Το πρόσφατο κύμα των προσφύγων αποτελεί απλώς φαινόμενο μιας διαδικασίας που θα έπρεπε να είναι αναμενόμενη. Ιδιαίτερα δραματικό βέβαια τώρα, λόγων των ειδικών συνθηκών, αλλά αναμενόμενο ούτως ή άλλως. Πρόκειται περί διαδικασίας που δεν είναι αναγκαστικώς κακή, αλλά και περί μιας διαδικασίας που δεν μπορεί η Δύση, επ’ ουδενί τρόπω, να αποτρέψει. Μπορεί – και ίσως το κάνει χωρίς να το γνωρίζουμε εμείς οι πληβείοι – να τη μαντέψει και να την κατευθύνει κατά τους πολιτικούς σχεδιασμούς της, που πάλι εμείς οι πληβείοι δεν γνωρίζουμε.

 

Το πρόσφατο κύμα των προσφύγων αποτελεί απλώς φαινόμενο μιας διαδικασίας που θα έπρεπε να είναι αναμενόμενη. Ιδιαίτερα δραματικό βέβαια τώρα, λόγων των ειδικών συνθηκών, αλλά αναμενόμενο ούτως ή άλλως. Πρόκειται περί διαδικασίας που δεν είναι αναγκαστικώς κακή, αλλά και περί μιας διαδικασίας που δεν μπορεί η Δύση, επ’ ουδενί τρόπω, να αποτρέψει. Μπορεί – και ίσως το κάνει χωρίς να το γνωρίζουμε εμείς οι πληβείοι – να τη μαντέψει και να την κατευθύνει κατά τους πολιτικούς σχεδιασμούς της, που πάλι εμείς οι πληβείοι δεν γνωρίζουμε. Δεν αποκλείεται βεβαίως να κινείται άνευ σχεδιασμών και αυτό θα είναι το χειρότερο για όλους.

Σε κάθε περίπτωση, τις παρακάτω διαπιστώσεις ουδείς μπορεί να τις αμφισβητήσει:

1. Τα μέσα επικοινωνίας και γνωριμίας του κόσμου όλου από όλους, καθώς και των δυνατοτήτων που κάθε γωνιά της Γης παρέχει, έχουν αλλάξει άρδην και οριστικώς τον τρόπο αντίληψής του.

2. Τα μέσα μετάβασης από έναν τόπο σε άλλον, όσο μακριά και αν ευρίσκονται αυτοί οι τόποι, καθίστανται ολοένα και περισσότερο αποτελεσματικά, εύκολα και προσιτά από σχεδόν όλους.

3. Η γνώση, η διάχυση των επιστημών και των ανακαλύψεων, η πληροφόρηση για το τι συμβαίνει απανταχού της Γης, η πληροφόρηση περί των ευκαιριών εργασίας και ευζωίας που προσφέρονται σε κάθε γωνιά της, μοιραίως θα οδηγήσουν στην απόλυτη παγκοσμιοποίηση, στο «παγκόσμιο χωριό» που λέμε συνήθως, μη πολυ-συνειδητοποιώντας όμως τις διαστάσεις αυτής της εξέλιξης.

4.  Όλοι θα έχουν/-με πρόσβαση στην παραγωγή, όλοι θα έχουν πρόσβαση στα αγαθά, όλοι θα έχουν πρόσβαση στις επιστήμες, όλοι θα έχουν πρόσβαση στη γνώση, όλοι θα έχουν πρόσβαση στις «ευκαιρίες της καθημερινότητας». Όλα αυτά βέβαια σταδιακώς, αλλά πρόκειται περί διαδικασίας που εξελίσσεται κατακλυσμιαίως και δεν μπορεί να ανακοπεί.

Τα νέα αυτά και αναπόφευκτα δεδομένα δεν είναι αναγκαστικώς κακά, ούτε όμως και αναγκαστικώς καλά. Απαιτούνται οπωσδήποτε τα εξής, αν δεν θέλουμε να οδηγηθούμε σε ολέθρια για το μέλλον των κοινωνιών, αλλά και του ίδιου του πλανήτη μας, αδιέξοδα:

1. Οι διεθνώς διακινούμενοι πρέπει να ενσωματώνονται στις κοινωνίες υποδοχής τους. Για να γίνει όμως αυτό αποτελεσματικά, θα πρέπει να εντάσσονται όλοι στο ίδιο συλλογικό φαντασιακό αυτών των κοινωνιών. Το συλλογικό φαντασιακό είναι αυτό που εγγυάται, όπως μας εξήγησε ο Καστοριάδης, τη συνοχή και τη λειτουργία των κοινωνιών με «θεσμοποιημένα κοινωνικά συμβόλαια».

2. Οι ανοησίες περί σεβασμού παράδοσης και περί πολύ-πολιτισμικότητας, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για φονταμενταλισμούς, δηλαδή για άλλα φαντασιακά νοηματοδότησης της ζωής και των σχέσεων με τον/την άλλο/-η, οδηγούν στη διάλυση των κοινωνιών.

3. Καλώς ή κακώς οι σημερινές κοινωνίες της Δύσης υπάρχουν και λειτουργούν σύμφωνα με το φαντασιακό της νεωτερικότητας, δηλαδή ως εκκοσμικευμένες και αποϊεροποιημένες. Είναι αδύνατον να εντάξουν στο σώμα τους διαφορετικές συλλογικές φαντασιακές θεσμίσεις, τα αποτελέσματα θα είναι ολέθρια. Ιδού γιατί τα «θρησκευτικά» πρέπει να υπάρχουν ως μάθημα στα σχολεία, υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά: θα πρέπει να υπάρχουν όχι για να προσηλυτίσουν, αλλά για να διερευνήσουν κριτικά τα κατά τόπους και χρόνους συλλογικά φαντασιακά.

4. Θα πρέπει να εγκαταλειφθούν τα παλαιά πολιτικά ιδεολογήματα που έχουν δημιουργήσει άκαμπτες διαδικασίες ένταξης στην παραγωγική διαδικασία μεγάλου μέρους του εισερχόμενου στην Ευρώπη αλλά και του ντόπιου πληθυσμού της. Αλλά και να αντιταχθούμε ταυτόχρονα στην αναδυόμενη νέα φεουδαρχία. Πρέπει να αναπτυχθεί η ευρωπαϊκή παραγωγή για να μπορέσει η Ευρώπη να θρέψει τους κατοίκους της, των νεοεισερχομένων συμπεριλαμβανομένων, αλλά και για να μπορέσει να σταθεί αξιοπρεπώς στον διαρκώς εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό. Δεν νομίζω να έχουμε καταλάβει καλά τι σημαίνει, για τον κόσμο όλο, η άρση της απαγόρευσης δεύτερου παιδιού στην Κίνα.

5. Αυτοί που πιστεύουν (όπως και εγώ) πως ετούτος ο Τόπος μας ετάχθη να είναι κέντρο επεξεργασίας οικουμενικών πολιτισμικών προτάσεων, Τόπος που σήμερα, ως φυσικός φορέας της ελληνικής πρότασης, φέρει και τη δημιουργία της Δύσης στο σύνολό της, οφείλουν να κατανοήσουν πως έχουν ιστορικό χρέος να τον άρουν στο ύψος της παγκόσμιας πολιτισμικής του αποστολής με ιδιαίτερη σοβαρότητα και προσοχή (το ερώτημα είναι αν οι δομές του σημερινού μας κράτους, αλλά κυρίως η περιρρέουσα νοοτροπία, εγγυώνται κάτι τέτοιο…).

Εν ολίγοις: είναι αδύνατον η αυταρχική αντιμετώπιση των πληθυσμών από την αναδυόμενη οικονομική και πολιτική ολιγαρχία να διαρκέσει όσο πιστεύει η ίδια πως θα διαρκέσει. Οι συνθήκες έχουν παντελώς αλλάξει – τα νέα παγκόσμια δεδομένα δεν αφήνουν περιθώρια για μακροημέρευση της νέας φεουδαρχίας.

Η προϊούσα παγκοσμιοποίηση μπορεί να φέρει πολλά καλά, αλλά και μπορεί να επιφέρει πολύ κακές εξελίξεις. Μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες πολιτισμικές συνθέσεις Ανατολής και Δύσης[1], μπορεί να οδηγήσει και σε καταστροφές παγκόσμιας κλίμακας. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείρισή της, από όλους. Ιδιαιτέρως από τους ισχυρούς που δείχνουν να παίζουν με τη φωτιά. Αλλά και από τους μικρότερους, που αδυνατούν να δουν πέρα από το δάκτυλό τους ή την επόμενη εκλογή τους.