Δίαυλο επικοινωνίας και αποκατάσταση μίας βασικής έστω συνεννόησης της Ελλάδας με τη Λιβύη θα επιχειρήσει με τα δύο ταξίδια του σε Βεγγάζη αύριο και στην Τρίπολη στις 15 Ιουλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης.

Η αποστολή του μοιάζει από δύσκολη έως ακατόρθωτη.

Η τουρκική επιρροή στη διαμελισμένη χώρα της βόρειας Αφρικής έχει πλέον επεκταθεί, με κύριο σημείο αναφοράς το λεγόμενο τουρκολιβυκό σύμφωνο.

Ο κ. Γεραπετρίτης θα συναντήσει την Κυριακή στη Βεγγάζη τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος καίτοι διατηρούσε άριστες σχέσεις με την Αθήνα, εσχάτως αναδιπλώθηκε και αποδέχθηκε το «σύμφωνο», προειδοποιώντας μάλιστα την ελληνική κυβέρνηση με «σκληρή απάντηση», εάν αμφισβητήσει τα «κυριαρχικά δικαιώματα» της χώρας του.

Στόχος του κ. Γεραπετρίτη είναι να διαβεβαιώσει τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές στη Λιβύη – τον Χαφτάρ και την «επίσημη» κυβέρνηση που εδρεύει στην Τρίπολη – ότι η Αθήνα θέλει διάλογο και καλή γειτονία. Θα διαμηνύσει δε ότι «η Ελλάδα δεν θα μπει ποτέ σε μια λογική πλειοδοσίας και εξαγοράς».

Σε κάθε περίπτωση όμως θα ξεκαθαρίσει πως για την ελληνική κυβέρνηση το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο με βάση το Διεθνές Δίκαιο και πως το θεωρεί «αγκάθι» στις διμερείς σχέσεις. Θα ζητήσει δε να ξεκινήσουν συζητήσεις και για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με την προϋπόθεση η λύση να στηρίζεται αμιγώς και μόνο στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Τουρκολιβυκό μνημόνιο: Χρονικό και ανατροπές.

Ποιο είναι όμως το χρονικό του περιβόητου συμφώνου της Λιβύης με την Τουρκία, που έχει προκαλέσει την τεράστια κρίση στην περιοχή;

• Στις 27 Νοεμβρίου του 2019 υπογράφεται μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης στη Λιβύη το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο προέβλεπε, συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών σε άμυνα και ασφάλεια και οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών  με σκοπό να ορίσουν στη συνέχεια ΑΟΖ, αγνοώντας τα ελληνικά νησιά. Το μνημόνιο βασίστηκε στο σκεπτικό της Άγκυρας ότι τα νησιά δεν δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες πέραν των χωρικών τους υδάτων και προκάλεσε την αντίδραση του υπουργείου εξωτερικών της Ελλάδας, το οποίο επικοινώνησε με τον Τούρκο πρέσβη στην Αθήνα, με τη Λευκωσία, το Κάιρο και την ΕΕ, κάνοντας λόγο για ωμή παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.

Τη συμφωνία αρνήθηκε να εγκρίνει και ο στρατηγός Χαφτάρ, ηγέτης του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, ο οποίος έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, ενώ μεταξύ άλλων την καταδίκασε και η Γαλλία, η Αίγυπτος, η Κύπρος, η Συρία και η Μάλτα.

• Στις 6 Δεκεμβρίου η Αθήνα ανακοινώνει στον Λίβυο πρέσβη την απέλασή του από την Αθήνα, ωστόσο τονίζεται από τον Νίκο Δένδια ότι η απόφαση δεν συνεπάγεται διακοπή διπλωματικών σχέσεων με τη Λιβύη. Τις επόμενες δύο ημέρες Τουρκία και Λιβύη θέτουν και τυπικά σε ισχύ τη συμφωνία. Στις 16 Ιανουαρίου, ο στρατηγός Χαφτάρ επισκέπτεται την Αθήνα και συναντιέται με τον υπουργό Άμυνας, Νίκο Δένδια και τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη εν όψει της διάσκεψης του Βερολίνου για τη Λιβύη στις 19 Ιανουαρίου από την οποία η Ελλάδα είναι απούσα.

• Η πιο έντονη απάντηση από την Ελλάδα και την Αίγυπτο δίνεται στις 6 Αυγούστου του 2020 με την υπογραφή συμφωνίας για οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, η οποία αγνοεί και ακυρώνει πλήρως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Η συμφωνία επικυρώνεται από το ελληνικό κοινοβούλιο στις 27 Αυγούστου και από το Αιγυπτιακό στις 10 Οκτωβρίου. Η Τουρκία καταδικάζει το σύμφωνο χαρακτηρίζοντας το άκυρο και επισημαίνοντας ότι Ελλάδα και Αίγυπτος δεν έχουν θαλάσσια σύνορα.

• Στις 23 Οκτωβρίου υπογράφεται συμφωνία για κατάπαυση πυρός στη Λιβύη ωστόσο δεν κατορθώνεται να διεξαχθούν εκλογές και η χώρα γρήγορα βυθίζεται ξανά στο χάος, ενώ στις 27 Ιανουαρίου του 2021 το δικαστήριο της Λιβύης κρίνει άκυρο το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Στις 3 Οκτωμβρίου του 2022 ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανακοινώνει την υπογραφή Μνημονίου Συναντίληψης ανάμεσα σε Τουρκία και Λιβύη για τους υδρογονάνθρακες με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019.

Λίγες ώρες αργότερα και η ΕΕ απέρριψε τη νέα συμφωνία υπογραμμίζοντας ότι υπονομεύει τη σταθερότητα της περιοχής και υπενθυμίζοντας ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών και δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας. Άμεση ήταν και η αντίδραση της Αθήνας που τόνισε ότι θα υπερασπιστούμε τα δικαιώματα μας με όλα τα μέσα.

• Τον Μάρτιο του 2025, η Ελλάδα αποδέχθηκε αίτημα της αμερικανικής εταιρείας ενέργειας Chevron για έρευνες σε θαλάσσια οικόπεδα νότια της Κρήτης. Η κίνηση αυτή αποτελεί πρακτικά ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου αφού αναγνωρίζει την ελληνική ΑΟΖ. Στις 2 Ιουνίου ωστόσο υπήρξε μια σημαντική ανατροπή, καθώς ο Χαφτάρ και η Βουλή των αντιπροσώπων υπό τον Ακίλα Σάλεχ αποφάσισαν να εξετάσουν το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, το οποίο και οι δύο είχαν καταδικάσει.

Το γεγονός, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στη Μονή Σινά της Αιγύπτου, αποτέλεσαν φιάσκο για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας δεδομένου ότι και με την Αίγυπτο υπήρξε ισχυρή συνεργασία στο θέμα, όπως αναφέρεται και παραπάνω.

• Φτάνουμε έτσι στις 25 Ιουνίου, όπου η λιβυκή Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου (NOC) υπογράφει συμφωνία με την τουρκική (TPAO) στην Κωνσταντινούπολη, ώστε η δεύτερη να διεξάγει γεωλογικές και γεωφυσικές μελέτες σε τέσσερις θαλάσσιες περιοχές.

Η Αθήνα τονίζει ότι «η Ελλάδα δεν θα δεχθεί σε καμία περίπτωση παραβίαση κυριαρχικών της δικαιωμάτων», ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι άκυρο, καθώς παραβιάζει δικαιώματα τρίτων χωρών.

Επιμέλεια: Παναγιώτης Παπαδιόχος

Διαβάστε επίσης:

Μαρία Καρυστιανού: Τη Δευτέρα στη Βουλή 1,3 εκατ. υπογραφές – «Σηματοδοτεί την επαναφορά της Δημοκρατίας»

Μετωπική ΠΑΣΟΚ με Φλωρίδη – Τον κατηγορεί για «εργολαβία κατασυκοφάντησης» (video)

ΟΠΕΚΕΠΕ: Είχαν στήσει κομπίνα 100 εκατ. σε βιολογικό μέλι και κτηνοτροφία – Αποσύρουν αιτήσεις λόγω της ευρωπαϊκής εισαγγελίας