Ογδόντα πέντε πίνακες, ένας για κάθε χρόνο της ζωής του. Και ογδόντα πέντε μικρά κείμενα, ρήσεις σοφίας, ένα, σαν «λεζάντα», σε κάθε ζωγραφική έμπνευσή του. Έχω την τύχη, λίγες μέρες πριν από τα εγκαίνια της μεγάλης του έκθεσης, να είμαι για δυο ώρες παρέα με τον Κώστα Τσόκλη, στον υπόγειο εκθεσιακό χώρο του Μεγάρου, μπροστά στις δημιουργίες του. Ογδόντα πέντε κεριά, ένα μπροστά σε κάθε πίνακα, μου δίνουν την αίσθηση μιας θρησκευτικής λειτουργίας.

 

Η συζήτησή μας δεν είναι απλώς μια συνέντευξη, είναι μια μικρή διάλεξη ενός φιλόσοφου προς έναν και μοναδικό ακροατή, ο οποίος απλώς έχει το προνόμιο να ρωτάει…

 

 Είναι μεγάλο λάθος να ζητάς από τους ανθρώπους να αρκεσθούν σε μία, μόνο, ειδικότητα. Πιστεύω ότι επειδή και σήμερα ζούμε στον απόηχο της Αναγέννησης, όπως και τότε οι ζωγράφοι ήταν και ποιητές και γλύπτες, έτσι κι εγώ δεν μπορώ να αρκεσθώ στη ζωγραφική. Για μένα η τέχνη μου ήταν ένας τρόπος να κατανοήσω τη ζωή, όχι για να κρεμάνε κάποιοι τους πίνακές μου πάνω από καναπέδες. Όταν έφυγα στο εξωτερικό, δεν γνώριζα καλά την ξένη γλώσσα, έτσι με εξέφραζαν τα σχήματα και τα χρώματα. Όταν, όμως, γύρισα στην πατρίδα μου, ένιωσα αυτόματα την ανάγκη να βγει από μέσα μου ο λόγος.

 

Έχω τη βεβαιότητα ότι στη ζωγραφική υπάρχει πολύ ψέμα. Χρώμα, μουντζούρες. Ο λόγος δεν το επιτρέπει αυτό, είναι πιο αληθινός.

 

Δεν το είχα σκεφτεί έτσι, κύριε Βιντιάδη, αλλά μου αρέσει όπως το λέτε. Όταν έφυγα το ’57, για πρώτη φορά, κουβαλούσα μαζί μου, έπειτα από πολλά χρόνια μαθητείας σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, την κλασική Ελλάδα. Την Ελλάδα της απόλυτης ισορροπίας, που στη Ρώμη, σ’ αυτή την «αφρίζουσα» κατάσταση της σύγχρονης τέχνης, λειτούργησε αρνητικά. Το παρελθόν ήταν εμπόδιο για την τέχνη μου, στην προσπάθειά μου να ενταχθώ στα σύγχρονα κινήματα. Τότε θύμωνα, αλλά τώρα που ξαναβλέπω τη ζωή μου, δεν ντρέπομαι για εκείνη την «περίοδο της ισορροπίας» που είχα κληρονομήσει από τους αρχαίους.

 

Εν αρχή ήταν το χάος, πέρα από τον λόγο, βλέπετε μπογιές πεταμένες δεξιά κι αριστερά και παράξενα σχήματα. Αφού πρώτα δημιούργησα το χάος, μετά, ενθυμούμενος τον Θεό, προσπάθησα να βάλω τάξη στο χάος. Χάος και λογική μαζί…

 

Το αίμα! Το πάθος που έχω ακόμα.

 

Μπα, δεν υπάρχει, όμως, κανένας συμβολισμός, απλά συνθετικά στοιχεία. Οι κύκλοι, να ξέρετε, μ’ αρέσουν ιδιαίτερα, το φεγγάρι, τα φρούτα, είναι στρογγυλά… 

 

Συζητάμε λίγο για τους ζωγράφους που τον επηρέασαν: «Ο Ραφαήλος κι ο Ντα Βίντσι τα πρότυπά μου, κι ο Βελάσκεθ κι ο Πικάσο», αναφέρεται στο πόσο αδίκησε τα έργα του με το παράξενο μπλε – γκρι, θυμόμαστε το «Ψάρι» και την «Κιβωτό» του που χαρακτήρισαν το έργο του, λέμε για την αγαπημένη του Τήνο. 

Η ώρα περνάει χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Πρέπει να φύγω για να συνεχίσει βάζοντας τις τελευταίες πινελιές στην προετοιμασία της έκθεσης.

 

Έχω χάσει κάθε ίχνος αισιοδοξίας, βρίσκομαι σε μια παραδοχή απελπισίας. Η τέχνη δεν μπορεί να παίξει κάποιον σημαντικό ρόλο, αλλά είναι ευκαιρία οι δημιουργοί – και το κοινό – να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με την τέχνη. Είχαμε γίνει υπερβολικά εμπορικοί, ανακατευτήκαμε αξίες και μετριότητες με καταναλωτές αδαείς. Όλοι έσπρωχναν το εύκολο και το εμπορικό, έτσι οδηγηθήκαμε στην εκπόρνευση της τέχνης!

Επίλογος με μια φράση του που υπογράμμισα: «Οφείλουμε όλοι να ζητήσουμε ένα συγγνώμη από τον εαυτό μας και την πατρίδα μας»!

Κύριε Τσόκλη, σας ευχαριστώ…

 

INFO «Στοιχεία δημιουργίας πιθανών αριστουργημάτων», Η έκθεση αφιέρωμα για τα 85 χρόνια δημιουργίας του Κ. Τσόκλη, εγκαινιάζεται σήμερα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και θα διαρκέσει δύο μήνες. Ο ζωγράφος θα συνομιλήσει με τον δημοσιογράφο Θανάση Λάλα…

Ένα μικρό απάνθισμα από τα κείμενα που βρίσκονται μέσα στους πίνακες του Τσόκλη. Καταγράφοντάς τα, σαν να διάβαζα μια ιστορία…

– Η αισθητική αποπροσανατολίζει και αναιρεί το μήνυμα.

– Ανάθεμα στη γνώση και στην πληροφόρηση. Ανάθεμα στην αγάπη που μας ευνούχισε.

– Η οδύνη της ηδονής. Η ηδονή της οδύνης. Ή όχι;

– Πηδάμε. Αλλά προσγειωνόμαστε πάντα σε λάθος τόπο ή σε λάθος χρόνο.

– Το χτες, ναι. Όχι όμως σαν δεκανίκι, αλλά σαν φωτοστέφανο.

– Ονειρευόμαστε τον μαραθώνιο, αλλά τρέχουμε σε σκυταλοδρομία.

– Γραμμές, σχήματα και χρώματα. Οι Τζοκόντες, οι Μενίνας και οι Γκουέρνικες και διάβολος, όμως, και θεός.

– Προτείνω τη συνεχή περιπλάνηση μέσα στα ερείπια της πόλης, τη συντροφιά με τους λύκους.

– Σαν τους βρικόλακες αντλούμε ακόμα χυμούς από το συνεχώς ανανεούμενο παρόν.

– Παρελθόν, πατέρα και τέκνο μου…

– Τα γεγονότα είναι προσχήματα.

– Δεν θέλω να θαυμάζω, να ζηλεύω θέλω.