Ένα σώμα γυμνό πάνω σε τσαλακωμένο, λευκό κρεβάτι. Είναι μια καλλίγραμμη γυναίκα με τους αστραγάλους της σταυρωμένους.

Οι λάτρεις της τέχνης μπορεί να φαντάζονται την περίφημη «Ολυμπία» του Édouard Manet, από το 1863, που αυτή τη στιγμή εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Το έργο  «Γυμνό ξαπλωμένο μπροστά από ένα φινιστρίνι»  ζωγραφίστηκε 60 χρόνια αργότερα, από τον Αιγύπτιο καλλιτέχνη Georges Hanna Sabbagh, έναν από τους πολλούς Άραβες καλλιτέχνες του 20ου αιώνα που διεκδικούν διάσημα ευρωπαϊκά γυμνά.

Το έργο του Sabbagh περιλαμβάνεται στην έκθεση με τίτλο «Partisans of the Nude: An Arab Art Genre in a Era of Contest, 1920-1960» που γίνεται στην Wallach Art Gallery του Πανεπιστημίου Columbia. Η έκθεση αναδεικνύει  85 σπάνια έργα που επικεντρώνονται στο γυμνό, συμπεριλαμβανομένων πινάκων, γλυπτών και σχεδίων που δημιουργήθηκαν μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1922, καθώς οι Άραβες πέρασαν από τη βρετανική και τη γαλλική κυριαρχία στην ανεξαρτησία. Η έκθεση εγείρει πολλά ερωτήματα: Τι θεωρείται γυμνή τέχνη; Ποιος μπορεί να την δημιουργήσει; Και τι σημαίνει να είσαι Άραβας;

Η έκθεση αμφισβητεί την μακροχρόνια αντίληψη που είχε προωθήσει ο ιστορικός τέχνης Kenneth Clark τη δεκαετία του 1950, ότι το γυμνό είναι εγγενώς ένα δυτικό είδος, ξεκινώντας από τους Έλληνες και επεκτείνεται μέχρι τους Ιταλούς του 15ου αιώνα. Η Kirsten Scheid, η επιμελήτρια της έκθεσης, υποστηρίζει πως δημιουργοί από όλον τον κόσμο πήραν την παράδοση αυτή και την έκαναν παγκόσμια.  

Αυτό περιλαμβάνει Άραβες καλλιτέχνες, παρά τους θρησκευτικούς και πολιτισμικούς περιορισμούς που μπορεί να έχουν αντιμετωπίσει. Το Χαντίθ, τα ρητά και οι παραδόσεις του Προφήτη Μωάμεθ, επιτάσσουν την απαγόρευση της οπτικής απεικόνισης ζωντανών όντων. Αλλά στην κοσμική σφαίρα, αυτή η απαγόρευση έχει ερμηνευτεί διαφορετικά κατά τη διάρκεια των αιώνων.

Η Kirsten Scheid, καθηγήτρια Ανθρωπολογίας και Καλλιτεχνικών Σπουδών στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού και λέκτορας στο Columbia, είπε ότι άρχισε να μελετά γυμνά έργα Αράβων καλλιτεχνών επειδή πολλοί πίστευαν ότι δεν υπήρχαν, αλλά είχε ακούσει και για εξαιρέσεις. Αν και τα περισσότερα από τα έργα που εκτίθενται, παρουσιάστηκαν για λίγο όταν δημιουργήθηκαν και στη συνέχεια φυλάχθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές, κυρίως επειδή οι διαχειριστές των δημοσίων συλλογών υπέθεσαν ότι ορισμένες κοινότητες μπορεί να αντιταχθούν σε αυτά.

Η Scheid επικεντρώθηκε στην περίοδο 1920-1960, μια καθοριστική στιγμή για τους Άραβες που δεν μπορούσαν πλέον να επιστρέψουν σε αυτό που ήταν πριν, την εποχή δηλαδή που επικρατούσε η «οθωμανική προστασία».

«Δεν είχε απομείνει τίποτα που θα μπορούσε ξεκάθαρα να θεωρηθεί αραβικό», είπε η Scheid.

Σε έναν πίνακα του 1932, «Στην Έκθεση», του Λιβανέζου καλλιτέχνη Omar Onsi, γυναίκες με χιτζάμπ συγκεντρώνονται γύρω από ένα γυμνό έργο τέχνης. Κατά την άποψη της Scheid, ο πίνακας αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο οι μουσουλμάνοι ασχολούνταν με την πίστη τους και αναθεωρούσαν τις απόψεις τους για το τι σήμαινε να είσαι μουσουλμάνος εκείνη την εποχή.

«Οι πίνακες δίδασκαν στους ανθρώπους πώς να κατανοούν ο ένας τον άλλον», είπε.

Στην αφηρημένη αυτοπροσωπογραφία «Subhan (May He Be Glorified)» από το 1949, η Λιβανέζα καλλιτέχνης Saloua Raouda Choucair σχεδιάζει τον εαυτό της δίπλα στον Ibn Rushd, τον Ισλαμικό Ανδαλουσιανό φιλόσοφο επίσης γνωστό ως Averroes. Ο πήχης της συνδυάζεται με την αραβική λέξη «subhan», συντομογραφία για «subhan Allah» ή «δόξα στον Θεό».

Για την Choucair, «οι Ισλαμικοί φιλόσοφοι ήταν πολύ σημαντικοί θεωρητικοί του κόσμου», είπε η Scheid. «Τα διάβασε για να καθοδηγήσει τον εαυτό της ως ηθικό ον».

Ορισμένοι καλλιτέχνες προκάλεσαν τους Ευρωπαίους ομολόγους τους για να αποδείξουν πως είναι ίσοι είπε η Scheid σε μια περίοδο όπου «η αποικιοκρατία δεν επέτρεπε στον κόσμο να είναι επαγγελματίες στο οτιδήποτε».

Το «The Odalisque», του Ιρακινο-ισραηλινού Shaker (Azar) Abdulnabi-Shalem, από το 1947-48, ήταν σαφώς εμπνευσμένο από τον διάσημο πίνακα του Jean-Auguste-Dominique Ingres, ενώ το «Bathing Nudes» του Αιγύπτιου καλλιτέχνη Hussein Youssef Amin, που πιστεύεται ότι είναι της δεκαετίας του 1950, απεικονίζει τρεις γυναίκες σε μια λίμνη στο στυλ του Σεζάν «Οι μεγάλοι λουόμενοι».

Αρκετοί από τους καλλιτέχνες έλαβαν την εκπαίδευσή τους στο εξωτερικό επειδή τέτοιες ευκαιρίες δεν υπήρχαν σε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολή. Η Scheid επεσήμανε ότι Λιβανέζοι καλλιτέχνες είχαν προτρέψει τους Γάλλους αξιωματούχους να ιδρύσουν ένα ινστιτούτο καλών τεχνών, αλλά τα αιτήματά τους έπεσαν στο κενό. Μόλις το 1943, τη χρονιά που ο Λίβανος κέρδισε την ανεξαρτησία, ιδρύθηκε η Λιβανέζικη Ακαδημία Καλών Τεχνών.

«Υπάρχει ένα μοτίβο σε αυτές τις αποικιακές δυνάμεις που αρνούνται στους αυτόχθονες πληθυσμούς την πρόσβαση στην καλλιτεχνική εκπαίδευση», είπε ο Αλ Κασέμι. «Το καλύτερο που τους επιτρέπουν είναι η λεγόμενη χειροτεχνία».

Δεν είναι σαφές γιατί η ιστορία της γυμνής αραβικής τέχνης είναι τόσο ασύνδετη. Οι θρησκευτικές και κοινωνικές ανησυχίες έπαιξαν αναμφίβολα ρόλο. Αλλά μπορεί επίσης να υπήρχαν κομμάτια των οποίων τα υλικά δεν άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου ή περίοδοι όπου οι πολιτισμοί μπορεί να θεωρούσαν απαράδεκτη παλαιότερη γυμνή τέχνη και άλλαξαν το αφήγημα.

«Ένα από τα πράγματα που είναι πραγματικά συναρπαστικά σε αυτήν την έκθεση», είπε ο Γκρέιβς, «είναι το πόσο λίγη μελέτη υπήρχε μέχρι πολύ πρόσφατα για την τέχνη του 20ου αιώνα από τον ισλαμικό κόσμο».

Διαβάστε επίσης:

Οι The Offspring επιστρέφουν στην Ελλάδα μετά από 15 χρόνια – Θα εμφανιστούν στο Release Αthens

Andre Braugher: Ο ατζέντης του αποκάλυψε την αιτία θανάτου του ηθοποιού

Έκθεση «Συμβιωτικά» στο ΕΜΣΤ: Οι θηλυκότητες στην τέχνη