Η τρέχουσα διαδικασία για την ελληνοτουρκική προσέγγιση ξεκίνησε – και δεν είναι σύμπτωση – όταν φάνηκε πως απομακρύνονται απ’ τον ορίζοντα τα σύννεφα που σκίαζαν τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Τώρα που τα σύννεφα στις σχέσεις Ουάσιγκτον και Άγκυρας επανεμφανίζονται, η ανησυχία για υπονόμευση του «καλού κλίματος» στα ελληνοτουρκικά είναι διάχυτη στην Αθήνα.

Η «τριγωνική» σχέση που έχει δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες (απ’ όταν Ελλάδα και Τουρκία έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ) μεταξύ Αθήνας – Άγκυρας και Ουάσιγκτον ουδέποτε λειτούργησε υπέρ της Αθήνας. Σ’ αυτήν την περίπλοκη συμμαχία οι αμερικανικές διοικήσεις ανέκαθεν φρόντιζαν να ικανοποιούν τα «αιτήματα» του ισχυρότερου από τους δύο συμμάχους τους στην περιοχή, δηλαδή της Τουρκίας. Οι λόγοι αυτής της επιλογής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής εξηγούνται από το μέγεθος των δύο (Ελλάδας – Τουρκίας) χωρών και πάνω απ’ όλα τη γεωγραφική τους θέση.

Η δεδομένη Ελλάς…

Το δεδομένο διαπραγματευτικό πλεονέκτημα της Άγκυρας ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο απ’ τη στιγμή που οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις (ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ.) ικανοποίησαν κάθε απαίτηση της Ουάσιγκτον μετατρέποντας, δυνάμει, όλη τη χώρα σε αμερικανική βάση.

Έχοντας την Ελλάδα δεδομένη η Ουάσιγκτον είχε / έχει τη δυνατότητα να παζαρέψει με την Άγκυρα μια σειρά από ζητήματα, στα οποία εκ των πραγμάτων συμπεριλαμβάνονται και οι τουρκικές απαιτήσεις στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.

Η κρίση στην ανατολική Μεσόγειο που ενορχήστρωσε το καλοκαίρι του 2020 η Τουρκία με τις «έρευνες» του ωκεανογραφικού «Ορούτς Ρέις», που έπλευσε μέχρι και 6,5 μίλια από τις ακτές των ελληνικών νησιών (Ρόδος, Καστελλόριζο κ.λπ.), υποχρέωσε την Ουάσιγκτον να παρέμβει προκειμένου να αποτραπεί η διασάλευση της εύρυθμης λειτουργίας του ΝΑΤΟ.

Κάπως έτσι (με αμερικανική εποπτεία) ξεκίνησε η διαδικασία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, η οποία είχε ως βάση την ικανοποίηση μιας κεντρικής τουρκικής απαίτησης, δηλαδή τη μείωση του στρατιωτικού αποτυπώματος στην ελληνοτουρκική μεθόριο, δηλαδή τη διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών.

Ο Ταγίπ δεν πάει ΗΠΑ

Παράλληλα με την πρόοδο των ελληνοτουρκικών μυστικών συνομιλιών (από το 2021), οι οποίες ξεπάγωσαν και αποκατέστησαν τις ελληνοτουρκικές επαφές σε κορυφαίο επίπεδο, εξελίσσονταν και ένα σκληρό αμερικανοτουρκικό παζάρι, το οποίο τελικά απέδωσε την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ (που ήταν διακαής αμερικανικός πόθος) με αντάλλαγμα την άρση των απαγορεύσεων για την ενίσχυση της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας και βιομηχανίας με αμερικανικά όπλα (αεροσκάφη F-16 ) και τεχνογνωσία.

Αποκορύφωμα της προόδου στα αμερικανοτουρκικά ήταν ο προγραμματισμός της επίσκεψης Ερντογάν στην Ουάσιγκτον και η συνάντησή του με τον Μπάιντεν στις 9 Μαΐου. Πρόκειται, ωστόσο, για έναν προγραμματισμό που τινάχθηκε όπως φαίνεται στον αέρα, καθώς τα σύννεφα επέστρεψαν στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις με αφορμή τις εξελίξεις στη Γάζα και τις εχθροπραξίες μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.

Ως αφορμές για τη ματαίωση της επίσκεψης του Ερντογάν στις ΗΠΑ εμφανίζεται η τουρκική δυσφορία για την απροκάλυπτη αμερικανική υποστήριξη στο Ισραήλ κατά τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα και η οργή της Ουάσιγκτον για τη «φιλοξενία» της ηγεσίας της Χαμάς από τον Ερντογάν.

Οι έντονες τριβές που επανεμφανίζονται στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις δημιουργούν «κενό» στη διαδικασία της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, καθώς οι Αμερικανοί «συντονιστές» χάνουν προς το παρόν τουλάχιστον την επιρροή που θα μπορούσαν να ασκήσουν στην Άγκυρα. Άλλωστε τα αμερικανοτουρκικά προβλήματα είναι κατά πολύ περισσότερα και μεγαλύτερα από τις ελληνοτουρκικές διαφορές, που απλώς αποτελούν ένα υποσύνολο των θεμάτων που είναι τοποθετημένα στο αμερικανοτουρκικό τραπέζι διαλόγου.

Στον «αέρα»…

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αβεβαιότητας αναμένεται να πραγματοποιηθεί η προγραμματισμένη για τις 13 Μαΐου επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα και η συνάντησή του με τον Τούρκο Πρόεδρο.

Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει κρύψει ότι εναποθέτει πολλά (αν όχι τα πάντα) στους Αμερικανούς για την προστασία της χώρας. Αυτή η στενότατη διασύνδεση των ελληνικών συμφερόντων με την αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι προφανές πως θα επηρεάσει αρνητικά το κλίμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, καθώς η τουρκική ηγεσία θεωρεί την Ελλάδα ως «πολιορκητικό κριό» και «εξάρτημα» της Ουάσιγκτον και αντιμετωπίζει τα ελληνοτουρκικά προβλήματα ως μέρος του διαρκούς παζαριού που έχει με τις ΗΠΑ.

Και για να μην υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία περί των τουρκικών διαθέσεων ενόψει της επίσκεψης Μητσοτάκη και της συνάντησής του με τον Ερντογάν στις 13 του μηνός, η Άγκυρα προχώρησε την περασμένη Δευτέρα στην έκδοση ΝΟΤΑΜ για δέσμευση περιοχής για πραγματοποίηση αεροναυτικών ασκήσεων στην καρδιά του Αιγαίου (Μεταξύ Ψαρών και Σκύρου) από τις 2 Μαΐου έως τις 27 Ιουνίου.

Σύμφωνα με Έλληνες διπλωμάτες το κλίμα της επικείμενης συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν είναι ήδη «βαρύ». Εκτός των αμερικανοτουρκικών τριβών ο Έλληνας πρωθυπουργός διαπιστώνει πως η τουρκική πλευρά όχι απλώς παραμένει αμετακίνητη σε ακραίες αξιώσεις σε βάρος της Ελλάδας, αλλά τις επικοινωνεί δημόσια και έμπρακτα με τις διαρκείς NAVTEX / NOTAM που εκδίδει είτε για πραγματοποίηση ασκήσεων στο Αιγαίο είτε για να κρατά διαρκώς στο προσκήνιο την απαίτηση για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών.

Ανάμεσα σ’ αυτές τις τουρκικές προκλητικές απαιτήσεις η Αθήνα συγκρατεί με ιδιαίτερη προσοχή τις τουρκικές διαφωνίες για τη δημιουργία των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο που πρόσφατα εξήγγελλε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

ΥΓ.: Κατά μια διαφορετική προσέγγιση, την οποία ασπάζεται η πλειοψηφία των στελεχών του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, μπορεί να είναι και ευτυχής συγκυρία η διατάραξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων σε μια στιγμή που όλα έδειχναν ευνοϊκά για την ολοκλήρωση μιας συνδιαλλαγής με ελληνικές κρίσιμες υποχωρήσεις στο Αιγαίο…

Διαβάστε επίσης:

Αμερικανοτουρκικές τριβές – ελληνικές ανησυχίες: Πώς η σύγκρουση στη Γάζα παγώνει την προσέγγιση με Άγκυρα  

Καρανίκας σε Σπηλιωτόπουλο: «Καλώς ήρθες» – Η «θερμή» ανάρτηση για την έλευση στην Κουμουνδούρου

Νίκος Ανδρουλάκης σε κυβέρνηση: Είστε στυγνοί υπάλληλοι της εξουσίας