Μιλούν στο «Ποντίκι» οι Γιώργος Κατρούγκαλος, Θεόδωρος Παπαθεοδώρου και Γιάννης Δελής

Απαντούν σε ερωτήματα για το νέο τοπίο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και την ποιότητα σπουδών

Το σχέδιο νόμου της κυβέρνησης με τίτλο «Ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων» τέθηκε στις 8 Φεβρουαρίου σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση από τον υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Κυριάκο Πιερρακάκη. Η διαβούλευση θα διαρκέσει μέχρι τις 18 Φεβρουαρίου 2024.

Το κεφάλαιο «ιδιωτικά πανεπιστήμια» είναι ακανθώδες. Πορείες στο κέντρο της Αθήνας, επεισόδια, συλλήψεις, καταλήψεις είναι η πραγματικότητα αυτή τη στιγμή στα περισσότερα μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας. Κι ενώ οι γνώμες δίνουν και παίρνουν, δεν είναι ακόμα σαφές τι σημαίνει η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.

● Οι συνταγματολόγοι που τάσσονται ενάντια στο σχέδιο νόμου στέκονται σε όσα ορίζει το άρθρο 16 του συντάγματος και αναφέρουν πως αυτό προβλέπει ρητά ότι «η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται», καταλήγοντας πως για τη λειτουργία τους «απαιτείται συνταγματική αναθεώρηση».

● Οι συνταγματολόγοι που τάσσονται υπέρ, όπως ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο Βασίλης Σκουρής, τονίζουν πως η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων δεν αντίκειται στο σύνταγμα. Επιπλέον επιχειρηματολογούν πως το σύνταγμα δεν είναι ένα κείμενο που δεν μπορεί να μεταβληθεί χωρίς αναθεώρηση, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει να εξελίσσεται δυναμικά μαζί με την κοινωνία.

● Τέλος, όπως τονίζουν οι συντάκτες του νομοσχεδίου, το άρθρο 16 θέσπισε η χούντα των συνταγματαρχών, καθώς «το στρατιωτικό καθεστώς, προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα πανεπιστημιακά ιδρύματα θα τελούν υπό τον έλεγχό του, ανήγαγε σε συνταγματικό κανόνα τη νομική φύση των πανεπιστημίων ως ΝΠΔΔ, παρότι ορισμένα από αυτά προήλθαν από μη κρατικές / ιδιωτικές πρωτοβουλίες (όπως η Πάντειος Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, οι Ανώτατες Βιομηχανικές Σχολές Θεσσαλονίκης και Πειραιώς)».

Το «Ποντίκι», προκειμένου να ρίξει φως σε αυτό το πολύ σημαντικό θέμα, συνομιλεί με τον Γιώργο Κατρούγκαλο, πρώην υπουργό των κυβερνήσεων του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θράκης, αντιπρόεδρο της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου (IACL), τον Θεόδωρο Παπαθεοδώρου, πρώην υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, και τον Γιάννη Δελή, βουλευτή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και εκπαιδευτικό.

Γιώργος Κατρούγκαλος: Προφανής αντισυνταγματικότητα

Η λογική της εμπορευματοποίησης θα καταστήσει ακόμη περισσότερο εικονική τη δωρεάν Παιδεία

Π– Τι πιστεύετε ότι θα αλλάξει στα δημόσια πανεπιστήμια με την ίδρυση των ιδιωτικών;

ΓΚ- Κατ’ αρχάς δεν θα στοιχημάτιζα ότι το αντισυνταγματικό αυτό νομοσχέδιο θα εφαρμοστεί. Και αυτό τόσο ενόψει των αγώνων της πανεπιστημιακής κοινότητας που βρίσκονται σε εξέλιξη όσο και λόγω της προφανούς αντισυνταγματικότητάς του: η παρ. 5 του άρθρου 16 του συντάγματος, που ορίζει ότι «η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση», δεν μπορεί να ερμηνευθεί, ενόψει της κατηγορηματικής διατύπωσης «αποκλειστικά», ότι επιτρέπει την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης και από φορείς που δεν είναι ΝΠΔΔ, όπως τα καινοφανή ΝΠΠΕ. Ομοίως η παράγραφος 6, κατά την οποία «οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί» δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι μπορεί και να μην είναι.

Εάν εφαρμοζόταν, πάντως, ο νόμος θα ενίσχυε στα άκρα τις ήδη υφιστάμενες τάσεις εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης. Ήδη στα περισσότερα ΑΕΙ της χώρας επιβάλλονται δίδακτρα στα μεταπτυχιακά, κατά παράβαση (και με την ανοχή του ΣτΕ) της ρητής επιταγής του άρθρου 16 παρ. 4 του συντάγματος: «Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της». Και εκτός των μεταπτυχιακών, πάντως, η δημόσια Παιδεία είναι τύποις μόνο δωρεάν.

Όπως έχει διαμορφωθεί διαχρονικά το σύστημα των πανελληνίων εξετάσεων, απαιτεί σημαντική επένδυση από τους γονείς για τα αναγκαία φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα, ιδίως για τις περιζήτητες σχολές. Δεν είναι όλοι οι γονείς σε θέση να καλύψουν αυτή τη δαπάνη, όπως δεν θα είναι όλοι σε θέση να πληρώσουν τα δίδακτρα των ιδιωτικών ΑΕΙ. Η λογική όμως της εμπορευματοποίησης θα καταστήσει ακόμη περισσότερο εικονική τη δωρεάν Παιδεία. Ήδη γίνονται συζητήσεις για την κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων και η καταβολή διδάκτρων και στις προπτυχιακές σπουδές.

Π- Ποια κριτήρια ποιότητας σπουδών θα διασφαλιστούν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια; Ποιος θα πιστοποιεί τα πτυχία και ποια αρχή θα τα αξιολογεί;

ΓΚ- Οι προβλέψεις του νόμου σε καμία περίπτωση δεν εξασφαλίζουν αντίστοιχη ποιότητα σπουδών με τα δημόσια.

Η εισαγωγή φοιτητών δεν θα γίνεται με όριο την ελάχιστη βάση εισαγωγής των Πανελλαδικών, όπως προπαγανδιστικά ισχυρίζεται η κυβέρνηση, ούτε καν βάσει του αντίστοιχου επιστημονικού πεδίου, αλλά βάσει του μικρότερου μέσου όρου των βαθμολογιών του συνόλου των εξεταζομένων ανά επιστημονικό πεδίο, πολλαπλασιαζόμενο με τον συντελεστή 0,8. Δηλαδή σε τυχόν ιδιωτική Ιατρική θα μπαίνουν φοιτητές με βαθμό πολύ κάτω από 10. Συνεπώς, παιδιά που, κατά την κυβέρνηση, δεν πρέπει να περάσουν σε καμία δημόσια σχολή, θα γίνονται αίφνης ικανά για τη Νομική και την Ιατρική, εφόσον οι γονείς τους έχουν αρκετά χρήματα.

Τα νέα ιδιωτικά «μαγαζιά» δεν θα είναι αυτοδιοίκητα, όπως τα δημόσια, εφόσον το ακαδημαϊκό προσωπικό τους μόνο συμβουλευτικό ρόλο έχει στη διοίκησή τους. Όλα αυτά προοιωνίζονται ένα πολύ χαμηλό επίπεδο σπουδών.

Θεόδωρος Παπαθεοδώρου: Να υπηρετούν την Παιδεία ως δημόσιο αγαθό

Το σύνολο των ΑΕΙ θα πρέπει να εποπτεύεται από το κράτος, όπως συμβαίνει στην Ε.Ε.

Π- Τι πιστεύετε ότι θα αλλάξει στα δημόσια πανεπιστήμια με την ίδρυση των μη κρατικών πανεπιστημίων;

ΘΠ- Η ίδρυση μη κρατικών / μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων αλλάζει αναγκαστικά το τοπίο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι σε ποιον βαθμό και εύρος αυτή η αλλαγή θα συνδυαστεί με μια αναγκαία και δίκαιη μεταρρύθμιση για το μέλλον και την εκπαίδευση της νέας γενιάς, την παραγωγή νέας γνώσης, την έρευνα και την καινοτομία που έχει ανάγκη η χώρα. Γιατί και τα δημόσια και τα μη κρατικά πανεπιστήμια οφείλουν να υπηρετούν την Παιδεία ως δημόσιο αγαθό.

Θεωρώ ότι η ίδρυση μη κρατικών και μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων πρέπει να συνδυαστεί με τη σοβαρή και διαρκή ενίσχυση των δημοσίων πανεπιστημίων σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους και υποδομές, τη στήριξη της έρευνας, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των ιδρυμάτων, δηλαδή με μία φράση: τη μεγάλη εθνική επένδυση στη γνώση. Ωστόσο, παράλληλα είναι αναγκαία μια ευρεία αναμόρφωση του ακαδημαϊκού χάρτη.

Το δημόσιο πανεπιστήμιο του 2030 χρειάζεται να αφήσει πίσω του μοντέλα του παρελθόντος που έκλεισαν τον κύκλο τους, τα κατακερματισμένα γνωστικά αντικείμενα, την ανορθολογική γεωγραφική διασπορά πανεπιστημιακών μονάδων, την αλληλοεπικάλυψη επιστημονικών αντικειμένων για να ανασυγκροτήσει τον ακαδημαϊκό χάρτη με βάση μεγάλα και αναγνωρισμένα επιστημονικά πεδία, συμπτύξεις τμημάτων και σχολών με ισχυρά πτυχία και κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα, γεωγραφική συγκέντρωση των μονάδων με άρτιες υποδομές και λειτουργικές φοιτητικές εστίες, επαρκές διδακτικό, ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό. Μια τέτοια αναγκαία και δίκαιη μεταρρύθμιση θα δημιουργήσει νέους συσχετισμούς στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και θα ανταποκριθεί στις ανάγκες της κοινωνίας.

Π- Ποια κριτήρια ποιότητας σπουδών θα διασφαλιστούν στα μη κρατικά πανεπιστήμια; Ποιος θα πιστοποιεί τα πτυχία και ποια αρχή θα τα αξιολογεί; 

ΘΠ- Θα πρέπει να συμφωνήσουμε σε μία βασική αρχή, αναφορικά με τη λειτουργία των πανεπιστημίων, είτε αυτά είναι δημόσια είτε μη κρατικά. Το σύνολο των ΑΕΙ θα πρέπει να αξιολογείται και να ελέγχεται ως προς τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες ίδρυσης, λειτουργίας και πιστοποίησής τους από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), με τους ίδιους κανόνες και τα ίδια κριτήρια.

Επίσης, το σύνολο των ΑΕΙ της χώρας θα πρέπει να εποπτεύεται από το κράτος, δηλαδή το υπουργείο Παιδείας, όπως συμβαίνει σε όλα τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. Η εφαρμογή του εθνικού και ενωσιακού Δικαίου θα πρέπει να είναι ο πυρήνας της νομικής υπόστασης και λειτουργίας τους. Επομένως, η ΕΘΑΑΕ έχει την ευθύνη και την αρμοδιότητα να διασφαλίζει κριτήρια ποιότητας για την εγκατάσταση μη κρατικών πανεπιστημίων. Ωστόσο, για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών και των συναφών με αυτά πτυχίων, αρμόδιες παραμένουν οι εθνικές Αρχές Ποιότητας των μητρικών ΑΕΙ, και με βάση τις αξιολογήσεις τους αναγνωρίζει τα πτυχία ξένων πανεπιστημίων ο ΔΟΑΤΑΠ.

Κομβική σημασία θα έχει τα επόμενα χρόνια η αναβάθμιση του οργανωτικού και λειτουργικού ρόλου, καθώς και η πραγματική ανεξαρτησία της ΕΘΑΑΕ, η οποία θα κληθεί να υλοποιήσει την πιστοποίηση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση των δημόσιων και μη κρατικών ΑΕΙ, ένας ρόλος δηλαδή καθοριστικός για την ποιότητα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και κυρίως για το δημόσιο αγαθό της Παιδείας.

Γιάννης Δελής: Υποβάθμιση των πτυχίων των δημόσιων πανεπιστημίων

Η αδικία γίνεται νόμος και η αριστεία για την οποία μιλάει η κυβέρνηση είναι «αέρας κοπανιστός»

Π- Τι πιστεύετε ότι θα αλλάξει στα δημόσια πανεπιστήμια με την ίδρυση των ιδιωτικών;

ΓΔ- Τα καθημερινά αδιέξοδα που βιώνουν οι φοιτητές θα ενταθούν. Το χτύπημα στο δικαίωμα στη στέγαση, στη σίτιση, σε πραγματικά δωρεάν και σύγχρονες σπουδές θα είναι ολομέτωπο. Τα πτυχία των δημόσιων πανεπιστημίων θα ενταχθούν ακόμα πιο αποφασιστικά σε μια μεγάλη «σούπα» προσόντων, ισότιμα αναγνωρισμένων, στα πλαίσια της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πολιτικών που διαχρονικά υπηρετούν οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα. Άλλωστε, η δρομολόγηση από την κυβέρνηση της συμφωνίας της Λισσαβώνας, που αναγνωρίζει ακαδημαϊκά ακόμα και τα κολέγια, συμπληρώνει το αντιδραστικό παζλ της υποβάθμισης των πτυχίων των δημόσιων πανεπιστημίων.

Π- Ποια κριτήρια ποιότητας σπουδών θα διασφαλιστούν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια; Ποιος θα πιστοποιεί τα πτυχία και ποια αρχή θα τα αξιολογεί;

ΓΔ- Η επίκληση από την κυβέρνηση της θέσπισης «αυστηρών κριτηρίων» στη λειτουργία των ιδρυμάτων είναι το πιο «σύντομο ανέκδοτο». Είναι πολλά τα παραδείγματα διαφθοράς, εξαγοράς εξετάσεων και αγοροπωλησίας μαθημάτων και αποτελούν καθημερινό θέμα καταγγελιών και επακόλουθο της λειτουργίας των ιδιωτικών πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο. Άλλωστε, τα ίδια τα κριτήρια λειτουργίας των πανεπιστημίων αφορούν την προσέλκυση πελατείας, την κερδοφορία και «βιωσιμότητα» των ιδρυμάτων και όχι τις ανάγκες των φοιτητών για ποιοτικές και σύγχρονες σπουδές.

Επιπλέον, τα σημερινά κριτήρια «ποιότητας» της ΕΘΑΑΕ έχουν δοκιμαστεί! Αυτή «αξιολογεί» και τα δημόσια ΑΕΙ επιβραβεύοντας ιδρύματα χωρίς υποδομές, χωρίς δωρεάν παροχές φοιτητικής μέριμνας, προσωπικό, με πιστοποιημένα πτυχία χωρίς όμως επαγγελματικά δικαιώματα. Την ίδια ώρα, τους όρους εισδοχής και αξιολόγησης των φοιτητών θα τους καθορίζει ο κανονισμός σπουδών των ίδιων των ιδιωτικών ιδρυμάτων που θα «αυτοαξιολογούν» τη δουλειά τους…

Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι με το νομοσχέδιο η αδικία γίνεται νόμος και η αριστεία για την οποία μιλάει η κυβέρνηση είναι «αέρας κοπανιστός». Το παλλαϊκό αίτημα για να μην κατατεθεί το αντιδραστικό νομοσχέδιο είναι δίκαιο!

Διαβάστε επίσης:

Νέο σοκ: Προς αναθεώρηση (προς τα πάνω) τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης

Πώς θα γίνει το ΠΑΣΟΚ ο πραγματικός αντίπαλος της Νέας Δημοκρατίας

Το δίλημμα των αμερικανικών εκλογών