμα για την Κίνα, το 2019, όταν ο διευθυντής του ιδρύματος κατηγορήθηκε ότι ήταν κατάσκοπος του Πεκίνου. Επίσης σύμφωνα με τα βελγικά ΜΜΕ το 2021 απελάθηκε ένας διδακτορικός φοιτητής από την Κίνα διότι η ακαδημαϊκή δουλειά του ήταν κάλυψη για την δράση του ως κατάσκοπος.

Ένας άλλος χώρος που δίνει στέγη σε κατασκόπους είναι η δημοσιογραφία– εξασφαλίζει πρόσβαση σε διάφορες εκδηλώσεις και διευκολύνει επαφές με αξιωματούχους, αλλά δικαιολογεί και την περιέργεια των κατασκόπων που εμφανίζονται ως δημοσιογράφοι που αναζητούν πληροφορίες προσεγγίζοντας πηγές. Ένας στους πέντε Κινέζους που εργάζονται στις Βρυξέλλες ως δημοσιογράφοι θεωρείται πως δουλεύει για την κινεζική αντικατασκοπεία, σύμφωνα με εκτιμήσεις των βελγικών αρχών ασφαλείας. 

Το βάρος πέφτει στις βελγικές αρχές

Ο εντοπισμός κατασκόπων είναι ευθύνη των βελγικών αρχών ασφαλείας. Μπορεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το ΝΑΤΟ να έχουν τα δικά τους όργανα ασφαλείας, που εργάζονται για την αντιμετώπιση των κατασκόπων, αλλά δεν υπάρχει κάποια επίσημη υπηρεσία αντικατασκοπείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε μια «ομπρέλα» που θα μπορούσε να συντονίσει τις μυστικές υπηρεσίες των κρατών-μελών της ΕΕ.

Ορισμένοι έχουν ζητήσει να δημιουργηθεί μία ευρωπαϊκή υπηρεσία αντίστοιχη της CIA, που θα συντονίζει τις κατασκοπευτικές ενέργειες του κλαμπ, αλλά δεν φαίνεται στον ορίζοντα η υλοποίηση αυτών των προτάσεων.

«Γνωρίζω ότι είναι ευαίσθητο θέμα για κάποια κράτη-μέλη, αλλά θα είχε νόημα να υπάρχει μία υπηρεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να υπερασπίζεται τα στρατηγικά συμφέροντα της Ευρώπης», δήλωσε ο Σάμουελ Κογκολάτι, Βέλγος βουλευτής του Κόμματος των Πράσινων, ο οποίος έχει ασκήσει έντονη κριτική για τη διείσδυση των Κινέζων στο Βέλγιο.

Βέλγος αξιωματούχος επισημαίνει στο Politico ότι δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα κάποια ενέργεια προς αυτή την κατεύθυνση, λέγοντας ότι «το θέμα απλά είναι πολύ ευαίσθητο» και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ διστάζουν να μοιραστούν πληροφορίες.

Έτσι το βάρος της αποκάλυψης των κατασκόπων πέφτει στη βελγική Κρατική Υπηρεσία Ασφάλειας και στην αντίστοιχη στρατιωτική υπηρεσία.  Το Βέλγιο πάντως έχει μακρά ιστορία στο κυνήγι κατασκόπων.

Ιστορίες κατασκόπων από τα παλιά

Στη δεκαετία του 1960, ο πρόεδρος Σαρλ ντε Γκολ απέσυρε την Γαλλία από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, γεγονός που οδήγησε στην μετεγκατάσταση των ΝΑΤΟϊκών υπηρεσιών στις Βρυξέλλες. Υπό τον φόβο της σοβιετικής επιρροής οι ΗΠΑ επέμειναν ότι το Βέλγιο έπρεπε να γίνει αποτελεσματικότερο στην αντιμετώπιση των κατασκόπων. 

Πραγματικά τότε εξαπλασιάστηκε η δύναμη των βελγικών υπηρεσιών ασφαλείας και η κυβέρνηση του Βελγίου διακήρυξε ότι δεν ήθελε να γίνου οι Βρυξέλλες «σημαντικό κατασκοπευτικό κέντρο».

Εντούτοις οι Βρυξέλλες θεωρούνται ούτε λίγο- ούτε πολύ, «παιδική χαρά για τους κατασκόπους», ιδιαιτέρως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν η αντικατασκοπεία χαλάρωσε.

Έτσι το 2003 το Βέλγιο πιάστηκε απροετοίμαστο όταν ξέσπασε ένα μεγάλο σκάνδαλο κατασκοπείας, με τον εντοπισμό «κοριών» στο κτήριο Justus Lipsius του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Το 2016 οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας είχαν το μισό προσωπικό από αντίστοιχες στα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με απόρρητα έγγραφα που επικαλείται το Politico. Έκτοτε εντάθηκαν οι συζητήσεις για την ανάγκη να πέσουν χρήματα για την ενίσχυση των υπηρεσιών ασφαλείας και την αποτελεσματικότερη κάλυψη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της βελγικής πολιτικής ηγεσίας.

Επί δεκαετίες οι ηγέτες των κρατών-μελών της ΕΕ δεν συμμερίζονταν την ιδέα ότι διάφοροι κατάσκοποι από το Πεκίνο, την Μόσχα ή την Τεχεράνη θα έδειχναν ενδιαφέρον για τεχνικά έγγραφα που κυκλοφορούν στους διαδρόμους των γκρίζων κτηρίων στην έδρα της ΕΕ. Όμως τα γεγονότα δείχνουν το αντίθετο.

«Οι Ευρωπαίοι ποτέ δεν ήταν δυνατοί στην αντικατασκοπεία», λέει πρώην αξιωματούχος των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, «πάντα ήταν εξαρτώμενοι από τις ΗΠΑ. Αλλά τώρα αλλάζουν προσέγγιση». «Ο κόσμος εκεί έξω έχει γίνει πολύ επικίνδυνος. Δεν καταλάβαιναν πόσο έπρεπε να προσέχουν», εξηγεί.

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία, το 2014 αυξήθηκαν οι δαπάνες για τις μυστικές υπηρεσίες και τις αρχές ασφαλείας. Το 2015 και το 2016 η προσοχή εστιάστηκε στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, αλλά τώρα η προσοχή επανεστιάζεται στην αντικατασκοπεία, λένε Βέλγοι αξιωματούχοι των υπηρεσιών ασφαλείας.

«Το Βέλγιο έχει αναβαθμίσει το παιχνίδι του και έγινε πιο ενεργό», λέει υψηλόβαθμος αξιωματούχος της ΕΕ, «με στόχο να γίνουν οι Βρυξέλλες εχθρικό περιβάλλον» για τους ξένους κατασκόπους. Ήδη έχει εγκριθεί νόμος που «λύνει τα χέρια» των Βέλγων αξιωματούχων όταν ερευνούν ζητήματα  κατασκοπείας. «Έχουν περισσότερες εξουσίες να κάνουν ανακρίσεις, να χρησιμοποιούν πιο επιθετικές μεθόδους, αλλά πάντα εντός του πλαισίου του νόμου», προσθέτει ο ίδιος αξιωματούχος.

Κυνήγι κατασκόπων και διλήμματα

Μέχρι το 2024 το προσωπικό των βελγικών υπηρεσιών ασφαλείας θα έχει σχεδόν διπλασιαστεί, με μία επένδυση που χαρακτηρίζεται «ιστορική» από την κυβέρνηση.

Ωστόσο η κατασκοπεία δεν θεωρείται έγκλημα στο Βέλγιο και η κυβέρνηση ετοιμάζεται να αλλάξει την νομοθεσία ώστε να προσδιοριστεί η έννοια της κατασκοπείας και να γίνει πιο εύκολη η άσκηση δίωξης στα άτομα που εμπλέκονται σε τέτοιες ενέργειες.

Ωστόσο κάποιοι αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν οι Βέλγοι, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν τις υποδομές που έχουν μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα.

«Ας είμαστε ειλικρινείς», λέει ο Κένεθ Λάσοεν, ειδικός σε θέματα κατασκοπείας στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας . «Εχθρικό περιβάλλον για κατασκόπους είναι η Μόσχα με την FSB. Δεν είναι οι Βρυξέλλες με την βελγική Κρατική Υπηρεσία Ασφαλείας».

Οι Βέλγοι όμως αντιμετωπίζουν το εξής πρόβλημα: όσο περισσότερα χρήματα δαπανούν κι όσο περισσότερους κατασκόπους κι αν εντοπίζουν, πάντα θα υπάρχουν περισσότερες ανάγκες για δαπάνες και περισσότεροι κατάσκοποι. Άρα, η κατασκοπεία από «μη φιλικές» χώρες, όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα, θα μπαίνει στο μικροσκόπιο των βελγικών αρχών, που θα πρέπει να κάνουν πως δεν βλέπουν στην περίπτωση που αντιλαμβάνονται κατασκόπους από φιλικές χώρες.

«Είναι θέμα προτεραιοτήτων», όπως λέει ένας Βέλγος αξιωματούχος. «Καλύτερα να έχω Αμερικανούς και Γερμανούς να στήνουν αφτί, παρά τους Κινέζους ή τους Ρώσους».

Διαβάστε επίσης:

Η Τουρκία βγάζει το «Αμπντουλχαμίτ Χαν» στην Ανατολική Μεσόγειο με νέα navtex

Μουντιάλ 2022: Μεξικανός εκτός εαυτού μαχαίρωσε την τηλεόραση μετά τον αποκλεισμό της εθνικής του ομάδας (Video)

Βασιλιάς Κάρολος: Το δείπνο του με την Τζίνα Μπους το βράδυ πριν το θάνατο της Ελισάβετ – Τι αποκάλυψε η κόρη του Τζορτζ Μπους (Video)