Με πολύ μεγάλη προσοχή και κυρίως συνέπεια εξελίσσεται η προετοιμασία της συνάντησης κορυφής Ελλάδος και Τουρκίας στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Την προετοιμασία, με εντολή των ηγετών τους, έχουν αναλάβει οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών, οι οποίοι θα συναντηθούν στην Άγκυρα (5.9.2023).

Παρά την έξαρση διεθνών, αλλά και εσωτερικών θεμάτων, που απασχολούν Άγκυρα και Αθήνα και παρά τις διάφορες υπερβολές και ψευδείς ειδήσεις, που διακινούνται στο διαδίκτυο, όχι μόνο οι πολιτικές ηγεσίες των δύο χωρών, αλλά και οι κοινωνίες στην πλειονότητά τους χαρακτηρίζονται από ψύχραιμες κινήσεις, υποδηλωτικές ουσιαστικής προσδοκίας των δύο πλευρών.

Όμως τα ΜΜΕ μπροστά στην πραγματικότητα των ημερών μας εμφανίζονται διχασμένα. Ορισμένοι αντιλαμβάνονται την απαίτηση των ημερών και άλλοι παραμένουν προσδεδεμένοι στις αντιλήψεις του παρελθόντος.

Για τη δημοκρατία και τις διακρατικές σχέσεις όλες οι αναλύσεις και κυρίως όσες στηρίζονται σε ισχυρή επιχειρηματολογία, θετική ή αρνητική για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, προσθέτουν αξία στην πολιτική συζήτηση, η οποία και συγκρατείται από τις ηγεσίες των υπουργείων Εξωτερικών. Η προσπάθεια να προδικάσουμε την τουρκική συμπεριφορά, βασισμένοι σε εμπειρίες του παρελθόντος, εκφεύγει των στοχεύσεων, που ορίσθηκαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στο Βίλνιους.

Δύσκολη πορεία

Η ελάχιστη βάση που διαμορφώθηκε από τους δύο ηγέτες δεν εξασφαλίζει μία ανέφελη πορεία προς τη συνάντηση στη Νέα Υόρκη ή άμεση άμβλυνση των εντάσεων. Η διαπίστωση αφορά εξ ίσου την Άγκυρα και την Αθήνα, που καλούνται αρχικά από τους λαούς τους και στη συνέχεια από τη διεθνή κοινότητα να ξεπεράσουν σταδιακά με ρυθμιστικές κινήσεις μία βεβαρημένη σχέση, που έχει να αναδείξει περισσότερες εντάσεις παρά σταθμούς αλληλοσεβασμού, αμοιβαίας κατανόησης και καλής γειτονίας, είτε στο διμερές επίπεδο είτε σε αυτό των ευρωατλαντικών κοινών στρατηγικών.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών και οι υπηρεσίες του υπουργείου του αναλαμβάνουν σημαντικότατο έργο, επειδή ο φάκελος απαιτεί επεξεργασία που αφορά στις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών, αλλά υπάγεται και στην ευρύτερη πολιτική προοπτική της Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο.

ΝΑΤΟϊκή «λογική»

Το ΝΑΤΟ δεν παραβλέπεται, αλλά στην Ατλαντική Συμμαχία οι εργασίες και η ημερήσια διάταξή της διαμορφώνονται με όρους που θέτει το καταστατικό ενός Αμυντικού κυρίως Συμφώνου, που σέβεται τις αρχές και τις αξίες του ΟΗΕ.

Οι στόχοι και επιδιώξεις του ΝΑΤΟ για τον κόσμο που ανατέλλει τον 21ο αιώνα μάλλον παραλληλίζονται παρά συμπίπτουν με την απόλυτη πολιτική που επιδιώκει η δομημένη πραγματικότητα των Βρυξελλών. Επισημαίνοντας το πλαίσιο και την ιδιαίτερη απαίτηση της ελληνοτουρκικής επικοινωνίας υπογραμμίζεται η δυσκολία του εγχειρήματος, ακόμη και στο περισσότερο σταθεροποιημένο περιβάλλον που εξελίσσεται μετά τον σεισμό στην Τουρκία και τη συνάντηση των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας στο Βίλνιους.

Κοινό συμφέρον

Οι διμερείς συνομιλίες περιλαμβάνουν πολύ δύσκολα κεφάλαια, τα οποία θα αντιμετωπισθούν από τους εκπροσώπους των δύο κυβερνήσεων με διάθεση προώθησης των κοινών συμφερόντων, κυρίως όλων όσων προσδιορίζονται από τη θετική ατζέντα.

Ακόμη και τα θέματα των μειονοτήτων, όπως περιλαμβάνονται στη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά και των διπλωματικών, πολιτιστικών και ευρύτερων οικονομικών/επενδυτικών δυνατοτήτων εμπίπτουν στο πλαίσιο της θετικής ημερήσιας διάταξης, που προωθείται με την ευθύνη των συναρμόδιων υφυπουργών, οι οποίοι χειρίζονται τον σχετικό φάκελο, πολύ πριν από τις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν προσφάτως στις δύο χώρες.

Με βεβαιότητα και χωρίς να αποτελεί η διαπίστωση έκπληξη, κατά τη συνάντησή τους οι δύο υπουργοί θα ασχοληθούν κυρίως με την προετοιμασία της συνάντησης στη Νέα Υόρκη και λιγότερο με τους S-400 και το casus belli ή την πιθανότητα να αποφευχθεί κάθε ουσιαστική συζήτηση για θέματα εναερίου χώρου, θαλασσίων ζωνών και διερεύνησης των δυνατοτήτων αξιοποίησης του ενεργειακού πλούτου της Μεσογείου.

Θα ήταν ανώριμο να απαιτηθεί από οποιονδήποτε στη συνάντηση της 5ης Σεπτεμβρίου να συζητηθούν θέματα θέσεων, παρ’ όλο που οι σχετικοί φάκελοι του υπουργού Εξωτερικών θα περιλαμβάνουν λεπτομερέστατη παρουσίαση των θεμάτων και σχετικά σημεία συζήτησης, που αν χρειασθεί θα χρησιμοποιήσει ο κ. Γεραπετρίτης, κατά τις ανάγκες του διαλόγου, ώστε να αποφευχθούν ατυχείς χειρισμοί προηγούμενων συναντήσεων, όταν προκάτοχοι των σημερινών ηγεσιών στα δύο υπουργεία Εξωτερικών επέλεξαν να χειρισθούν κατά βούληση τις εντολές που έλαβαν από τους ηγέτες τους.

Θα ήταν επίσης οδυνηρό για την πολιτική αλληλοκατανόησης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης οποιαδήποτε πλευρά να θεωρήσει τον συνομιλητή ως αποδυναμωμένο ή απομονωμένο από τις διεθνείς εξελίξεις.

Ήπια προσέγγιση

Είθισται οι πρώτες συναντήσεις, έπειτα από μακροχρόνια περίοδο εντάσεων, να εξελίσσονται στη βάση ήπιας πολιτικής προσέγγισης που στηρίζεται στις θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της περιφερειακής συνεργασίας.

Το πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου καθώς και η ευρωπαϊκή διάσταση στην οποία υπάγονται η Ελλάδα, ως χώρα – μέλος της Ε.Ε., αλλά και η Τουρκία, που από το 2005 ακολουθεί βραδέως την ενταξιακή της διαδρομή, επιβάλλουν ακόμη και στο κεφάλαιο των διμερών σχέσεων να αναγνωρισθεί η αυτονόητη πραγματικότητα.

Δυστυχώς η Τουρκία απαιτεί να διαχωρισθούν οι συνομιλίες των δύο χωρών από την ευρωπαϊκή τους διάσταση. Ίσως για την Τουρκία να φαίνεται απλή αυτή η παρεκτροπή, η Ελλάδα όμως δεν δύναται να απεκδυθεί της ευρωπαϊκής της φορεσιάς, όσο στενή και αν φαίνεται για τον ελληνοτουρκικό διάλογο.

Οι δυσκολίες επικοινωνίας αυξάνονται ακόμη περισσότερο από την επιταγή, του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου, οι αναφορές σε κάθε κράτος – μέλος να γίνονται σύμφωνα με τα διεθνώς κρατούντα και όχι με αυθαίρετες επιλογές.

Όπως η Αθήνα υποχρεώνεται να αναφέρεται σε πόλεις στην Τουρκία και σε κράτη με τη διεθνή τους ονομασία, κατά τον ίδιο τρόπο η Άγκυρα οφείλει να σέβεται τη διεθνή πραγματικότητα και οι αναφορές σε κράτη – μέλη της Ε.Ε. να υπάγεται στα ισχύοντα στην Ε.Ε. και στον ΟΗΕ.

Διεθνείς προκλήσεις

Όμως επειδή κατά τη συνάντησή τους οι Γεραπετρίτης και Φιντάν θα ασχοληθούν με διεθνή θέματα και κρίσεις ανά τον κόσμο, για την ορθή βάση προετοιμασίας της συνάντησης των ηγετών τους σκόπιμο θα ήταν να προσεγγισθεί το θέμα της Ουκρανίας, της Κριμαίας, της Συρίας, της Λιβύης, της Υεμένης, του Σουδάν, της Παλαιστίνης και της Κύπρου, όπως αρμόζει στην ανάγκη αντιμετώπισης των διεθνών προκλήσεων.

Η συνάντηση της Νέας Υόρκης, χωρίς να προσομοιάζει με οποιαδήποτε προηγούμενη συνάντηση που έλαβε χώρα σε άλλες εποχές, απλώς ανακαλεί από τη μνήμη της διπλωματίας μία συνάντηση που διοργανώθηκε από τη Μαντλίν Ολμπράιτ (1998) μεταξύ των Μπαρζανί – Ταλαμπανί, που υπέγραψαν ιστορική συμφωνία, αμβλύνοντας τις εντάσεις μεταξύ των δύο κουρδικών παρατάξεων του Βόρειου Ιράκ, βοηθώντας στην καλύτερη μεταξύ τους επικοινωνία.

Το πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ επιβάλλει ουσιαστικούς συμβολισμούς που υποχρεώνονται να σεβαστούν οι ηγέτες της Ελλάδας και της Τουρκίας, αν πραγματικά έχουν αποφασίσει να διατηρήσουν την αξιοπιστία τους ως πολιτικοί, αλλά και ισχυρά υποστηριζόμενοι ηγέτες, από τους λαούς τους. Ταυτοχρόνως, αποδεχόμενοι να πραγματοποιήσουν τη συνάντησή τους στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ εμπράκτως δηλώνουν ότι κυριαρχικά δεσμεύονται από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, το Διεθνές Δίκαιο των Θαλασσών (UNCLOS) και συνεπώς το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, στο οποίο έχει ενσωματωθεί η UNCLOS.

Τούτων λεχθέντων, επισημαίνεται ότι η συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών σηματοδοτεί μία ξεχωριστή στιγμή, συνέχισης, των ταραγμένων σχέσεων των δύο χωρών. Δεν αρχίζουν τον Σεπτέμβριο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο Βίλνιους οι δύο ηγέτες, οι οποίοι γνωρίζονται καλά μεταξύ τους από τη μακροχρόνια πολιτική τους διαδρομή, παραμέρισαν στερεότυπα και προκαταλήψεις, χωρίς βεβαίως να τα έχουν καταρρίψει ακόμη, και πρόταξαν πολιτικές κινήσεις που μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των μεγάλων διεθνών προκλήσεων. Καμία πλευρά δεν δεσμεύθηκε για εντυπωσιακές πολιτικές αλλαγές, καμία πλευρά δεν έδειξε διάθεση συμβιβασμών.

Η νέα εποχή που πιθανώς αρχίζει με τη συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών δεν αναζητά συμβιβασμούς ή υποχωρήσεις. Το διακύβευμα είναι η εξελισσόμενη σχέση των δύο χωρών, που διεθνώς χαρακτηρίζεται σημαντική για την ευρύτατη περιοχή μας, για την ευρωπαϊκή στρατηγική στον χώρο της Ανατολικής Ευρώπης και στην περιοχή ΜΕΝΑ (Μέση Ανατολή, Βόρειος Αφρική). Είναι σημαντικό για δύο συμμάχους και μελλοντικούς Ευρωπαίους εταίρους να αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο αναφορές σε αμοιβαίο όφελος, σε win-win situation ή ακόμη και σε kazan-kazan εξελίξεις.

Η διεθνής πρόκληση παραμένει. Μας αφορά όλους και απαιτούνται προσεκτικοί πολιτικοί και διπλωματικοί χειρισμοί, επειδή κάθε πολωτική ή επιθετική πρακτική θίγει τη διεθνή σταθερότητα και τις προοπτικές ν’ αναπτυχθεί ο κόσμος σε ασφαλέστερο περιβάλλον.

Διαβάστε επίσης:

Συναγερμός από το ΚΚΕ για το αντεργατικό νομοσχέδιο Άδωνι

Ελληνοτουρκικές διευθετήσεις για την εύρυθμη λειτουργία του ΝΑΤΟ

Πολιτικές φωτιές μετά τις πυρκαγιές