Τίτλος ταινίας: Το κορίτσι με τη βελόνα
Σύνοψη: Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, κάπου στη Δανία, το ασπρόμαυρο φιλμ αφηγείται την πορεία μιας εξαθλιωμένης γυναίκας, που ψάχνει τρόπους επιβίωσης, αλλά και ανθρώπινη ζεστασιά. Δύσκολη αναζήτηση, σε λαβυρίνθους γεμάτους εκπλήξεις.
Σκηνοθεσία: Μάγκνους Βαν Χορν
Παίζουν: Τρίνε Ντίρχολμ, Βικ Κάρμεν Σόννε

Το κορίτσι με τη βελόνα, δε είναι χαριτωμένο σαν το κορίτσι με το σκουλαρίκι, στον πίνακα του Βερμέερ. Βγαίνει από τη νέκρα του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, μπαίνει στις ουρές των εργοστασίων, γύρω της η δυστυχία και η εκμετάλλευσή της. Κάπου σε μια σκοτεινή πόλη του ευρωπαϊκού βορρά, το μεταπολεμικό σκηνικό περνάει ακόμη και τα σύνορα της λογοτεχνίας του Κάρολου Ντίκενς. Διαβατήριο η γυναικεία ταυτότητα της πρωταγωνίστριας, το οποίο την καθιστά ακόμη πιο ευάλωτη στις κοινωνικές συμπιέσεις.

Αν στις γραμμές του Ντίκενς η βιομηχανική επανάσταση βάζει στην πρέσα τις τρυφερές ηλικίες, εδώ οι γυναίκες αποτελούν το αναλώσιμο υλικό των βιομηχανιών της νέας εποχής της Ευρώπης. Μαζί με αυτές τα νεογέννητα παιδιά τους μοιάζουν να οδηγούνται στο θυσιαστήριο, Ιφιγένειες, προκειμένου να φουσκώσουν τα πανιά στο καινούριο ταξίδι της γηραιάς ηπείρου. Θα μπορούσαν να είναι πρωταγωνίστριες σε μια βόρειας καταγωγής, παπαδιαμαντική «Φόνισσα», αν περιοριστεί κάποιος στην κοινωνική διάσταση της αφήγησης.

Η βελόνα τρυπάει το χέρι της νεαρής γυναίκας, στη γραμμή παραγωγής φορεμάτων, αλλά και την ετοιμόγεννη μήτρα της. Οι αρσενικές παρουσίες, σχεδόν αδιόρατες στο φιλμ, εμφανίζονται μόνο σε μερικές περιπτώσεις, τη μια ως κληρονόμος του εργοστασίου, την άλλη ως ιδιοκτήτης της οικίας και κυρίως ως σύζυγος-παραμορφωμένο τέρας του πολέμου, ιδανικό για περιφορά σε τσίρκο. Η επίδειξη φαντάζει εμπνευσμένη από τον «Άνθρωπο ελέφαντα», άλλη μια εξόριστη ύπαρξη. Είναι οι άντρες οι πραγματικοί σκηνοθέτες της εξαθλίωσης, είναι οι γυναίκες οι οποίες μοιάζουν να ασκούν μητριαρχική εξουσία πάνω τους ή τελικά ένας νεογέννητος καπιταλισμός του ανερχόμενου βεμπεριανού προτεσταντισμού, εκεί όπου το κέρδος σχεδόν καθαγιάζεται.

Η ταινία μοιάζει να παρακολουθεί την επίσης  ασπρόμαυρη, αυστριακής καταγωγής «Λευκή κορδέλα» του Μίκαελ Χάνεκε, τυλιγμένη γύρω από την τιμωρητική λογική του προτεσταντισμού. Τώρα το ασπρόμαυρο είναι πιο σκληρό, πιο οξύαιχμο στις φωτιστικές αντιθέσεις του άσπρου και του μαύρου. Η Ευρώπη, με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου ψάχνει για καύσιμη ύλη στις βιομηχανίες της και οι γυναίκες-μητέρες αποτελούν το προσφορότερο υλικό.

Ας μη βιαστούμε να μιλήσουμε για μια φεμινιστική στόχευση του έργου, καθώς τόσο στην καταδυναστευόμενη βάση, όσο και στην κορυφή της εξουσιαστικής πυραμίδας, βρίσκουμε γυναίκες. Οι πρώτες προσπαθούν μάταια να σκαρφαλώσουν προς τα πάνω, ψάχνοντας θαλπωρή, οι δεύτερες μοιάζουν προσαρμοσμένες σ’ έναν ανδρικό κόσμο. Στην ανηφόρα κάποιες ξεφορτώνονται τα παιδιά τους, για να τα καταφέρουν. Όταν αντιλαμβάνονται ότι δεν αποτελούν αυτά το πραγματικό βάρος, συνειδητοποιούν το λάθος και παρά τη μαυρίλα της ατμόσφαιρας, μια τελική αγκαλιά δείχνει την αγάπη ως πηγή φωτός. Τώρα πια οι γυναίκες ξέρουν το δρόμο…

Στο ενδιάμεσο μεσολαβούν σκληρές αφηγήσεις, σκληρές συμπεριφορές, ακόμη και παραισθήσεις. Οι προσπάθειες της μορφίνης για ανακούφιση αποδεικνύονται ολότελα ψευδαισθητικές, τα σώματα και η επαφή τους είναι αυτά που γιατρεύουν τον ψυχικό πόνο. Ο σκηνοθέτης Μάγκνους βαν Χορν βλέπει δίκαια το έργο του να προτείνεται για Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας.

Οι κινηματογραφικές του γωνίες και οι φωτοσκιάσεις του έρχονται εξεπίτηδες από τα χρόνια του γερμανικού εξπρεσιονισμού, όταν την ίδια εποχή, προειδοποιούσε με τον Νοσφεράτου και τον δολοφόνο παιδιών «Μ» για τον επερχόμενο φασισμό στην Ευρώπη. Δεν είναι ξεκάθαρο αν κάτι ανάλογο βλέπει σήμερα ο Βαν Χορν, καθώς οι παρεκβάσεις στην αφήγηση μπλέκουν τα πράγματα, ωστόσο, όταν το τοπίο ξεκαθαρίζει αντιλαμβάνεται κανείς την προσπάθεια της Ευρώπης του Μεσοπολέμου να βρει το βηματισμό της.

Μήπως το ίδιο δε συμβαίνει και σήμερα, που τα τέρατα ξαναζωντανεύουν;

Αξιολόγηση: ***

Διαβάστε επίσης:

Μανώλης Λιδάκης: Το Σάββατο στο Ηράκλειο Κρήτης η κηδεία του τραγουδιστή

Παραιτήθηκε η γενική διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Μανώλης Λιδάκης: Η αδερφή του είχε περιγράψει τη δοκιμασία του τρεις μήνες πριν πεθάνει – «Μεγάλη ταλαιπωρία και επώδυνη»