Έχοντας ως τίτλο τον στίχο ενός μοιρογιού, τα έργα της Νικομάχης Καρακωστάνογλου και του Ηλία Παπαηλιάκη  συνομιλούν  με τα εκθέματα της μόνιμης συλλογής λαϊκής τέχνης στον  πρώτο ορόφο του Μουσείο Μπενάκη και αυτός ο εικαστικός διάλογος είναι συγκλονιστικός. 

Φτάνοντας στον πρώτο όροφο του Μουσείου Ελληνικού Πολιτισμού, θα «ακούσετε», θα δείτε, θα αισθανθείτε έναν πολύ δυνατό εικαστικό διάλογο ανάμεσα στις συλλογές νεοελληνικής – λαϊκής τέχνης και τα έργα των σύγχρονων καλλιτεχνών  Νικομάχης Καρακωστάνογλου και Ηλία Παπαηλιάκη, με τίτλο από το λαϊκό τραγούδι «Τι καλά τα λέει το αηδόνι».

Αυτό το δημιουργικό συναπάντημα γίνεται από την επιμελήτρια Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης, υπεύθυνη Τμήματος Ζωγραφικής Μουσείου Μπενάκη Πολύνα Κοσμαδάκη, στο πλαίσιο του ευρύτερου εκθεσιακού προγράμματος του Μουσείου Μπενάκη ώστε να συναντηθούν τα έργα σύγχρονων καλλιτεχνών με έργα από ιστορικές μουσειακές συλλογές.

Ο εικαστικός αυτός διάλογος επάνω σε ποικίλες θεματικές, όπως η χειροτεχνία, η υλικότητα, η αισθητηριακότητα και ο λαϊκός πολιτισμός ενέπνευσε τους  δύο καλλιτέχνες ώστε να διαμορφώσουν στον μουσειακό χώρο μία διαδρομή, μία συνεργατική εγκατάσταση που εξιστορεί άλλοτε μύθους και άλλοτε γεγονότα και αναδεικνύει την πολυμορφία, την πολυχρονικότητα αλλά και τον αισθητηριακό διάλογο και με τους επισκέπτες.

Ο κόσμος, η μνήμη, ο χρόνος, ο εαυτός και ο άλλος, το μυστικό, ο θεός και το σκοτεινό μεταφυσικό, παίρνουν μορφή, χρωματίζονται, αποκτούν υλικότητα και σχηματοποιούνται σε σύνδεση με κάθε φάση της ελληνικής πολιτισμικής περιπέτειας, έτσι όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από λαϊκά τεχνουργήματα, αντικείμενα και φορεσιές. Αυτή είναι η διαδρομή που προτείνουν οι δυο καλλιτέχνες προσκαλώντας μας σε στάσεις – στιγμές συνομιλίας με τα μόνιμα εκθέματα του Μουσείου, φωτίζοντας τις αστείρευτες εκφράσεις του μέρους και του όλου στην ελληνική λαϊκή παράδοση

Τα περίπου είκοσι έργα από πηλό, χαρτί, νήμα και χρώματα, έχουν φτιαχτεί ειδικά για τον μουσειακό χώρο, με αναφορά σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή σύνολα αντικειμένων της μόνιμης έκθεσης. Το νερό, η εστία, το χώμα, το ιερό, ο ναός, η πόλη και η εξοχή, ο διάκοσμος, ο διαβάτης, ο φύλακας, ο άγγελος και το πεπρωμένο είναι μερικά από τα στοιχεία μιας αφήγησης ή μύησης, που γεννιέται με το λαϊκό δημώδες τραγούδι Τι καλά λέει το αηδόνι.

Για παράδειγμα στη σάλα του κοζανίτικου αρχοντικού από τον 18 αιώνα θα δούμε να στέκουν τέσσερις φιγούρες που οικειοποιούνται τον χώρο, και μοιάζουν σαν να κουτσομπολεύουν και μας προσκαλούν σ’ αυτήν την επικοινωνία.

Σ’ ένα άλλο σημείο της έκθεσης ο επισκέπτης θα βρει ένα είδος κλουβιού, κουβούκλιου με πόρτα και παράθυρο, φτιαγμένο για τη γυναίκα που ονομάζεται λεντίκα. Είναι χρυσοποίκιλτο, ζωγραφισμένο, σαν έργο τέχνης, με σιδερένιες λαβές από τις οποίες περνούσαν κάποια δυνατά ραβδιά για τη μεταφορά της επιβάτιδας από τους υπηρέτες.  Η λέντικα ανήκε στην Ιωάννα, σύζυγο του Διονυσίου Γ. Βούλτσου (1788-1846), ο οποίος διετέλεσε έπαρχος της Ζακύνθου και γερουσιαστής της Επτανήσου. Ο Ηλίας Παπαηλιάκης λοιπόν, εμπνεύστηκε, δημιούργησε και έστησε απέναντι από την λέντικα, τις 4 σιωπές. Τέσσερα μικρά πήλινα που έχουν το σχήμα του κλουβιού, και οπές σε διαφορετικά σημεία το καθένα σε μαύρο χρώμα. Αυτές οι ηχηρές σιωπές μιλούν και συνομιλούν με το παρελθόν καθώς σύμφωνα με τον καλλιτέχνη θέτουν θέματα για τη θέση της γυναίκας, την απαγόρευση, τον εγκλεισμό, τη σιωπή της.

Περιδιαβαίνοντας την έκθεση, οι επισκέπτες θα περάσουν από την αίθουσα με τα έργα περιηγητών του 18ου αιώνα για να ακούσουν  την ειδική για την έκθεση σύνθεση που έκανε ο Χρύσανθος Χριστοδούλου, ως ένα σύγχρονο μοιρολόι. Αμέσως μετά περνάμε στο θρόισμα, όπου η Νικομάχη  Καρακωστάνογλου και ο Ηλίας Παπαηλιάκης συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν 21 σωλήνες από πηλό ζωγραφισμένες και σε παράταξη ώστε να συνδιαλέγονται με τις γυναικείες φιγούρες με τις παραδοσιακές στολές και με τους κίονες του Παρθενώνα στον πίνακα αριστερά από την εγκατάσταση. 

Υπάρχουν και άλλα έργα που συνομιλούν με τον χώρο και τα εκθέματα της μόνιμης εκθεσης, όπως η «πρώτη θάλασσα», ο «Νότος», η «Καμπάνα», τα «7 βήματα» και γι’ αυτό οι επισκέπτες της έκθεσης χρειάζονται το χρόνο τους, την δική τους περπατησιά, για να βιώσουν τα ερεθίσματα  από αυτόν τον διάλογο, να νιώσουν με όλες τις αισθήσεις το παρελθόν να μιλάει με το σήμερα, την ιστορία με την σύγχρονη πραγματικότητα. 

ΕΚΘΕΣΗ

ΝΙΚΟΜΑΧΗ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΝΟΓΛΟΥ- ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΗΛΙΑΚΗΣ

ΤΙ ΚΑΛΑ ΤΟ ΛΕΕΙ Τ’ΑΗΔΟΝΙ!

Διάρκεια έκθεσης:  έως 23.04.2023

Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού (Κουμπάρη 1, Αθήνα)

Διαβάστε επίσης:

Ένα εικαστικό καταφύγιο σας περιμένει στην αίθουσα Τέχνης «Ρεβέκκα Καμχή»

Yayoi Kusama: Η ψευδαίσθηση του απείρου ή το άπειρο της ψευδαίσθησης;

Μαίρη Ζυγούρη, γιατί φτιάχνεις ταρώ και τι ρωτάς;