Μέρος Τρίτο

Η Ρώμη μέσα από τις κατακτήσεις της ήρθε σε επαφή με πολλούς πολιτισμούς. Βέβαια, είναι γνωστό σε όλους πόσο καταλυτική υπήρξε η επίδραση του ελληνικού πολιτισμού στον τρόπο ζωής των Ρωμαίων. Υπήρχε μια ενόχληση, καθώς φαίνεται, στο ζήτημα της παιδεραστίας, που αντιμετωπίστηκε από μερικούς ως μια… παρενέργεια της ελληνικής επίδρασης.

Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις φυσικά ούτε άγνωστες ήταν ούτε υπό διωγμόν. Αντίθετα, πολλές είναι οι πηγές που μας διαβεβαιώνουν ότι αυτού του είδους οι σχέσεις ήταν ένα συνηθισμένο φαινόμενο και στη Ρώμη. Εδώ, μάλιστα, έχουμε το ιδιαίτερο φαινόμενο της σύναψης ερωτικών σχέσεων Ρωμαίων πολιτών με δούλους. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής περιόδου ήταν ότι η ανδρική πορνεία ήταν πλήρως ενταγμένη στη ρωμαϊκή καθημερινότητα.

Μπορεί οι περισσότεροι που επιδίδονταν στην αρσενική πορνεία να ήταν δούλοι, ωστόσο μπορούσαν και Ρωμαίοι πολίτες να βγάλουν χρήματα με αυτόν τον τρόπο. Μάλιστα, το ρωμαϊκό ημερολόγιο προέβλεπε ειδική μέρα αφιερωμένη στις αρσενικές πόρνες. Στη ρωμαϊκή παράδοση πλέον έχουν ξεφύγει από τις τελετουργικές μυητικές εκδοχές της ομοφυλοφιλίας που αντιμετωπίζεται καθαρά ως μια σαρκική απόλαυση για την απόλαυση. Ήδη στον 1ο αιώνα π.Χ. υπήρχε ανοχή απέναντι στους άντρες που επέλεγαν παθητική σεξουαλική ομόφυλη σχέση. Λέγεται ότι παθητικοί ομοφυλόφιλοι υπήρξαν πολλοί στρατηγοί και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Φήμες έφεραν και τον ίδιο τον Καίσαρα να συνάπτει δεσμό υιοθετώντας τον παθητικό ρόλο με τον βασιλιά της Βιθυνίας, Νικομήδη, με αποτέλεσμα να τον αποκαλούν «Βασίλισσα της Βιθυνίας».

Τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν ως προς την αντιμετώπιση της ομοφυλοφιλίας από το 342 μ.Χ., όταν επί των ημερών του Κωνστάντιου Β’ και του Κώνστα Α’, συμβασιλέων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θεσπίστηκε νόμος που απαγόρευε την παθητική ομοφυλοφιλία. Η ποινή στους παραβάτες ήταν – από ό,τι φαίνεται – ο ευνουχισμός. Για να γίνει αντιληπτή η νέα νοοτροπία που αρχίζει να διαμορφώνεται, σημειώνουμε ότι την περίοδο εκείνη ο χριστιανισμός, αν και φανερά ευνοούμενος πλέον από το ρωμαϊκό κράτος, δεν έχει επικρατήσει ακόμα, καθώς «ο εθνισμός εξηκολούθει να είναι επίσημος θρησκεία του κράτους». (Β. Στεφανίδης, Εκκλησιαστική Ιστορία, εκδ. Παπαδημητρίου, σελίδα 145).

Το 390 μ.Χ., ο Θεοδόσιος Α’ όρισε ότι όλοι οι παθητικοί ομοφυλόφιλοι που εργάζονταν στα πορνεία έπρεπε να θανατώνονται στην πυρά. Το 438, ο νόμος διευρύνθηκε και αφορούσε όλους γενικά τους άντρες που υιοθετούσαν παθητικό ρόλο. Σταδιακά, και μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της στοχοποίησης του παλιού εθνικού κόσμου, όσο η νέα θρησκεία εδραιωνόταν, καλλιεργούσε αισθήματα μίσους εναντίον των ομοφυλόφιλων. Μέχρι εκείνη τη στιγμή στο επίκεντρο της προσοχής ήταν οι άνδρες εκείνοι που δεν κατάφερναν να συγκρατήσουν τις ασυνήθιστες ερωτικές τους επιθυμίες. Και κυρίως αναφέρονταν σε εκείνους που προτιμούσαν την παθητική συμπεριφορά. Στο σημείο αυτό, πολύ πιθανόν η απαξίωση αυτή να σχετίζεται με το ότι υιοθετούσαν τον γυναικείο ρόλο, πράγμα που θεωρείτο εξευτελιστικό. Εδώ πιθανό να συνδέεται το ανδρικό πρότυπο με αυτό που σήμερα ονομάζουμε μισογυνισμό.

Ωστόσο, η νέα θρησκεία δεν επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στην παθητική σεξουαλική στάση των αντρών, η οποία δεν είναι η ενδεδειγμένη, αλλά πλέον ορίζει ιδιαίτερα εμφατικά τι είναι φυσιολογικό και τι όχι. Εδώ επιτελείται μια μεγάλη τομή ως προς τη μετέπειτα πρόσληψη της ομοφυλοφιλίας. Η νέα θρησκεία αποφαίνεται θεολογικά για το τι είναι φυσιολογικό και τι όχι, δημιουργώντας μια νέα αντίληψη που θέτει υπό τον έλεγχό της τη σεξουαλική συμπεριφορά αλλά και την επιστήμη.

Η νέα ηθική που διαμόρφωνε νέες αντιλήψεις και για το σώμα, εδραιώνεται μέσω των αιώνων με τρομακτικές και σαρωτικές διώξεις αλλά και με πρωτοφανείς παρεμβάσεις σε κάθε επιστημονική καινοτομία. Στην αρχαιότητα δεν κίνησε η εθνική θρησκεία κάποιον πόλεμο εναντίον του Αναξίμανδρου (6ος αιώνας π.Χ.) που ισχυρίστηκε ότι η Γη αιωρείται ή του Πυθαγόρα (τον ίδιο αιώνα) που διατύπωσε την άποψη ότι η Γη είναι σφαιρική ή του Αρίσταρχου του Σάμιου (310-230 π.Χ.) που συμπέρανε ότι η Γη και οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον ήλιο ή του Ερατοσθένη που υπολόγισε με θαυμαστή ακρίβεια την περιφέρειά της. Γνωρίζουμε αντιθέτως τι συνέβαινε μετά τη διάδοση της νέας θρησκείας…

Σύμφωνα με τη νέα θρησκεία, λοιπόν, η σεξουαλική δραστηριότητα είχε ως αποκλειστική αποστολή την αναπαραγωγή. Τα υπόλοιπα θεωρούνται «παρά φύσιν». Από αυτό το σημείο κι έπειτα, κάθε ομοφυλοφιλική σχέση και συμπεριφορά τιμωρείτο με θάνατο. Ο τιμωρητικός, πλέον, νομοθετικός – θεολογικός έλεγχος με την πάροδο των αιώνων επεκτάθηκε στον πλήρη έλεγχο κάθε ομοφυλοφιλικής ή ετεροφυλοφιλικής εκδοχής. Είναι εντυπωσιακό ότι αυτό κράτησε σε «στενό μαρκάρισμα» τη σεξουαλική συμπεριφορά του χριστιανικού κόσμου μέχρι τη δεκαετία του 1960…

Για να επανέλθουμε: Από τον πρώιμο Μεσαίωνα έως και τη μεταρρύθμιση του Λούθηρου δεν έχουμε ιδιαίτερες αναφορές για την ομοφυλοφιλία για ευνόητους λόγους. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι «παρά φύσιν» ομοφυλοφιλικές σχέσεις ανδρών και γυναικών αντιμετωπίζονταν κυρίως από την Εκκλησία με τους κατά τόπους επισκόπους. Περίπου από το 1200 κι έπειτα αναλαμβάνει η Ιερά Εξέταση να… περιποιηθεί τους «σοδομίτες». Για αιώνες ακολούθησαν φρικτά βασανιστήρια και αμέτρητες θανατικές καταδίκες. Μέσα σε αυτόν τον ζόφο, ωστόσο, αναδείχτηκε μια λογοτεχνία, η οποία υμνούσε την ανδρική φιλία, καθώς οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι απούσες.

Τεράστιο ενδιαφέρον έχουν οι μαρτυρίες ομοφυλόφιλων που καταγράφηκαν στα δικαστικά πρακτικά.

«Ο Ρολαντίνο Ρονκάια… έκανε την ακόλουθη δήλωση το 1354: από τα παιδικά του χρόνια δεν είχε αισθανθεί ποτέ καμιά “φυσική επιθυμία” για γυναίκα. Αφού εγκατέλειψε τη γυναίκα που είχε παντρευτεί στην Πάντοβα, εγκαταστάθηκε στη Βενετία. Είχε γυναικεία φωνή, γυναικεία όψη, γυναικεία συμπεριφορά και γυναικεία στήθη, κι έτσι όλος ο κόσμος τον αντιμετώπιζε ως γυναίκα και τον φώναζαν ‘‘Ρολαντίνα’’. Προσέφερε στους άντρες ακριβώς την ίδια ευχαρίστηση που τους προσέφεραν και οι γυναίκες.

Στα 1395 συνέλαβαν στο Λονδίνο μια ανάλογη Αγγλίδα ‘‘Ρολαντίνα’’ και την έκαψαν στην πυρά. Ο Τζων Ραϊκένερ, αλλιώς ‘‘Έλινορ’’, είχε για χρόνια σεξουαλικές επαφές με άντρες, που τον πλήρωναν για τις υπηρεσίες του. Οι πελάτες του ήταν κυρίως σπουδαστές και φραγκισκανοί κληρικοί. Ντυνόταν πότε με αντρικά πότε με γυναικεία ρούχα, ανάλογα με την επιθυμία του πελάτη. Η προτίμησή του στους ιερείς οφειλόταν απλώς στο ότι τον πλήρωναν καλύτερα από όλους τους άλλους.

Οι δε κληρικοί που καταδικάζονταν για τέτοιου είδους αμαρτήματα, γλίτωναν συνήθως τη θανατική καταδίκη. Κατά τη διάρκεια της δίκης του, το 1326, ο Αρνώ ντε Βερνιόλ, ένας πλούσιος φραγκισκανός κληρικός υποδιάκονος της πόλης Παμιέ, που βρέθηκε μπλεγμένος στην υπόθεση του Μονταϊγιού, περιέγραψε με ιδιαίτερες λεπτομέρειες πώς παράσερνε τους νεαρούς σπουδαστές σε ένα από τα δυο του σπίτια, δήθεν για να τους εξομολογήσει, και στη συνέχεια τους βίαζε. Συνήθιζε να εξηγεί στα θύματά του πως η σεξουαλική συνεύρεση με άλλους άντρες ήταν μικρότερη αμαρτία από τη σεξουαλική συνεύρεση με γυναίκες, αφού το σεξ μεταξύ αντρών ήταν φυσικό και έκανε καλό στην υγεία».

«Ομοφυλοφιλία, μια παγκόσμια ιστορία», επιμέλεια Robert Aldrich, μτφ. Μαργαρίτα Μηλιώρη, εκδ. Πάπυρος, σελ. 75-76

Λεζάντα: Ταντέο ντι Μπάρτολο, «Στην Έσχατη Κρίση». Νωπογραφία του ύστερου 14ου αιώνα, που αναπαριστά τον διπλό ανασκολοπισμό ενός ομοφυλόφιλου άντρα, που φέρει την επιγραφή «sotomitto», και τρεις γυναίκες να βασανίζονται για το αμάρτημα της μοιχείας από τρεις δαίμονες στη μετά θάνατον ζωή

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα: Ομοφυλοφιλικές σχέσεις, μια ιστορία της ανθρωπότητας

Αφιέρωμα: Ομοφυλοφιλικές σχέσεις, μια ιστορία της ανθρωπότητας

Αρριανού Αλέξανδρος