Η δύναμη της φύσης ταπεινώνει την αλαζονεία. Η ανθρωπιστική συνδρομή αναδεικνύει την αλληλεγγύη των λαών και ανοίγει νέους δρόμους επικοινωνίας. Η απεριόριστη ευγνωμοσύνη των δοκιμαζόμενων αλλά και το μέγεθος της καταστροφής λειαίνουν τις συμπεριφορές.

Χρειάστηκε δύο Παγκόσμιους Πολέμους η Ευρώπη για να ξεπεράσει στερεότυπα και να οικοδομήσει την Ε.Ε. Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν πάλι την ευκαιρία να οικοδομήσουν άμεσα τη μεταξύ τους εμπιστοσύνη, ώστε να εξελιχθούν οι διμερείς τους σχέσεις. Η άμβλυνση των προκλήσεων δεν συνεπάγεται και άμεσο παραμερισμό των ακραίων θέσεων, κυρίως όσων αναπαράγονται από σκοπιμότητες και ακραία κοινωνική προκατάληψη.

Οι ηγέτες των δύο χωρών αποφάσισαν αλληλέγγυοι να αντιμετωπίσουν τη φυσική καταστροφή. Η ιστορική τους θέση απαιτεί να αποδεχθούν την ευθύνη που τους εμπιστεύθηκαν οι λαοί τους και να αξιοποιήσουν ό,τι προκύπτει από τη φρίκη της καταστροφής για καλή γειτονία, αμοιβαίο σεβασμό και αναπτυξιακή πολιτική.

Παρά τις δυσκολίες, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν φαίνεται ότι επιλέγουν τομή στην πολιτική των σχέσεων, έστω και αν ακόμη η τουρκική πλευρά κινείται με ασάφεια, επειδή ο βαρύς μηχανισμός της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι ακραίες θέσεις της ηγεσίας Ερντογάν δεν επιτρέπουν επαναστατικές αλλαγές.

Προϋποθέσεις για καλή επικοινωνία

Η Τουρκία ποτέ δεν προχώρησε σε επαναστατικές αλλαγές, απλώς προχώρησε σε δομικές μεταρρυθμίσεις. Ο Κεμάλ, όταν κατάργησε το χαλιφάτο, διατήρησε τη βαθιά κρατική δομή της διοίκησης και ανέδειξε τον προσωπολατρικό αυταρχισμό, που κυριαρχεί ως κεμαλισμός στην πολιτική ιδεολογία της χώρας και εξελίσσεται σε αγαστή σχέση με τον στρατό, όπως ακριβώς συνέβαινε και στο παρελθόν.

Μία ακόμη φυσική καταστροφή έφερε τον κόσμο πλησιέστερα στη διαδικασία ανασύστασης τουλάχιστον των όρων καλής επικοινωνίας. Οι ηγέτες της Τουρκίας και της Ελλάδας, σεβόμενοι τους όρους της στιγμής, ξεπέρασαν τους φραγμούς που είχαν δημιουργήσει προηγούμενες πολιτικές επιλογές.

Αναδείχθηκαν στο πεδίο της καταστροφής από τους διασώστες όλα τα μεγαλειώδη κατορθώματα αλτρουισμού, αυταπάρνησης, συντροφικότητας, που έσωσαν ζωές, χάρισαν ελπίδα για την επόμενη ημέρα, επανέφεραν τον ανθρωπισμό στην καθημερινότητά μας. «Πρώτα ο άνθρωπος» φωνάξαμε όλοι.

Το μέγεθος της καταστροφής, μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, τον φόβο που φυσιολογικά κυριαρχεί και την αγωνία ηγεσιών και πολιτών, μας οδήγησε ξανά, όπως και στην περίοδο της πανδημίας, σε δραστηριότητες ευρύτερων συνεργασιών.

Σωστικές μονάδες από όλο τον κόσμο προσέτρεξαν για να σώσουν όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούσαν. Παρασχέθηκαν όλα τα μέσα, οικονομικά, τεχνολογικά, επιστημονικά, υγειονομικά σε μία αξιοπρόσεκτη κίνηση αλληλεγγύης, χωρίς υστεροβουλία, βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό και την αλληλοκατανόηση.

Η βάση που δημιουργήθηκε πιθανώς αποτελεί το στέρεο έδαφος της μελλοντικής σχέσης Ελλάδας – Τουρκίας. Οι ηγέτες των δύο χωρών, με πολιτική διαίσθηση και ρεαλισμό, αντιλήφθηκαν ότι οι δύο λαοί παραμερίζουν την ξύλινη γλώσσα και σπεύδουν να εκδηλωθούν για να κατευθύνουν την πολιτική, έστω και την ύστατη στιγμή, προς την αλληλεγγύη και την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Τη λεπτή γραμμή αμφίδρομης επικοινωνίας, που επέβαλε η βούληση των πολιτών, αξιοποιούν με ιδιαίτερη πολιτική αντίληψη ο πρωθυπουργός της Ελλάδας και ο Πρόεδρος της Τουρκίας. Παραμερίζοντας προκαταλήψεις και στερεότυπα δημιουργούνται προϋποθέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στην οποία οικοδομείται η σχέση των δύο χωρών, αμέσως μετά την πρώτη τηλεφωνική τους επικοινωνία.

Το πολιτικό ένστικτο του Ερντογάν

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με όλες τις κινήσεις του, που είχαν ξεκινήσει πολύ πριν από τον σεισμό, διαβεβαίωνε τον Τούρκο συνομιλητή του ότι η εμπιστοσύνη αποτελεί ουσιαστική και πρωταρχική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης. Ο Ταγίπ Ερντογάν, εμπλεγμένος στις πολιτικές επιλογές του, δεν μπορούσε να αντιληφθεί το πολιτικό μέγεθος και την αξιοπιστία της ελληνικής πολιτικής. Όμως, τη στιγμή που τα γεγονότα το απαίτησαν, το πολιτικό ένστικτο του Τούρκου Προέδρου λειτούργησε.

Η άμεση πολιτική πρόκληση για τους δύο ηγέτες αφορά το απλό ερώτημα πώς θα αξιοποιηθεί η δυνατότητα διαχρονικής οικοδόμησης εμπιστοσύνης και όχι το πολυσύνθετο ερώτημα της μελλοντικής εξέλιξης των σχέσεων των δύο χωρών.

Δεν μένει περιθώριο να παρασυρθούμε από τον συναισθηματισμό και να απολέσουμε την ευκαιρία που δημιουργείται μέσα από τα ερείπια, αλλά και την απόλυτη απαίτηση των δύο λαών να επικοινωνούμε με σεβασμό, να συνδιαλεγόμαστε με εμπιστοσύνη ακούγοντας προσεκτικά τις ανησυχίες, τους φόβους, αλλά και τις επιθυμίες που εκφράζουν τις προσδοκίες Ελλήνων και Τούρκων.

Οι διερευνητικές, τα ΜΟΕ στο ΝΑΤΟ, ο αμοιβαίος σεβασμός των ανησυχιών του άλλου εξελίσσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των πλευρών ενισχύοντας τη δημιουργική επικοινωνία των κοινωνιών, που επεκτείνεται και πέρα από τα σύνορα των δύο γειτονικών χωρών.

Τα δεδομένα

Για όσους λοιπόν δεν έχουν αντιληφθεί ότι στη βάση οικοδόμησης εμπιστοσύνης οι δύο χώρες μετακινήθηκαν πολύ περισσότερο από την ηπειρωτική μετακίνηση που προκάλεσε η δύναμη του Εγκέλαδου, επισημαίνεται ότι:

● Ο τουρκικός λαός διαπίστωσε έμπρακτα ότι στη σκληρή δοκιμασία η Ελλάδα αποτελεί τον ειλικρινή και αξιόπιστο γείτονα (rather honest friend, than honest broker).

● Όταν οι λαοί έχουν την ευκαιρία να εκφρασθούν ελεύθερα, αναγνωρίζουν την αξία της καλής γειτονίας, αποδίδουν τον έπαινο και την ευγνωμοσύνη.

● Οι υπεύθυνοι πολιτικοί ηγέτες δεν διστάζουν να αξιοποιήσουν την απαίτηση των κοινωνιών τους χωρίς να θέτουν περιορισμούς ή πολιτικό κόστος πριν από τις αποφάσεις που απαιτούνται για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οποιεσδήποτε ακραίες καταστάσεις.

● Η ανάδειξη των δυσκολιών που καλείται να αντιμετωπίσει μετά τον σεισμό η Τουρκία καλύτερα να κριθεί ελεύθερα από τον Τούρκο ψηφοφόρο. Εξωγενείς σχολιασμοί και παρεμβάσεις με στόχο να αναδειχθεί «πόσο ταπεινωμένος εμφανίζεται ο Τούρκος Πρόεδρος» είναι αντιπαραγωγικοί και στρέφονται κατά των συμφερόντων της Ελλάδας και της σταθερότητας στην περιοχή.

● Το θέμα της καλής γειτονίας προκαλεί το διεθνές ενδιαφέρον, επειδή αφορά στο ευρύτερο πλέγμα των διεθνών συσχετισμών και καθορίζεται από όρους οικοδόμησης ευρύτερης εμπιστοσύνης και όχι από τιμωρητικές απαιτήσεις.

● Σκέψεις να τεθούν άμεσα σε διαπραγμάτευση θέματα που αποτελούν μακροχρόνιες προκλήσεις μεταξύ των δύο χωρών ή και εκκρεμότητες της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. καθόλου δεν εξυπηρετούν τις διεθνείς σχέσεις και την εξέλιξή τους, επειδή ο κ. Ερντογάν, ευρισκόμενος σε δυσχερέστατη πολιτική θέση, δεν θα αποδεχθεί να διαπραγματευθεί πιεζόμενος, ενώ αναμένει ισότιμη πολιτική κατανόηση.

● Τα θέματα της ανθρωπιστικής βοήθειας απασχολούν το σύνολο της διεθνούς κοινότητας και θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι για τις ισλαμικές χώρες η άμεση ανθρωπιστική συνδρομή αποτελεί υπέρτατη υποχρέωση πολιτική και κυρίως θρησκευτική.

● Συντονισμός και αξιοποίηση των ανθρωπιστικών συνεργειών με την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ, την Ε.Ε., τον Αραβικό Σύνδεσμο και τον ΟΗΕ αποτελούν σημαντική διεθνή προτεραιότητα, που οφείλουμε να ενισχύσουμε.

● Στο πλαίσιο της απαίτησης διεθνούς συνεργασίας υποχώρησαν ακόμη και οι ακρότητες που έχουν προκληθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Συρία με μεσολάβηση της Μόσχας άνοιξε δύο εισόδους/διαδρόμους για να διέλθει η ανθρωπιστική βοήθεια. Ταυτοχρόνως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που έχουν καλή γνώση της Μέσης Ανατολής, προωθούν ανθρωπιστική βοήθεια στη Συρία και αποδέχονται τη βοήθεια να τη διαχειρισθεί το καθεστώς Άσαντ.

● Η Ελλάδα παρούσα στην Τουρκία για την αντιμετώπιση από κοινού μίας ακραίας φυσικής καταστροφής, πρωτόγνωρης για την τελευταία εκατονταετία, βρίσκει ασφαλείς και πολιτικά ορθούς τρόπους για να αποσταλεί βοήθεια και στους δοκιμαζόμενους Σύρους, και βεβαίως στο ποίμνιο του Πατριαρχείου Αντιοχείας που κατοικεί κυρίως στην ευρύτερη περιοχή Λαττάκειας, Χαλεπίου και Κοιλάδας των Χριστιανών της Συρίας (Μαρμαρίτα).

● Τον τόνο της σχέσης, που θα εξελιχθεί διμερώς και αφορά την Άγκυρα και την Αθήνα, έδωσαν οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν. Οι εξελίξεις μετά την πρώτη συνομιλία των δύο ηγετών και οι επικοινωνίες των υπουργών τους δείχνουν την άμεση ανταπόκριση των πολιτικών επιτελείων στις επιλογές τους. Οτιδήποτε εξελιχθεί μεταξύ των δύο πρωτευουσών αφορά άμεσα την περιοχή, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε., τον ΟΗΕ.

Η πρόκληση της υπευθυνότητας

Κάθε ηγέτης προκαλείται από τα γεγονότα και την εξαιρετική ιστορική στιγμή να παίξει τον υπεύθυνο ρόλο του, δυστυχώς ακόμη και μέσα από τα ερείπια της καταστροφής, που στοίχισε σε ανθρώπινες ζωές, χωρίς όμως τις ενοχές της ένοπλης σύγκρουσης.

Θα ήταν άδικο να εγκλωβιστούμε στη διμερή διάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων χωρίς να εξελίξουμε την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, που ήδη έχει αρχίσει στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Στη βάση της αυξημένης εμπιστοσύνης θα συνεχιστεί η διαδικασία των διερευνητικών με προσδοκία ανάδειξης και των πλεονεκτημάτων που εξασφαλίζονται από την Ε.Ε., ώστε να επιτευχθεί η προτεραιότητα που έθεσε ο νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η σημαντική εκλογική επιλογή που πραγματοποιήθηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση επειδή ο κόσμος που απέρχεται αδυνατεί να αποδεχθεί νέες κοινωνικές και πολιτικές πραγματικότητες. Όλοι πρέπει να σεβαστούμε την απαίτηση για αμοιβαία εμπιστοσύνη, που περιλαμβάνει:

● Την αγωνία των Τούρκων, που θεωρούν ότι όλοι τους αποκλείουν, τους απορρίπτουν, θέλουν να τους απομονώσουν.

● Τις αγωνίες των Κυπρίων, επειδή ο γείτονας και μελλοντικός εταίρος δεν αποδέχεται το ευρωπαϊκό κεκτημένο που αποκαθιστά μεταξύ όλων των άλλων τους όρους σεβασμού της κυριαρχίας των κρατών – μελών και της καλής γειτονίας που απαιτεί η Ε.Ε.

● Την αγωνία ασφάλειας και ζωής των πολιτών στην Ελλάδα, στο Ισραήλ, στην Παλαιστίνη, στη Συρία, στη Λιβύη, όπως ορίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, τα διαχρονικά ψηφίσματά του, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το Δίκαιο των Ανθρωπίνων και Μειονοτικών Δικαιωμάτων, της περιβαλλοντικής προστασίας του πλανήτη.

Επειδή όμως όλα τα θέματα αποτελούν σκληρό πυρήνα εθνικών πολιτικών, τα ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) εξυπηρετούν τις επιτακτικές απαιτήσεις των διεθνών σχέσεων και λειαίνουν την ατραπό των διμερών σχέσεων.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή

Διαβάστε επίσης:

ΣΥΡΙΖΑ: Η «καθαρή νίκη» και το μπλόκο στην χαλαρή ψήφο

Η «επιθεώρηση» Μπλίνκεν στο ελληνικό οικόπεδο

Τέλος εποχής για τη ΝΔ – Τι σηματοδοτεί η απόφαση Καραμανλή για το κόμμα και τον Κυριάκο Μητσοτάκη