Ήταν νωρίς το πρωί όταν ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Ζάιτσικ πήγε σε ένα κοινοτικό οίκημα στην κωμόπολη Πάγκα, στα σύνορα της Γκάνας με την Μπουρκίνα Φάσο, για να παρακολουθήσει τη συγκέντρωση επτά αγροτών, τους οποίους θα ενημέρωνε ο Ισαάκ Παμπία, ο εθνικός γραμματέας της Ένωσης Αγροτών της Γκάνας.

Ο 45χρονος Ισαάκ γυρίζει όλη την Γκάνα – όταν δεν καλλιεργεί στα χωράφια του μπιζέλια και κεσάβε – για να ενημερώσει τους γεωργούς για τις αλλαγές που απεργάζεται η κυβέρνηση, οι οποίες θα επηρεάσουν τους μικροκαλλιεργητές στη χώρα και σε όλη την υποσαχάριο Αφρική.

Το βασικό θέμα συζήτησης του Παμπία με τους αγρότες από την Πάγκα ήταν τα όσα έχουν διαρρεύσει για τις αλλαγές στην εθνική νομοθεσία για τους σπόρους. Η πολιτική ηγεσία στην Άκρα προτίθεται να ποινικοποιήσει τη διατήρηση, τον διαμοιρασμό και την ανταλλαγή σπόρων στις τοπικές κοινότητες. Όποιος παραβιάσει τον νόμο θα απειλείται με φυλάκιση μέχρι 15 χρόνων.

«Είναι δυνατόν να μας πιάσει η αστυνομία επειδή ανταλλάσσουμε σπόρους;» αναρωτήθηκαν οι καλλιεργητές, όπως γράφει στο «The Nation» o Ζάιτσικ. «Ο νόμος γράφτηκε από τις εταιρείες που θέλουν να ελέγχουν πώς χρησιμοποιούμε τους σπόρους μας» απάντησε ο Παμπία.

Οι αγρότες πάγωσαν. Στη βορειοανατολική Γκάνα καλλιεργούν το μαυρομάτικο μπιζέλι, που είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, από την Εποχή του Χαλκού. Πώς είναι δυνατόν να φυλακίσουν σήμερα, 5.000 χρόνια αφότου άρχισε η καλλιέργεια του μπιζελιού, έναν καλλιεργητή επειδή ανταλλάσσει σπόρους;

Η Κάμαλα Χάρις και το μπιζέλι

Το ερώτημα αυτό δεν τέθηκε βεβαίως στη διάρκεια της πολυδιαφημισμένης επίσκεψης της αντιπροέδρου των ΗΠΑ Κάμαλα Χάρις στην Γκάνα, τη Ζάμπια και την Τανζανία τον Μάρτιο. Ήταν η πιο υψηλόβαθμη Αμερικανίδα που πήγε στην περιοχή αφότου ο Λευκός Οίκος παρουσίασε τη στρατηγική του για την υποσαχάριο Αφρική, το προηγούμενο καλοκαίρι.

Η Χάρις υποσχέθηκε την καταπολέμηση της διατροφικής ανασφάλειας και την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής.

Στη Ζάμπια ανακοίνωσε επενδύσεις ΣΔΙΤ ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την εισαγωγή «νέων τεχνολογιών και καινοτόμων προσεγγίσεων για τη γεωργική βιομηχανία».

Τα ποσά αυτά θα προέλθουν – όπως είπε – από συνέργειες με την εμπλοκή «Αφρικανών ηγετών, αφρικανικών εταιρειών, αμερικανικών εταιρειών, μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και φιλάνθρωπων».

Η Χάρις δεν είπε ποιοι θα είναι οι εμπλεκόμενοι σε αυτές τις συνέργειες ούτε διευκρίνισε τι εννοούσε με τον όρο «καινοτομία». Αλλά παρουσίασε μία τεχνοκρατική θεώρηση «έξυπνης γεωργίας» που θα οδηγήσει στην εκ βάθρων ανασυγκρότηση του παραγωγικού ιστού.

Ο νόμος – με την ονομασία «Νόμος για την προστασία της ποικιλίας των φυτών της Γκάνας» – είναι η γκανέζικη εκδοχή μίας παναφρικανικής σταυροφορίας για την ένταξη των μικροκαλλιεργητών σε ένα βιομηχανικής κλίμακας σύστημα παραγωγής.

Κι αυτό που επίμονα αντιστέκεται στους σταυροφόρους είναι ένας ταπεινός σπόρος μπιζελιού, που έχει τη φυσική ικανότητα να αναπαράγεται με βάση τα τοπικά χαρακτηριστικά του εδάφους και του κλίματος, κάτι που το καθιστά ανθεκτικό στην ένταξή του στην πολιτική περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Το καλοκαίρι που πέρασε το παγκόσμιο καθεστώς εμπορίου οριστικοποίησε τα σχέδια για τη ριζική μετάλλαξη της αφρικανικής γεωργίας. Όπως φαίνεται από το σχέδιο για τα πνευματικά δικαιώματα επί των προϊόντων, που έχει κατατεθεί προς έγκριση, οι εμπορικές ενώσεις που υποστηρίζουν την Αφρικανική Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου επιδιώκουν να δεσμεύσουν και τις 54 αφρικανικές χώρες σε ένα καταναγκαστικό μοντέλο αγροτικής παραγωγής, το οποίο δεν λαμβάνει υπόψη τις παραδόσεις και πρακτικές κάθε λαού, που έχουν διατηρηθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Απαγορεύεται η διατήρηση της μνήμης

Ο πρώτος στόχος αυτής της σταυροφορίας είναι να καταργηθεί το δικαίωμα των μικροκαλλιεργητών να διατηρούν, να μοιράζονται και να καλλιεργούν σπόρους με βάση τις προσωπικές και κοινοτικές ανάγκες – μία πρακτική χιλιετιών.

Επιβάλλοντας την κυριαρχία των εταιρειών σε θέματα διαχείρισης σπόρων έναντι των παραδόσεων τις οποίες τηρούν οι τοπικές κοινότητες, το υπό έγκριση πρωτόκολλο για τη διαχείριση των σπόρων στην Αφρική είναι η κορυφή του παγόβουνου στη μάχη για τον έλεγχο της διατροφικής αλυσίδας.

Η αρχή έγινε πριν από τρεις δεκαετίες στη Γενεύη, όταν καταρτίσθηκε το νομικό πλαίσιο για τον έλεγχο των δικαιωμάτων για τους σπόρους από τις δυτικές εταιρείες που κυριαρχούν στον χώρο. Είναι οι εταιρείες που ελέγχουν τους γενετικά μεταλλαγμένους σπόρους, τα φυτοφάρμακα και βεβαίως προμοτάρουν τη μονοκαλλιέργεια με βάση τις ανάγκες των αγορών – τις οποίες οι ίδιες οι εταιρείες δημιουργούν.

Η νέα εκδοχή του νομικού πλαισίου για τον έλεγχο των αγροτικών καλλιεργειών στην Αφρική θα μετατρέψει ολόκληρη την ήπειρο σε «Ελντοράντο» για τις εταιρείες, που θα μπορούν να πουλούν τους μεταλλαγμένους σπόρους και τα φυτοφάρμακα και να επιβάλλουν συγκεκριμένες μονοκαλλιέργειες αδιαφορώντας για το κατά πόσο διαταράσσεται η φυσική ισορροπία σε μία περίοδο έντονης κλιματικής κρίσης.

Οι αρχιτέκτονες της νέας οικονομίας των σπόρων, με πρόσχημα την «προστασία της ποικιλίας των φυτών», επιβάλλουν τον απόλυτο έλεγχο της αγοράς των σπόρων μέσα από τους νόμους για την πνευματική ιδιοκτησία και στο όνομα της «έξυπνης και φιλικής προς το κλίμα γεωργίας».

Για τους μικροκαλλιεργητές που βρίσκονται στο μονοπάτι των σταυροφόρων της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, το διακύβευμα είναι η προστασία του δικαιώματός τους στην οικονομική αυτοδιάθεση. Αλλά έχουν απέναντί τους εταιρείες όπως οι: Bayer (πρώην Monsanto), Corteva (πρώην DowDuPont), BASF και Syngenta, η οποία είναι θυγατρική της ChemChina.

Οι μικροκαλλιεργητές παλεύουν με τέρατα

Το ολιγοπώλιο των τεσσάρων αυτών εταιρειών ελέγχει το 50% της παγκόσμιας αγοράς σπόρων και το 75% της παγκόσμιας αγοράς αγροχημικών. Και σε ένα σύστημα παγκοσμιοποιημένης οικονομίας οι τέσσερις εταιρείες έχουν την αμέριστη συμπαράσταση των κυβερνήσεων και των μεγα-φιλάνθρωπων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν ως ενοχλητικό καρκίνωμα οποιονδήποτε αντιστέκεται στα σχέδιά τους.

Η ρητορική της «διατροφικής ασφάλειας» έχει καλλιεργηθεί πριν ξεσπάσει η κλιματική κρίση και οι αγρονόμοι που είναι προσανατολισμένοι στο δόγμα της διαρκούς ανάπτυξης παρουσιάζονται ως πανάκεια για την αντιμετώπιση της πείνας ήδη από τη δεκαετία του 1960.

Αλλά στην περίπτωση της Αφρικής γίνεται ένα βήμα παραπέρα: οι εταιρείες επιδιώκουν την αντικατάσταση των σπόρων που καλλιεργούν και διαφυλάσσουν από γενιά σε γενιά οι ίδιοι οι μικροκαλλιεργητές με τους μεταλλαγμένους σπόρους που αναπτύσσονται στα εργαστήρια.

Όμως, ακριβώς επειδή το διακύβευμα είναι η πλήρης μετάλλαξη μιας ολόκληρης ηπείρου, η βιομηχανία έπρεπε να συνεργαστεί με κάποιες ομάδες υπεράνω πάσης υποψίας. Τον δρόμο έδειξε το Ίδρυμα Ροκφέλερ ήδη από τη δεκαετία του 1990. Το 2001 εκπρόσωποι του ιδρύματος συναντήθηκαν με στελέχη των μεγαλύτερων εταιρειών παραγωγής σπόρων, μεταξύ των οποίων οι εταιρείες DuPont Pioneer, Monsanto και DowAgro, και συμφώνησαν στη δημιουργία του Αφρικανικού Ιδρύματος Αγροτικής Τεχνολογίας. Στόχος του ήταν οι συνέργειες μεταξύ των εταιρειών βιοτεχνολογίας και Αφρικανών επιστημόνων.

Το Αφρικανικό Ίδρυμα Αγροτικής Τεχνολογίας έσπευσε να το «υιοθετήσει» και άλλος ένας μεγα-φιλάνθρωπος – το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς. Το 2007 τα δύο ιδρύματα συνεργάστηκαν για να στηρίξουν τη Συμμαχία για την Πράσινη Επανάσταση στην Αφρική, που έχει στόχο τη δημιουργία του νομικού πλαισίου και τη στήριξη της πολιτικής αλλαγής στις αφρικανικές χώρες, κάτι που εμφανίζεται ως «οικονομικά και ηθικά επιτακτικό».

ΣΔΙΤ, επειδή οι εταιρείες ξέρουν καλύτερα

Η Αφρική θεωρείται από πολλούς ως το τελευταίο μεγάλο σύνορο που έχουν να διαπεράσουν οι γίγαντες της βιοτεχνολογίας για να ανοίξουν καινούργιες δουλειές ύψους τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Για να πείσουν τους Αφρικανούς αγρότες ότι τα χημικά και οι μεταλλαγμένοι σπόροι που παράγουν είναι τα καλύτερα, οι εταιρείες στήριξαν κυβερνήσεις, που με τη σειρά τους έκαναν Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα για την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων.

Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Συμμαχία Σπόρων Δυτικής Αφρικής (WASA), που δημιουργήθηκε από την Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης και τις εταιρείες Monsanto και DuPont Pioneer, με στόχο να συνεργαστεί με τις κυβερνήσεις για «την αλλαγή της Δυτικοαφρικανικής γεωργίας», με την αύξηση της πρόσβασης «βελτιωμένων ποικιλιών σπόρων, λιπασμάτων και προϊόντων προστασίας καλλιεργειών».

Ένας από τους ευαγγελιστές της Πράσινης Επανάστασης στην οποία πρωτοστατούν οι ΗΠΑ είναι ο πρώην Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα. Στη διάρκεια των αρκετών επισκέψεων που έκανε σε αφρικανικές χώρες ο Ομπάμα μιλούσε με κάθε ευκαιρία για τα οφέλη από τις βελτιωμένες ποικιλίες σπόρων, δηλαδή για τα μεταλλαγμένα, και υποστήριζε με θέρμη το πρόγραμμα που είχε φτιάξει η δική του κυβέρνηση υπό το σύνθημα «Feed the Future», που αποτελούσε μέρος της εκστρατείας του «Κάνοντας μπίζνες στην Αφρική».

Ο 64χρονος μικροκαλλιεργητής Φουσέινι Μπουγκμπόνο, που καλλιεργεί μαυμομάτικα μπιζέλια και κεσάβε στην περιοχή Γκουνγούγκ Ναμπντάμ, στη βόρεια Γκάνα, γελάει όταν θυμάται τον Ομπάμα. «Ήρθε εδώ και μας είπε ότι τα μεταλλαγμένα είναι καλά, αλλά η δική του οικογένεια είχε έναν οργανικό κήπο πίσω από τον Λευκό Οίκο! Όλοι οι Δυτικοί ηγέτες έρχονται εδώ σαν τους κυνηγούς που χρησιμοποιούν δηλητήρια. Δεν τρώνε οι ίδιοι το κρέας, μόνο το πουλούν» λέει ο Μπουγκμπόνο…

Διαβάστε επίσης

Οι επόμενες κινήσεις του ΠΑΣΟΚ μετά τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ

ΣΥΡΙΖΑ: Δεύτερος γύρος με το κόμμα σε περιδίνηση – Σκληρό μπρα ντε φερ Κασσελάκη-Αχτσιόγλου

Αλλάζει τις ισορροπίες στην Ε.Ε. ο πόλεμος στην Ουκρανία