Συνηθίζεται, είτε ως άτομα είτε ως δημόσιοι λειτουργοί, να κλείνουμε το έτος με απολογισμό των πεπραγμένων. Η υποχρέωση που έχουμε ως εν ενεργεία διπλωμάτες συνεχίζει να μας προσδιορίζει και ως πολίτες, μετά τη συνταξιοδότησή μας με την ολοκλήρωση της 35ετούς δημόσιας υπηρεσίας μας, κυρίως εμάς που επιλέγουμε να συνεχίσουμε την ενασχόλησή μας με ανάλυση της διπλωματίας και των διεθνών σχέσεων.

Όμως στο τέλος του 2023 θα επιχειρήσω, αντί απολογισμού, να περιγράψω τα «μελλούμενα» αξιοποιώντας γεγονότα και δεδομένα που η Ελλάδα επέτυχε τα τελευταία χρόνια.

Πολύ πριν πραγματοποιηθεί η συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν περιγράφτηκε με κάθε λεπτομέρεια η διαδικασία των συνομιλιών αμοιβαίου κέρδους. Το κείμενο αρχών της Αθήνας αναμενόταν και δεν αποτέλεσε έκπληξη. Η απόφαση των ηγετών Ελλάδος και Τουρκίας να συντονιστούν με το διεθνές γίγνεσθαι εκκινεί από διαφορετικές αφετηρίες, αλλά προσβλέπει στη σύγκλιση και την άμβλυνση των εντάσεων.

Επιδίωξη δεν είναι η ολοκληρωτική νίκη με ήττα του αντιπάλου, αλλά η συνέχιση της πορείας με καλύτερους όρους ασφάλειας στον ωκεανό των διεθνών συγκρούσεων.

Η πρόβλεψη για το 2024 οδηγείται σε διαπιστώσεις μάλλον ενδιαφέρουσες, όχι χωρίς εκπλήξεις, επειδή ο άνθρωπος κυριαρχεί στη λήψη των αποφάσεων «νικώντας ακόμη τα μοντέλα της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ)».

Τουρκικές προμήθειες και αναβάθμιση προγράμματος F-16

Το πρόγραμμα εξαρτάται απολύτως από τη συμπεριφορά της Τουρκίας και τις αμυντικές ανάγκες του ΝΑΤΟ. Η προσέγγιση δύο συμμάχων, της Ελλάδας και της Τουρκίας, δημιουργεί για το ΝΑΤΟ χώρο ψυχραιμότερης αντιμετώπισης της κατάστασης που η Τουρκία δημιουργεί στους κόλπους της συμμαχίας.

Όμως, επειδή το οπλικό σύστημα F-16 κατασκευάζεται στις ΗΠΑ, η Άγκυρα υφίσταται τις συνέπειες των εξαιρετικά δυσχερών διμερών σχέσεων που διαμορφώνει με την υπερδύναμη από την εποχή του Ιράκ, όταν το τουρκικό Κοινοβούλιο αποφάσισε ότι οι ΗΠΑ και οι συμμαχικές αποστολές δεν μπορούσαν να επιχειρούν από το Ιντσιρλίκ. Προστέθηκαν στον κατάλογο των ακραίων τουρκικών συμπεριφορών, που δεν προσάδουν σε φίλους και συμμάχους,

● οι επιθέσεις των σωματοφυλάκων του κ. Ερντογάν κατά διαδηλωτών στις ΗΠΑ,

● η ρήξη των σχέσεων με το Ισραήλ,

● οι σχέσεις με το Ιράν και τη Ρωσία (πυρηνικοί σταθμοί και S-400),

● η εισβολή στη Συρία,

● ο πόλεμος κατά των Κούρδων της Συρίας, συμμάχων των ΗΠΑ,

● η στήριξη των Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου,

● η συνεχής τεταμένη και ανταγωνιστική σχέση με τη Σαουδική Αραβία,

● η στήριξη προς τη Ρωσία στον πόλεμο με την Ουκρανία σε όλα τα δυνατά επίπεδα

● και πολύ πρόσφατα η τουρκική στάση στην αντιμετώπιση της κρίσης Ισραηλινών – Παλαιστινίων, που ξέσπασε με την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς (7 Οκτωβρίου 2023).

Παρά τις δυσκολίες που προαναφέρονται ακόμη και με τις ΗΠΑ, η απόφαση του ΝΑΤΟ να εξασφαλίζεται επιχειρησιακή αρτιότητα των δυνάμεών του μάλλον θα επικρατήσει στη διάρκεια του επόμενου εξαμήνου, μέχρι τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο του 2024, με ορατό πλέον αποτέλεσμα, σε πρώτη φάση, τουλάχιστον ταχεία αναβάθμιση των F-16 που διαθέτει η Τουρκία.

Η εξοπλιστική αρτιότητα όλων των μελών του ΝΑΤΟ αποτελεί ανελαστική / δογματική προτεραιότητα. Αθήνα και Άγκυρα συμφωνούν στην ανάγκη οικοδόμησης μέτρων εμπιστοσύνης επιβεβαιώνοντας ότι αποδέχονται το συμμαχικό δόγμα περί στενής αμυντικής συνεργασίας όλων των χωρών – μελών του ΝΑΤΟ.

Ελλάδα και Τουρκία συνδιαλέγονται πλέον με την ίδια πολιτική ισχύ. Η Αθήνα αξιοποιεί όλα τα δεδομένα που εξασφαλίζει ως χώρα του ΟΗΕ, συνεπές μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας και εταίρος της Ε.Ε. την ώρα που η Άγκυρα, μέλος του ΟΗΕ, σύμμαχος στο ΝΑΤΟ, μελλοντικός εταίρος στην Ε.Ε., επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στη Δύση, αναζητά ρόλο στον χώρο των ισλαμικών χωρών και επανεξετάζει τη σχέση της με τη Ρωσία, το Ιράν και την Κίνα, που όμως ανταγωνίζονται τις δυτικές γεωστρατηγικές επιλογές.

Η πολυπλοκότητα των διεθνών σχέσεων μάλλον αποδείχθηκε υπέρτερη των δυνατοτήτων της Τουρκίας, παρά τις εξοπλιστικές δυνατότητές της και τη θέση της μεταξύ των 20 ισχυρών οικονομιών του κόσμου.

Οι στρατιωτικοί ανταγωνισμοί, οι διεθνείς εμπλοκές, η εξοπλιστική απορρόφηση κονδυλίων, αλλά και οι φυσικές καταστροφές με αποκορύφωση την καταστροφή, κοινωνική, οικονομική και υποδομών, που προκλήθηκε από τον μεγάλο σεισμό, έστρεψαν την Τουρκία σε εναγώνια αναζήτηση διεθνούς ανθρωπιστικής βοήθειας.

Υπερπτήσεις, συνεχείς κινητοποιήσεις του πολεμικού ναυτικού, αναζητήσεις υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, αγορές γεωτρητικών εξοπλισμών και σκαφών σε αριθμούς που δεν δικαιολογεί το μέγεθος της χώρας, αλλά και της Μεσογείου, που καλύπτεται κυρίως από πιο εξελιγμένες χώρες στην έρευνα και αξιοποίηση υδρογονανθράκων, αποδυνάμωσαν την τουρκική οικονομία, όπως ακριβώς συνέβη με τη Ρωσία όταν προσπάθησε να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ στον «πόλεμο των άστρων».

Μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα και Χριστιανοί στην Τουρκία

Το θέμα δεν τίθεται άμεσα στο τραπέζι των συνομιλιών Ελλάδας και Τουρκίας που ξεκίνησαν στην Αθήνα και συνεχίζονται το 2024. Οι δύο χώρες θα ασχολούνται με τους ομοθρήσκους τους στο πλαίσιο της Λωζάννης, αλλά το θέμα δεν θα απασχολήσει το σχήμα που έχει διαμορφωθεί για να προωθηθούν ευρύτερα κοινά ευρωατλαντικά γεωστρατηγικά συμφέροντα.

Εξάρσεις θα καταγράφονται στην προσέγγιση που έχει επιλεγεί από τους κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν. Όμως οι δύο ηγέτες πειθαρχημένα θα επιμείνουν σε όλα όσα αποφάσισαν στο Βίλνιους και δρομολόγησαν στην Αθήνα χωρίς να παρασυρθούν από τη συναισθηματική φόρτιση των λαών τους ή τις φιλοδοξίες αντίπαλων πολιτικών ή και εσωκομματικών «δελφίνων».

Ακόμη και στις ακραίες διεθνείς καταστάσεις που εξελίσσονται ή σε νέες που θα προκύψουν, οι ηγέτες Ελλάδος και Τουρκίας εμφανίζονται αποφασισμένοι να ακολουθήσουν τη δύσκολη πολιτική επιλογή τους, επειδή αποφάσισαν να ανταποκριθούν στις περιφερειακές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των ενεργειακών, αλλά και στις γεωστρατηγικές επιδιώξεις του ευρωατλαντικού κόσμου, στον οποίο επέλεξαν να συγκαταλέγονται.

Η Κυπριακή Δημοκρατία πλήρες μέλος της Ε.Ε.

Το γεγονός που δημιουργήθηκε με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. δεν ανατρέπεται και δεν παραμερίζεται. Στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κανένα κράτος – μέλος, ενταγμένο πλήρως σε αυτήν, δεν έχει διαμελιστεί και δεν έχουν προέλθει δύο ξεχωριστά κράτη, που θα ακολουθήσουν αυτόνομη πορεία, επειδή το απαιτεί κατοχική δύναμη.

Την εξασφάλιση της ενιαίας Κυπριακής Δημοκρατίας μετά το 2004, πολιτικά και νομικά, εγγυώνται ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών και η ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Το θέμα της Κύπρου δεν παραμελείται από την Ελλάδα. Όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις και ιδιαίτερα ο σημερινός πρωθυπουργός υπογραμμίζουν ότι η επίλυση του Κυπριακού αποτελεί αντικείμενο συζήτησης της Ε.Ε. με την Τουρκία και όχι ελληνοτουρκική διαφορά.

Την ίδια ισχυρή άποψη προβάλλει ανυποχώρητα από την πρώτη ώρα της εκλογής του και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συνεπώς κάθε αγωνία και ανησυχία για απώλεια της Κύπρου, είτε διατυπώνεται στη Μεγαλόνησο είτε στην Ελλάδα, επιβεβαιώνει ότι οι υποκινητές παρόμοιων απόψεων δεν κατανόησαν ποτέ τι συνέβη το 2004 και πόσο αποτελεσματική ήταν η προσεκτικά μεθοδευμένη ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.

Το 2024 η Ελλάδα και η Τουρκία θα προωθήσουν με συνέπεια και αποτελεσματικότητα, σημείωση συντάκτη, τις σχέσεις τους. Η Τουρκία θα επιτύχει τουλάχιστον στο πρώτο εξάμηνο του 2024 θετική απόφαση για τα F-16, με επιμονή του ΝΑΤΟ.

Η πολιτική και οικονομική πίεση των ΗΠΑ επί της Άγκυρας θα συνεχιστεί μέχρι να βρεθεί λύση στο κορυφαίο θέμα των S-400 και να προσαρμοστεί η πολιτική της Άγκυρας στους ευρωατλαντικούς γεωστρατηγικούς στόχους, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η διευθέτηση του θέματος της τουρκικής κατοχής επί της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Αθήνα και Άγκυρα φαίνεται ότι συμφωνούν να συζητηθεί το Κυπριακό στην ευρωπαϊκή του διάσταση με σεβασμό στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Η άτυπη πρόσκληση Ερντογάν προς τον Πρόεδρο της Κύπρου θυμίζει Ερντογάν του 2014.

Οι διεθνείς συσχετισμοί το 2024 διαφέρουν πολύ από όσα ίσχυαν πριν από μία δεκαετία. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει υπηρετήσει το Κυπριακό ως ακαδημαϊκός, δημόσιος λειτουργός, κυβερνητικός εκπρόσωπος, υπουργός Εξωτερικών και σήμερα ως εκλεγμένος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Γνωρίζει σε βάθος τις τριμερείς συνεργασίες, προωθεί τη διπλωματία της Κύπρου στην περιοχή ΜΕΝΑ, με την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ, τη Σαουδική Αραβία, προσφάτως με το Κατάρ και συγκρατεί την άτυπη πρόσκληση του Τούρκου Προέδρου, επισημαίνοντας με αμεσότητα στον συνομιλητή του ότι απευθύνεται προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το πρώτο εξάμηνο του 2024 υπόσχεται πολλές ενδιαφέρουσες εξελίξεις και πιθανώς καλύτερες ημέρες για τη διεθνή πραγματικότητα.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Μέρκελ για Σόιμπλε: «Ήταν ο πολιτικός μου δάσκαλος – Θαύμαζα την πειθαρχία του»

Συλλυπητήριο μήνυμα του Σωκράτη Φάμελλου για τον θάνατο του 31χρονου αστυνομικού

Ανδρουλάκης για τον θάνατο του αστυνομικού: «Χρέος να δώσουμε τέλος στις εγκληματικές πράξεις που αμαυρώνουν τον αθλητισμό»