Μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο το ευρώ έχει χάσει το 35% της δύναμής του, όμως αυτή η υποτίμηση, σε πρακτικό επίπεδο, παρέχει ελάχιστα οφέλη στην αποδυναμωμένη ελληνική οικονομία, η οποία δεν εμφανίζει ιδιαίτερη δυναμική στις εξαγωγές της εκτός ευρωζώνης. Το κοινό νόμισμα, δηλαδή, φαίνεται και σ’ αυτήν την περίπτωση να ευνοεί τους πιο ισχυρούς της Ένωσης και ειδικά τη Γερμανία. 

 

Στις 8 Μαΐου 2014 ο Ντράγκι εξέφραζε την ανησυχία του για την άνοδο του ευρώ, που μια μέρα πριν είχε αγγίξει τα 1,40 δολάρια. Στις 4 Σεπτεμβρίου της ίδιας χρονιάς ο πρόεδρος της ΕΚΤ έκανε λόγο για ένεση ρευστότητας 1 τρισ. ευρώ, με συνέπεια το κοινό νόμισμα να σημειώσει απώλειες και να βρεθεί στα 1,29 δολάρια. 

 

Με τον καινούργιο χρόνο, στις 22 Ιανουαρίου, ο Ντράγκι έκανε τις ανακοινώσεις του για την επικείμενη έναρξη του συγκεκριμένου προγράμματος και το ευρώ έφτανε πια στα 1,13 δολάρια. Στις 13 Μαρτίου το κοινό νόμισμα έκανε χαμηλό 12ετίας με 1,04. Οι απώλειες από το υψηλό Μαΐου 2014 αγγίζουν σήμερα το 35%, ενώ από την αρχή του χρόνου υπάρχει αξιοσημείωτη πτώση 13%. 

 

Η «χαλάρωση» από την ΕΚΤ είναι αντίθετη με την πάγια οπτική της Γερμανίας, που ήθελε εξ αρχής ένα δυνατό ευρώ για να προσελκύει επενδύσεις και αποθεματικά άλλων χωρών. Η τακτική των ΗΠΑ, άλλωστε, να κόψουν χρήμα εν μέσω κρίσης ήταν μια ευνοϊκή συγκυρία για να μείνει «ψηλά» το ευρωπαϊκό νόμισμα όλα αυτά τα χρόνια. 

 

Στην παρούσα φάση, όμως, υπάρχει αντιστροφή ρόλων, με συνέπεια το δολάριο να ενισχύεται σημαντικά και το ευρώ να πέφτει. Η Γερμανία, όπως και να έχει, βγαίνει και σ’ αυτήν την περίπτωση ευνοημένη, αφού ο βασικός άξονας της οικονομίας της ήταν και παραμένει ο εξαγωγικός τομέας, στον οποίο είναι παγκόσμια υπερδύναμη. 

 

Να σημειωθεί ότι κορυφαίοι αναλυτές εκτιμούν ότι ήδη βρισκόμαστε στην κορύφωση ενός παγκόσμιου νομισματικού πολέμου, ο οποίος, όμως, δεν αφορά μόνο το δολάριο και το ευρώ. Είναι αδιόρατο, πάντως, το αν κινούν τα νήματα στην «κόντρα» ευρώ – δολαρίου η Γερμανία ή η Αμερική και αν η κάθε χώρα όντως θέλει αυτήν την εξέλιξη ή αν δεν μπορεί, τελικά, να κάνει αλλιώς. 

 

Ωστόσο, από την καταγραφή των δεδομένων και το κλίμα που διαμορφώνεται, είναι πασιφανές ότι οι μεγάλοι παίκτες μπορούν να αξιοποιούν προς το συμφέρον τους ευκολότερα τη δυναμική των πραγμάτων, ακόμα κι αν οι εξελίξεις διαμορφώνονται δίχως τη δική τους παρέμβαση. 

 

 

Τι γίνεται, όμως, με την Ελλάδα, που βρίσκεται στη δίνη της οικονομικής κρίσης; Τη συμφέρει ή όχι ένα ευρώ υποτιμημένο σε σχέση με το δολάριο; 

 

Στις εξαγωγές, όπου δυνητικά θα μπορούσε να ωφεληθεί η χώρα μας, δεν φαίνονται κάποια άμεσα πλεονεκτήματα, αφού οι δρόμοι στους οποίους διοχετεύεται ο μεγαλύτερος όγκος προϊόντων είναι εν πολλοίς γνωστοί και συγκεκριμένοι. 

 

Οι βασικές χώρες, λοιπόν, στις οποίες εξάγει η Ελλάδα δεν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τιμή του ευρώ. Ακόμα και σε αγορές με νόμισμα που παρακολουθεί το δολάριο τα αποτελέσματα εκτιμώνται μάλλον πενιχρά. 

 

1 Για την Τουρκία, που είναι η πρώτη εισαγωγική αγορά για τα ελληνικά προϊόντα, με 3,2 δισ. ευρώ για το 2014, το κοινό νόμισμα παραμένει «σκληρό», αν και ελάχιστα φθηνότερο. Από την αρχή του έτους η τουρκική λίρα έχει απώλειες άνω του 10% σε σχέση με το δολάριο, ποσοστό που σχεδόν ισοφαρίζει το -13% της ισοτιμίας ευρώ / δολαρίου. Σχεδόν μηδενικά τα οφέλη δηλαδή. 

 

2 Δεύτερη αγορά για τις ελληνικές εξαγωγές είναι η Ιταλία και τρίτη η Γερμανία, που έχουν ευρώ, όπως και η Κύπρος, που ακολουθεί στην πέμπτη θέση. Τέταρτη είναι η Βουλγαρία, που έχει σταθερή ισοτιμία 1,96 λέβα / ευρώ, όμως αυτή η περίπτωση έχει τις ιδιαιτερότητές της. 

 

Με την υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου και των υπόλοιπων διεθνών συναλλαγμάτων, οι Βούλγαροι εισαγωγείς αναγκάζονται να αγοράζουν πιο ακριβά και οι Βούλγαροι εξαγωγείς έχουν χαμηλότερα κέρδη, επειδή τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους έχουν γίνει φθηνότερα για τους αγοραστές που πληρώνουν γι’ αυτά με δολάρια. 

 

Το παρήγορο για το εμπόριο της Βουλγαρίας είναι μόνο με χώρες που χρησιμοποιούν το ευρώ, δηλαδή συναλλάσσονται σε σταθερή νομισματική ισοτιμία, και έτσι αποφεύγονται όσο είναι δυνατόν οι αρνητικές επιπτώσεις από τις όποιες διακυμάνσεις. Συνεπώς, «μία η άλλη» και σ’ αυτήν την περίπτωση όσον αφορά τις ελληνικές εξαγωγές. 

 

Συνολικά, με εξαίρεση τα πετρέλαια, οι ελληνικές εξαγωγές είναι σχεδόν μοιρασμένες μεταξύ ευρωζώνης και άλλων κρατών, με το 43% να κατευθύνεται στις χώρες του κοινού νομίσματος. Παρόμοιες οι αναλογίες και στις εισαγωγές – στις οποίες, πάντως, δεν πρέπει να αποκλείεται ανατίμηση σε προϊόντα εισαγόμενα από χώρες εκτός ευρώ – αφού το 54% των προϊόντων εισάγονται από τους Ευρωπαίους εταίρους μας. Η αλληλεξάρτηση σε κάθε περίπτωση είναι μεγάλη με τις χώρες της ευρωζώνης. 

 

Στις ΗΠΑ, εξάλλου, με το ισχυρό δολάριό τους, όπως και στη Μ. Βρετανία με τη σκληρότερη πλέον λίρα, οι άμεσες ελληνικές εξαγωγές δεν ξεπερνάνε ετησίως το 1 δισ. ευρώ (0,8 δισ. και 0,9 αντίστοιχα για το 2014). Η μείωση, μάλιστα, των εξαγωγών στις ΗΠΑ άγγιξε το 2014 το 19,3% σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά. Κάτι που, απ’ ό,τι φαίνεται, συνέβη στο χειρότερο δυνατό τάιμινγκ. 

 

Μην ξεχνάμε και το πλήγμα στο εμπόριο με τη Ρωσία, λόγω των γεγονότων στην Κριμαία και της κατακρήμνισης της ισοτιμίας του ρουβλιού, με το ευρώ να φαντάζει πλέον ακόμη ακριβότερο, παρά την υποτίμησή του. Στη Ρωσία, πάντως, έτσι κι αλλιώς ο όγκος των ελληνικών εξαγωγών δεν είναι μεγάλος, αφού πέρυσι δεν ξεπέρασε καν τα 360 εκατ. ευρώ, περίπου το ένα δέκατο συγκριτικά με την Τουρκία. 

 

Θα πρέπει, εξάλλου, να συνυπολογιστεί το πρόσφατο SOS των εξαγωγικών επιχειρήσεων, αφού ξένοι προμηθευτές περιορίζουν πλέον τις πιστώσεις τους προς τις ελληνικές εταιρίες και ζητούν προκαταβολή των χρημάτων παραγγελιών, λόγω του κλίματος αμφιβολιών για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. 

 

 

Ο τουρισμός, πάντως, μπορεί να προσφέρει σημαντικά κέρδη για την Ελλάδα, ειδικά μέσα στο 2015, όσο το ευρώ παραμένει σε αυτά τα επίπεδα. Οι τουρίστες από χώρες εκτός ευρωζώνης το 2014 ξεπέρασαν τα 14,6 εκατομμύρια. Σε αρκετές περιπτώσεις, λοιπόν, και κυρίως από χώρες με υπερτιμημένα νομίσματα σε σχέση με το ευρώ (ΗΠΑ, Βρετανία κ.λπ.), τα οφέλη δεν θα είναι φέτος αμελητέα. 

 

Να σημειωθεί ότι οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι έχουν τη μεγαλύτερη κατά μέσο όρο δαπάνη ανά ταξίδι τους στην Ελλάδα, ενώ ήδη παρατηρείται αύξηση των προ-κρατήσεων από τη Βρετανία, λόγω της ενισχυμένης στερλίνας. 

 

Από τις χώρες της ευρωζώνης, πάντως, πέρυσι κατέφθασαν στην Ελλάδα 7,4 εκατ. τουρίστες, οπότε σ’ αυτήν την περίπτωση υπάρχει σύνδεση με το κοινό νόμισμα. 

 

Οι Γερμανοί κερδίζουν… πάντα

Όπως συμβαίνει με τα πιο πολλά στη ζωή μας, έτσι και στους νομισματικούς πολέμους «τα λεφτά πάνε στα λεφτά». Η Γερμανία μπορεί να έχασε το ισχυρό ευρώ, κάτι που έτεινε να εξελιχθεί σε φετίχ της, όμως κερδίζει ακόμα περισσότερο στις εξαγωγές, που είναι η ατμομηχανή της οικονομίας της. 

Το 2014 το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας έκανε νέο ιστορικό ρεκόρ, με τις εξαγωγές να φτάνουν στα 1,13 τρισ. ευρώ το 2014 και τις εισαγωγές στα 916 δισ. Με την τάση, μάλιστα, να δείχνει ότι η ψαλίδα θα ανοίξει κι άλλο το 2015, λόγω πλέον και του πιο αδύναμου ευρώ. 

Οι κερδισμένοι, λοιπόν, είναι και οι πιο δυνατοί της ευρωζώνης στις εξαγωγές και κυρίως οι Γερμανία, Ολλανδία, Ιταλία, Βέλγιο, αφού η υποτίμηση του ευρώ ενισχύει την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων που παράγονται στην Ένωση, καθιστώντας τα πιο ελκυστικά πρώτιστα για τους Αμερικανούς και δευτερευόντως για τους Κινέζους, λόγω της σχετικά σταθερής ισοτιμίας δολαρίου – γουάν.

Μάλιστα, ο Ντράγκι δήλωσε πρόσφατα ικανοποιημένος, αφού η αποδυνάμωση του ευρώ αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών της ευρωζώνης, αλλά και τις πληθωριστικές πιέσεις μέσω των εισαγωγών. 

Αξίζει, πάντως, να αναφερθεί πως ούτε εδώ είναι όλα ρόδινα, αφού το 2014 μόνο το 62% των εμπορικών συναλλαγών κρατών εκτός Ε.Ε. έγινε σε ευρώ, όταν το 2010 ήταν 67%. Το δολάριο, δηλαδή, κερδίζει έδαφος σταθερά. Ρόλο, φυσικά, παίζει και η ανασφάλεια από τις εξελίξεις στην ευρωζώνη, η οποία εξακολουθεί να ταλανίζεται από τα απόνερα της κρίσης του 2008. Μάλιστα, ο Φόλκερ Τράιερ, επικεφαλής εξαγωγών του Γερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, δήλωσε στην Deutsche Welle προβληματισμένος:

«Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής, επειδή ισχυρές βιομηχανικές χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην προώθηση μεταρρυθμίσεων. Έτσι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αντιδρά με επεκτατική νομισματική πολιτική, όταν την ίδια ώρα η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ εγκαταλείπει την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες κάνουν το δολάριο πιο ελκυστικό για τους εμπορικούς μας εταίρους. Επιπλέον, την κατάσταση επιβαρύνει η όλη ιστορία με την Ελλάδα». 

Εκεί όπου οι Γερμανοί έδειξαν ιδιαιτέρως προνοητικοί ήταν όταν έπιασαν έγκαιρα θέση στις ΗΠΑ κάνοντας επενδύσεις επί ισχυρού ευρώ. Άρχισαν να αγοράζουν, δηλαδή, όταν το δολάριο ήταν ακόμα εξασθενημένο.

Οι μεγάλες γερμανικές πολυεθνικές έχουν ήδη κάνει στροφή την τελευταία διετία στην αμερικανική αγορά. Οι γίγαντες της Γερμανίας, δηλαδή Siemens, Bayer, Sap και Infineon, ξόδεψαν μέσα στο 2014 πάνω από 65 δισ. δολάρια σε επενδύσεις και εξαγορές αμερικανικών εταιρειών! 

Απ’ όλες τις αμερικανικές εταιρείες, μάλιστα, που δέχτηκαν πέρυσι ξένες προσφορές, το 25% ήταν από Γερμανούς επενδυτές. Και στο σύνολο όλων των διασυνοριακών εξαγορών που πραγματοποίησαν γερμανικές εταιρείες διεθνώς την περασμένη χρονιά το 60% αφορούσε την αγορά αμερικανικών επιχειρήσεων! Αυτές οι επενδύσεις έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν μόνο και μόνο με την ενίσχυση του δολαρίου, ειδικά τους τελευταίους μήνες. 

 

Ποιος θα υποτιμήσει πρώτος;

Μπορεί το ευρώ και το δολάριο να αποτελούν τους δυο πιο ισχυρούς παίκτες στις εμπορικές συναλλαγές και τις αποταμιεύσεις, ωστόσο όλο και περισσότερες χώρες κυνηγάνε πλέον την υποτίμηση, προκειμένου να ενισχύσουν την οικονομία τους και, κυρίως, τις εξαγωγές. Μάλιστα, η διακύμανση των νομισμάτων προσλαμβάνεται πια ως επιχειρηματικός κίνδυνος, γι’ αυτό συνιστάται ο υπολογισμός των πωλήσεων να γίνεται στο νόμισμα της κάθε χώρας.

Η άνοδος του δολαρίου, λοιπόν, αναμένεται να «τιμωρήσει» όσους έχουν δανειστεί σε δολάρια στις αναδυόμενες αγορές και όχι μόνο. Μόνο στην Κίνα τα δάνεια σε δολάρια υπολογίζονται πλέον σε ένα ποσό άνω του 1 τρισ. Είναι λογικό η εξυπηρέτηση των δανείων να γίνεται πια όλο και δυσκολότερη. Οι κινεζικές εταιρείες, εξάλλου, βρίσκονται σε δυσχερή θέση, αφού σε δολάρια είναι το 25% του χρέους τους, αλλά μόλις το 8,5% των εταιρικών τους κερδών. 

Το στοκ των χρεών σε δολάρια από μη χρηματοοικονομικές εταιρείες εκτός ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά 50% μετά την οικονομική κρίση του 2008 και φτάνει τα 9 τρισ. δολάρια. Στις αναδυόμενες αγορές ανήκει το μισό από αυτό το ποσό. Συγκεκριμένα, το χρέος σε δολάρια του αναπτυσσόμενου κόσμου σε μορφή τραπεζικού δανεισμού ή σε ομόλογα υπερδιπλασιάστηκε από 2 τρισ. το 2009 σε 4,5 τρισ.

Η Τουρκία είδε τον δανεισμό της σε δολάρια να εκτινάσσεται, με συνέπεια να υπάρχει κίνδυνος εκτροχιασμού του δημόσιου χρέους της, τη στιγμή που και η λίρα είναι εξασθενημένη. 

Συνολικά, έχουν ξεπεράσει τις 20 οι χώρες που προσπαθούν τους τελευταίους μήνες να υποτιμήσουν τα νομίσματά τους, με τελευταία να μπαίνει στο παιχνίδι την Ταϊλάνδη. Οι μεγαλύτερες υποτιμήσεις (10% – 26%) από την αρχή του έτους έχουν γίνει στα νομίσματα της Ουκρανίας, της Βραζιλίας, της Τουρκίας και της Ρουμανίας. 

Να σημειωθεί ότι το δολάριο αφορά το 62% των παγκόσμιων συναλλαγματικών διαθεσίμων, ποσοστό που είχε μειωθεί τη δεκαετία του 2000 στο ράλι του ευρώ, όμως αναμένεται να αυξηθεί ξανά στην τωρινή συγκυρία. Το μερίδιο του ευρώ, εξάλλου, στις διεθνείς συναλλαγές μειώθηκε στο 28,7% από το 33,5% το 2014. 

Στον πόλεμο ευρώ – δολαρίου, τέλος, μπορεί να προσχωρήσει και η Κίνα με υποτίμηση του γουάν ταράζοντας ακόμα περισσότερο τα νερά της παγκόσμιας οικονομίας. Ήδη, μάλιστα, το τραπεζικό της σύστημα έχει υιοθετήσει μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική.