Στις 26 Δεκεμβρίου 1991, στις 7.32 το βράδυ, η σοβιετική σημαία υπεστάλη για τελευταία φορά στο Κρεμλίνο σημαίνοντας επίσημα την οριστική κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας.

Την ίδια στιγμή, στο ιστίο την αντικαθιστούσε η προεπαναστατική ρωσική σημαία. Την προηγούμενη μέρα, ο Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο όγδοος και τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, παραιτήθηκε παραδίδοντας τις εξουσίες του – συμπεριλαμβανομένων των κωδικών εκτόξευσης των σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων – στον Μπόρις Γέλτσιν.

Στο μεταξύ, από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο, όλες οι δημοκρατίες της ΕΣΣΔ, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, είχαν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση που είχε κάνει τότε στο πρακτορείο Associated Press ο Στανισλάβ Σούσκεβιτς, ο πρώτος ηγέτης και επικεφαλής του κράτους της ανεξάρτητης Λευκορωσίας: «Μια μεγάλη αυτοκρατορία, μια πυρηνική υπερδύναμη, χωρίστηκε σε ανεξάρτητες χώρες, που θα μπορούσαν να συνεργάζονται μεταξύ τους όσο στενά θα ήθελαν, και δεν χύθηκε ούτε μια σταγόνα αίμα».

Για τα γεγονότα εκείνης της εποχής, ο μεγάλος πρωταγωνιστής Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε διαφορετική άποψη: «Αυτό που έκαναν τόσο βιαστικά και τόσο μυστικά στην Μπελαβέζα ήταν σαν μια συνωμοσία για να σκοτώσουν έναν τραυματισμένο, μα ακόμα ζωντανό, άνθρωπο διαμελίζοντάς τον». Οι ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας υπέγραψαν τις συμφωνίες Μπελαβέζα στις 8 Δεκεμβρίου 1991, ιδρύοντας την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ).

Από την άλλη, ο Σούσκεβιτς επέμενε ότι «δεν ήταν καθόλου τραγωδία» η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. «Αποφασίσαμε να κλείσουμε τη φυλακή των εθνών. Δεν υπάρχει τίποτα να μετανιώσει κανείς», συμπλήρωσε.

Το μεγάλο διαζύγιο

Ήδη από το 1988, η διαφαινόμενη διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν φανερή παντού, σε όλες τις χώρες. Όσον αφορά στην Ουκρανία, στις 26 Απριλίου πραγματοποιήθηκε μια μικρή, αλλά ιδιαίτερα συμβολική διαδήλωση για τη δεύτερη επέτειο της πυρηνικής καταστροφής του Τσερνομπίλ. Οι περίπου 500 διαδηλωτές στο κέντρο του Κιέβου κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως «Ελευθερία και Δημοκρατία μέχρι τέλους!».

Επίσης, τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, Ουκρανοί Ρωμαιοκαθολικοί στη δυτική Ουκρανία γιόρτασαν κρυφά τη Χιλιετία του Χριστιανισμού στο Κράτος των Ρως, με λειτουργίες στα δάση Μπουνίβ, Καλούς, Χοσίβ και Ζαρβανίτσια. Ήταν η αρχή μιας τάσης για ανεξαρτησία και στροφή στη Δύση που θα έπαιρνε ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Στις 22 Ιανουαρίου του 1989, στο Λβιβ και το Κίεβο, εορτάστηκε η Ημέρα Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Στις 11 με 12 Φεβρουαρίου του 1989, η Εταιρεία Ουκρανικής Γλώσσας πραγματοποίησε το ιδρυτικό της συνέδριο. Στις 15 Φεβρουαρίου 1989, ανακοινώθηκε ο σχηματισμός της Πρωτοβουλίας για την Ανανέωση της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στις 4 Μαρτίου 1989, ιδρύθηκε στο Κίεβο η Μνημειακή Κοινωνία, που δεσμεύτηκε να τιμήσει τα θύματα του σταλινισμού και των εκκαθαρίσεων της σοβιετικής περιόδου. Τον Μάιο του 1989, ο σοβιετικός αντιφρονών Μουσταφά Ντζεμίλεφ εξελέγη στην αρχηγία του νεοσύστατου Εθνικού Κινήματος των Τάταρων της Κριμαίας. Επίσης, είχε ηγετικό ρόλο στην εκστρατεία για την επιστροφή των Τάταρων της Κριμαίας στην Κριμαία ύστερα από 45 χρόνια εξορίας.

Στις 19 Αυγούστου 1989, η Ρωσική Ορθόδοξη Ενορία των Αγίων Πέτρου και Παύλου ανακοίνωσε ότι θα στραφεί στην Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1989, δεκάδες χιλιάδες άτομα σε όλη την Ουκρανία διαμαρτυρήθηκαν κατά ενός σχεδίου εκλογικού νόμου που προόριζε ειδικές έδρες για το Κομμουνιστικό Κόμμα και άλλες καθεστωτικές οργανώσεις.

Στις 21 Ιανουαρίου 1990, το Ρουχ οργάνωσε μια ανθρώπινη αλυσίδα 480 χιλιομέτρων ανάμεσα στο Κίεβο, το Λβιβ και το Ιβάνο-Φρανκίβσκ. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα ένωσαν τα χέρια για να τιμήσουν την ανακήρυξη της ουκρανικής ανεξαρτησίας το 1918 και την επανένωση της ουκρανικής γης ένα έτος αργότερα (Νόμος Επανένωσης του 1919). Η χρονιά του 1990 είναι γεμάτη με ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις, που στρέφονται στην αποσύνδεση της Ουκρανίας από τη Ρωσία και στη δημιουργία μιας ανεξάρτητης και δημοκρατικής χώρας.

Η μετασοβιετική Ουκρανία

Όπως ήταν αναμενόμενο, η μετάβαση της χώρας σε ένα εντελώς νέο μοντέλο ανάπτυξης, που έφερνε τα πάνω κάτω, προκάλεσε μεγάλες ανακατατάξεις και μια περίοδο μακράς προσαρμογής από την ελεγχόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς. Έτσι, η Ουκρανία βίωσε μιαν οκταετή ύφεση. Ωστόσο, στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα άρχισε να σημειώνει εμφανή βελτίωση, που είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ΑΕΠ. Αυτή η βελτίωση, ωστόσο, ανακόπηκε βίαια από την παγκόσμια οικονομική ύφεση του 2008, καθώς το ΑΕΠ έπεσε μέσα σε έναν χρόνο κατά 20% πριν σταθεροποιηθεί περίπου στα μέσα του 2009.

Η χώρα βρέθηκε να παλινδρομεί όταν το 2013 με απόφαση του ρωσόφιλου Προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ διακόπτεται η διαδικασία σύνδεσης της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πολιτική αυτή απόφαση, που φυσικά επιβλήθηκε από τη Μόσχα, ήταν η αιτία να ξεκινήσουν μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, οι οποίες έμειναν γνωστές ως Euromaidan.

Οι μαζικές αυτές λαϊκές κινητοποιήσεις ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια της νύχτας της 21ης Νοεμβρίου 2013, με το πάνδημο αίτημα της έναρξης διαπραγματεύσεων για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Ουκρανοί – που δεν είχαν κανέναν λόγο να νοσταλγούν τη ρωσική θηριωδία που βίωσαν την περίοδο του υπαρκτού σοσιαλισμού – διαδήλωναν την ακλόνητη επιθυμία τους για αλλαγή στην πολιτική ζωή της χώρας τους. Οι κινητοποιήσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης και τη διαφυγή του Προέδρου στη Ρωσία.

Με πρόφαση την πολιτική αστάθεια στην Ουκρανία, η Ρωσία αποφάσισε να δράσει τυχοδιωκτικά κατά παράβαση κάθε έννοιας νομιμότητας. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν είχε τη δική του ερμηνεία για τη θέληση του ουκρανικού λαού, θεωρώντας ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί ήθελαν να διατηρήσουν στενές σχέσεις με τη Ρωσία. Στην πραγματικότητα, τα γεγονότα τον ώθησαν να βάλει σε εφαρμογή το σχέδιο που έτσι κι αλλιώς είχε προαποφασίσει και δεν ήταν άλλο από την πανάρχαια παραδοσιακή βούληση των Ρώσων να αφομοιώσουν τους Ουκρανούς.

Έτσι, ισχυρίστηκε ότι, παρά τις διαμαρτυρίες, οι περισσότεροι Ουκρανοί ήθελαν να διατηρήσουν τους δεσμούς τους με τη Ρωσία, ενώ ανησυχούσε ότι η Ουκρανία θα εντασσόταν στο ΝΑΤΟ, κάτι που θα αποτελούσε απειλή για τη χώρα του. Έναν χρόνο αργότερα, οι ρωσικές δυνάμεις εισέβαλαν και κατέλαβαν την Κριμαία. Την ίδια ώρα έστειλαν στρατιώτες και όπλα στην ανατολική Ουκρανία, με τον ισχυρισμό ότι ήθελαν να βοηθήσουν όλους εκείνους τους πολίτες που επιθυμούσαν να είναι μέρος της Ρωσίας.

Στις 27 Φεβρουαρίου, ρωσικά στρατεύματα, χωρίς διακριτικά, κατέλαβαν το Ανώτατο Συμβούλιο (Κοινοβούλιο) της Κριμαίας, καθώς και στρατηγικές τοποθεσίες σε ολόκληρη την περιοχή, γεγονός που οδήγησε στην εγκατάσταση της φιλορωσικής κυβέρνησης του Σεργκέι Αξιόνοφ, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος (το 96,7% των ψηφοφόρων υποστήριξε την ένταξη της Κριμαίας στη Ρωσική Ομοσπονδία) και τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της στις 16 Μαρτίου 2014, πράγμα, ωστόσο, που δεν αναγνωρίζεται ούτε από την Ουκρανία ούτε και από τα Ηνωμένα Έθνη.

Διαβάστε επίσης

Τουρκία: Πώς επηρεάζει το εκλογικό παιχνίδι του Ερντογάν ο καταστροφικός σεισμός

Τα «Οκτωβριανά» της Κύπρου και ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Πώς μας βλέπουν οι πρεσβείες: Απ’ την κλειδαρότρυπα των γραφείων των ξένων πρεσβευτών στην Αθήνα