Κάποτε πιστεύαμε ότι η πρόσβαση στη χώρα του ονείρου ήταν αποκλειστικά ανθρώπινο προνόμιο. Ωστόσο διαπιστώνεται πλέον ότι υπάρχουν πολλά είδη στο ζωικό βασίλειο που μπορούν επίσης να ονειρεύονται.

Οι επιστήμονες παρατηρούν σε ένα εργαστήριο νεαρές αράχνες που κρέμονται όλη τη νύχτα από μια κλωστή. Τα πόδια τους κουλουριάζονται και οι κλωστές συσπώνται κάθε τόσο. Οι αμφιβληστροειδείς στα μάτια τους μετατοπίζονται διαρκώς.

«Αυτό που κάνουν αυτές οι αράχνες μοιάζει με τον ύπνο rem», λέει η Ντανιέλα Ρόμπλερ, συμπεριφορική οικολόγος στο πανεπιστήμιο Konstanz, στην Γερμανία. Στη διάρκεια αυτού του ύπνου παρατηρείται ότι τα μάτια του κοιμισμένου ζώου γυρίζουν απρόβλεπτα.

Για τον άνθρωπο γνωρίζουμε ότι ονειρευόμαστε στη διάρκεια του ύπνου τύπου REM. Άρα, αν όντως οι αράχνες έχουν μιαν αντίστοιχη συμπεριφορά στον ύπνο, μήπως βλέπουν κι αυτές όνειρα;

Η Ντανιέλα Ρόμπλερ και οι συνάδελφοί της παρατήρησαν με ειδικές κάμερες 34 αράχνες, διαπιστώνοντας ότι είχαν συμπεριφορά ύπνου τύπου REM περίπου κάθε 17 λεπτά. Κάτι που δεν συνέβαινε όταν οι αράχνες στη διάρκεια της νύχτας τεντώνονταν, άλλαζαν θέση, έφτιαχναν τους ιστούς τους, ή καθαρίζονταν με ένα πινέλο που έχουν στο πόδι τους. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν έχουν εξακριβώσει ακόμα αν όντως οι αράχνες κοιμούνται με τρόπο ανάλογο με τον άνθρωπο.

Η Ρόμπλερ δεν είναι η μόνη ερευνήτρια που ασχολείται με τέτοια θέματα. Σήμερα πολλές ερευνητικές ομάδες παρατηρούν τη συμπεριφορά διάφορων ζώων κατά τη διάρκεια του ύπνου, μεταξύ αυτών είναι οι σαύρες και οι σουπιές.

Ο ύπνος REM συνοδεύεται από διάφορα χαρακτηριστικά, εκτός από την κίνηση του αμφιβληστροειδούς: την προσωρινή παράλυση των σκελετικών μυών, περιοδικές συσπάσεις του σώματος, αύξηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Στη διάρκεια του ύπνου REM ο εγκέφαλος έχει εκρήξεις ηλεκτρικής δραστηριότητας, που παραπέμπει στην αφύπνιση.

Τέτοια συμπεριφορά έχει παρατηρηθεί σε αρκετά θηλαστικά – γάτες, ποντίκια, άλογα, πρόβατα και οπόσουμ. Ωστόσο δεν έχουν όλα τα θηλαστικά την ίδια συμπεριφορά.

Τα μαρσιποφόρα θηλαστικά παρουσιάζουν χαρακτηριστικά ύπνου REM  και μη REM συγχρόνως. Για τις φάλαινες και τα δελφίνια πιστεύεται ότι δεν έχουν τέτοιο ύπνο. Ενώ τα πουλιά έχουν τέτοιο ύπνο, που συνοδεύεται από συσπάσεις στα φτερά και απώλεια ελέγχου στο μυικό σύστημα που στηρίζει τα κεφάλια τους.

Το 2012 παρατηρήθηκε ότι τέτοιο ύπνο κάνουν οι σουπιές. Στη διάρκεια έρευνας στο Εργαστήριο Θαλάσσιας Βιολογίας στο Γουντς Χόουλ της Μασαχουσέτης, η συμπεριφορική βιολόγος Τερέζα Ιγκλέσιας εστίασε στο φαινόμενο αυτό συγκεντρώνονται βίντεο με σουπιές.

«Το αποτέλεσμα είναι σαν να γκρεμίζονται τα τείχη για τα όσα πιστεύουμε για την ιδιαιτερότητα του ανθρώπινου είδους», λέει η Ιγκλέσιας.

Παρατηρώντας έξι σουπιές, διαπιστώθηκε ότι είχαν περιόδους δραστηριότητας τύπου REM, που επαναλαμβανόταν κάθε 30 λεπτά, δηλαδή κινήσεις χεριών και ματιών, αλλαγή στο χρώμα και στα σχέδια του δέρματος, δημιουργώντας ένα είδος καμουφλάζ. Δεδομένου ότι ο εγκέφαλος της σουπιάς ελέγχει τις αλλαγές στο δέρμα, αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει εγκεφαλική δραστηριότητα που γίνεται έντονη, λέει η Ιγκλέσιας, που σήμερα εργάζεται στο Ινστιτούτο Επιστημών και Τεχνολογίας της Οκινάουα, στην Ιαπωνία.

Αντίστοιχη συμπεριφορά παρατηρήθηκε στα χταπόδια. Αν τα χταπόδια και οι σουπιές διαπιστωθεί με βεβαιότητα ότι ονειρεύονται, «τόσο ανατινάζονται τα τείχη για τα όσα πιστεύουμε για την ιδιαιτερότητα του ανθρώπινου είδους», λέει η Ιγκλέσιας.

Παρατηρώντας διαφορετικά στάδια ύπνου σε εξελικτικά μακρινούς συγγενείς του ανθρώπου, οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι οι διαφορετικοί τύποι ύπνου εμφανίστηκαν πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.

Οι ερευνητές μελετούν την πιθανότητα είδη του ζωικού βασιλείου, εκτός του ανθρώπου, να έχουν ύπνο τύπου REM, καθώς εμφανίζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως οι σουπιές και οι αράχνες. Αντίστοιχες συμπεριφορές διαπιστώθηκαν στα περιστέρια, τα οποία μελέτησε η Τζιανίνα Ουνγουρεάν, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Βιολογικής Ευφυΐας Max Planck, στο Μόναχο. Τα περιστέρια μπορεί να ονειρεύονται ή με κάποιο τρόπο να επαναφέρουν στον ύπνο τις εμπειρίες που είχαν στη διάρκεια της ημέρας, λέει η Τζιανίνα Ουνγουρεάν.

Ο ύπνος REM συνδέεται με έναν μηχανισμό επανάληψης των εμπειριών σε κάποια ζώα. Ο άνθρωπος γνωρίζει ότι ονειρεύεται γιατί μπορεί όταν ξυπνήσει να αναφερθεί στα όνειρά του. «Αλλά τα ζώα δεν μπορούν να το αναφέρουν και αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε από επιστημονικής πλευράς για να κάνουμε ακριβή εξακρίβωση», λέει η Ουνγουρεάν.

Μια ευρέως αποδεκτή ιδέα για τον ύπνο REM είναι ότι βοηθά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, στην ανάπτυξη των κινητικών συστημάτων του σώματος και ανεβάζει την θερμοκρασία του εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναζητούν αποδείξεις για το είδος του ύπνου που κάνουν τα ζώα και με βάση την έρευνα για την συμπεριφορά της αράχνης, ελπίζουν ότι θα εντοπίσουν δραστηριότητα με αναλογίες με εκείνη του ανθρώπου κατά τη διάρκεια των ονείρων του. Παράλληλες έρευνες με τον ίδιο στόχο γίνονται με τις σουπιές και τα περιστέρια.

«Αν ονειρεύονται οι σουπιές και οι αράχνες, τότε προκύπτουν ενδιαφέροντα ερωτήματα σχετικά με το τι βιώνουν στη διάρκεια του ύπνου», λέει ο φιλόσοφος Ντέιβιντ Πένια-Γκουζμάν, από το πολιτειακό πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. «Δεδομένου ότι τα όνειρα ξετυλίγονται από την οπτική γωνία του θεατή, τα ζώα που ονειρεύονται πρέπει να έχουν την ικανότητα να βλέπουν τον κόσμο από τη δική τους σκοπιά», προσθέτει ο Ντέιβιντ Πένια-Γκουζμάν. «Το να ονειρεύονται τα ζώα σημαίνει ότι έχουν ικανότητες φαντασίας», τονίζει ο φιλόσοφος: «Θέλουμε να πιστεύουμε ότι μόνον οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν αυτό το διάλειμμα από τον κόσμο. Αλλά ίσως χρειαστεί να σκεφτούμε περισσότερο για το τι κάνουν και άλλα ζώα».

Διαβάστε επίσης:

Όλαφ Σολτς: Ο… πειρατής της Γερμανίας – Η χιουμοριστική ανάρτηση του καγκελάριου για το τραυματισμένο μάτι του (photo)

Βρετανία: Τεράστιο σκάνδαλο σε φυλακή με 18 γυναίκες υπαλλήλους να έχουν συνάψει σχέσεις με κρατούμενους

Ισπανία: Ένας νεκρός και δύο αγνοούμενοι από τις καταρρακτώδεις βροχές (video/photo)