Σήμερα, περισσότερο από ποτέ η διαφύλαξη του περιβαλλοντικού πλούτου και των φυσικών πόρων, σε συνδυασμό με την ορθολογική διαχείρισή τους και με κύριο άξονα τον αναντικατάστατο ρόλο του δημόσιου τομέα, μπορεί να είναι ο βασικότερος παράγοντας για την ανάπτυξη. Μπορεί επίσης να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά μιας βιώσιμης ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης μέσα στο πλαίσιο μιας νέας ανθρωποκεντρικής οικονομίας.

Η διαχείριση των απορριμμάτων είναι μια δημόσια υπόθεση. Τα απορρίμματα εν δυνάμει αποτελούν σημαντικό πόρο, πηγή πρώτων υλών και ενέργειας. Η ορθολογική διαχείρισή τους μπορεί να εξασφαλίσει μόνιμες θέσεις εργασίας. Όμως, το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθείται επί δεκαετίες έχοντας σαν κυρίαρχες κατευθύνσεις την υπερπαραγωγή, υπερκατανάλωση και κατασπατάληση φυσικών πόρων έχει σαν συνέπεια και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

 Την εποχή της Κλιματικής κρίσης και σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η ανορθολογική  διαχείριση αποβλήτων, μακριά από τις οδηγίες της ΕΕ (και τα στάδια που αυτή προβλέπει) αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Τα αέρια του θερμοκηπίου, ειδικά το μεθάνιο είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα για το κλίμα. Η Ελλάδα οφείλει να συμμορφωθεί με σειρά ευρωπαϊκών οδηγιών, κυρίως στο πλαίσιο του πακέτου κυκλικής Οικονομίας, της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τα απόβλητα  (Directive 2008/98/EC), όπως τροποποιήθηκε με την Directive 2018/851/EU) και με τον επερχόμενο κανονισμό για συσκευασίες και απόβλητα  συσκευασιών(PPWR).

Οι βασικές υποχρεώσεις της Ελλάδας περιλαμβάνουν:

• Ανακύκλωση τουλάχιστον 55% των αστικών αποβλήτων έως το 2025, 60% έως το 2030 και 65% έως το 2035.
• Μείωση της υγειονομικής ταφής σε ποσοστό κάτω του 10% των δημοτικών αποβλήτων έως το 2035 με δυνατότητα επέκτασης της περιόδου έως το 2040.
• Υποχρεωτική χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων, χαρτιού, μετάλλου, πλαστικού και γυαλιού.
• Πλήρης εφαρμογή της αρχής “ο ρυπαίνων πληρώνει” και της Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού (ΔΕΠ).

Ας δούμε όμως τι έχει προηγηθεί στη χώρα μας:

O Εθνικός σχεδιασμός Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΕΣΔΑ) εγκρίθηκε τον Αύγουστο του 2020, χωρίς να συζητηθεί στη Βουλή και χωρίς δημόσια διαβούλευση, ενώ περιλαμβάνει κι ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος 10% ταφή έως το τέλος του 2030.Ακολούθησε τον Οκτώβρη του 2022 τροποποίηση του σχεδιασμού, όπου περιλαμβάνονταν και  «μεταβατική» ενεργειακή αξιοποίηση και καύση, με είσοδο ιδιωτών στη διαδικασία (ΣΔΙΤ). Οι τροποποιήσεις του ΕΣΔΑ δημοσιεύτηκαν λίγο πριν την προκήρυξη εκλογών το 2023, με το ΦΕΚ Α94/19.4.23.

Πρόσφατα ο κ. Πρωθυπουργός (13/7/2025) ανακοίνωσε ότι προγραμματίζονται μέτρα για τη διαχείριση αποβλήτων ( 12 νέες Μονάδες επεξεργασίας) και μέτρα για την  Ανακύκλωση. Ας απαντήσει όμως πρώτα, γιατί η Ανακύκλωση στην Ελλάδα είναι κάτω από 20%; Ας απαντήσει γιατί σχεδιάζονται(σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες)  6 μονάδες καύσης (Αττική, Βοιωτία, Κοζάνη, Πελοπόννησο, Ροδόπη και Ηράκλειο); Μονάδες , χωρίς δημόσια διαβούλευση και συζήτηση με τις τοπικές Κοινωνίες και την Αυτοδιοίκηση. Ας απαντήσει για την πολυδιαφημισμένη μεταρρύθμιση των Πλαστικών Μιας Χρήσης του Ν. 4736/2020, που  δεν εφαρμόζεται. Απαγορευμένα ΠΜΧ εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην αγορά. Η «εισφορά προστασίας του περιβάλλοντος»  εφαρμόζεται περιστασιακά και το ίδιο ισχύει για την υποχρέωση διάθεσης και εξυπηρέτησης πολιτών με επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες (με ταυτόχρονη απαλλαγή από την εισφορά). Έτσι, αντί για  αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων έχουμε  ένα νέο  φορολογικό μέτρο. Ας απαντήσει γιατί  κατήργησε την “εισφορά κυκλικής οικονομίας” και εισήγαγε το  “τέλος ταφής”, το οποίο ουσιαστικά είναι κίνητρο για  την καύση και  βρίσκει απέναντι την τοπική Αυτοδιοίκηση.

Σήμερα  όμως, αυτό  που  αποτελεί  προτεραιότητα, είναι η πρόληψη και όχι η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων. Να ακολουθείται η ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων της Ε.Ε. Συγκεκριμένα, η Πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση, η τελική διάθεση. Σημειώνουμε ότι η καύση (ενεργειακή αξιοποίηση) είναι χαμηλά στην ευρωπαϊκή ιεραρχία διαχείρισης απορριμμάτων, ενώ η καύση σύμμεικτων απορριμμάτων   δεν χρηματοδοτείται από την ΕΕ., διότι παραβιάζει την αρχή «μη πρόκλησης σοβαρής βλάβης», που περιλαμβάνεται στην Πράσινη Συμφωνία και του Ταμείου Ανάκαμψης.

Η καύση απορριμμάτων παραβιάζει τους στόχους της βιώσιμης Ανάπτυξης, καθώς αντίκειται στην Κυκλική Οικονομία, που αποτελεί κυρίαρχη κατεύθυνση της Ε.Ε., ενώ το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι ιδιαίτερα αρνητικό. Αρνητικό διότι, παρά την πρόοδο της τεχνολογίας, εκλύονται αέρια του θερμοκηπίου, παράγεται τοξική τέφρα και επιβαρύνεται  ιδιαίτερα η Δημόσια Υγεία.

Αντί για μια αποκεντρωμένη διαχείριση απορριμμάτων με μικρού μεγέθους μονάδες, η Κυβέρνηση της ΝΔ κατευθύνεται σε φαραωνικές δομές, σε συγκεκριμένες περιοχές, ήδη περιβαλλοντικά  και κοινωνικά υποβαθμισμένες, ενώ δεν λαμβάνονται υπόψη οι θέσεις των τοπικών  Κοινωνιών και της Αυτοδιοίκησης. Ο δημόσιος χαρακτήρας, που πρέπει να χαρακτηρίζει τη διαχείριση απορριμμάτων, «αφήνεται» στα χέρια ιδιωτών και μεγάλων συμφερόντων, που αποκομίζουν τεράστια κέρδη! Άλλωστε δεν είναι τυχαίο, που η κυβέρνηση με τον νόμο 5037/23 ενέταξε την εποπτεία διαχείρισης απορριμμάτων στην ενιαία πλέον Ρυθμιστική Αρχή Απορριμμάτων, Ενέργειας ,Υδάτων (ΡΑΑΕΥ).

Η επιλογή της καύσης είναι επιστημονικά ξεπερασμένη, κοινωνικά άδικη και οικονομικά επισφαλής. Το μέλλον της διαχείρισης αποβλήτων πρέπει να έχει  επίκεντρο τον άνθρωπο, το περιβάλλον και τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, στο πλαίσιο της Κυκλικής Οικονομίας.

Το Κίνημα Δημοκρατίας προτάσσει μια κοινωνικά δίκαιη, αποκεντρωμένη και βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων, σύμφωνη με την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική και το ευρύτερο πλαίσιο για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

*Χαρά Καφαντάρη, Γεωλόγος, Μέλος Εθνικού Συμβουλίου Κινήματος Δημοκρατίας, Πρώην Βουλευτής Δυτικής Αθήνας

Διαβάστε επίσης:

Οι μπανανιές στον Όλυμπο και τα άκυρα στην ευρωπαϊκή εισαγγελία

Η εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης ναυάγησε στο λιβυκό

Όταν η Ανθρώπινη Ύβρις ανασταίνει τους «Τιτάνες»