Συνεργασία 130 χωρών βάζει τέλος σε «αθέατους» φοροπαραδείσους και τραπεζικό απόρρητο

 

Ο πόλεμος εναντίον όσων κρύβουν αδήλωτο χρήμα στο εξωτερικό προετοιμάζεται μεθοδικά από το 2014. Από την 1.1.2016, όμως, το σχέδιο μπαίνει σε πλήρη εφαρμογή.

Από την Πρωτοχρονιά και στο εξής θα είναι πολύ πιο δύσκολο να καταχωνιάσει κανείς χρήματα κάτω από τη μύτη του διεθνούς τραπεζικού συστήματος, αφού οι φορολογικοί παράδεισοι μετατρέπονται σε κόλαση και το τραπεζικό απόρρητο σπάει σταδιακά για 130 χώρες, με τον πιο επίσημο τρόπο πια.

Από την πρώτη μέρα του νέου έτους αρχίζει, με τις ευλογίες του ΟΟΣΑ, η «Επανάσταση της Παγκόσμιας Ανταλλαγής Πληροφορίας». Οι φοροφυγάδες μπορεί να είναι ευφυείς στα τεχνάσματά τους, όμως οι επιλογές τους στενεύουν πλέον δραματικά. Οι πιο εξεζητημένοι παράδεισοι μαύρου χρήματος, όπως οι Παρθένοι Νήσοι, γίνονται κι αυτοί μέρος του διακρατικού τραπεζικού και φορολογικού συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών. Το ίδιο και η μέχρι πρότινος… απόρθητη Ελβετία.

Οι βάσεις μπήκαν στις 29 Οκτωβρίου 2014. Τότε στο Βερολίνο υπογράφτηκε από 51 χώρες η Συμφωνία που προβλέπει την αυτόματη ανταλλαγή οικονομικών και φορολογικών πληροφοριών. Από το 2016 οι χώρες που έχουν ήδη υπογράψει, συν πολλές ακόμη που ήδη έχουν συναινέσει ή θα πιεστούν να συμμετάσχουν κι αυτές στο μέλλον σ’ αυτό το σύστημα, θα ανταλλάσσουν πληροφορίες κάθε χρόνο.

Αυτές οι πληροφορίες θα περιλαμβάνουν σχεδόν τα πάντα: Καταθέσεις, έσοδα από τόκους, μερίσματα, μετοχές κ.λπ. Κάποιες χώρες πιθανότατα προχωρούν σε περαιτέρω ειδικές συμφωνίες και διευκολύνσεις που θα περιλαμβάνουν μειωμένες ποινές για όσους προτιμήσουν να επιστρέψουν εθελουσίως τα χρήματα στη χώρα τους, παρά να περιμένουν να πιαστούν σε έναν χρόνο από τώρα.

Το σύστημα σχεδιάστηκε ώστε να «δίνει» τα στοιχεία του κάθε έτους την επόμενη χρονιά.  Συγκεκριμένα, για τα στοιχεία του φορολογικού έτους 2016 θα υπάρχει πλήρης πρόσβαση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ελεγκτικών μηχανισμών των κρατών τον Σεπτέμβριο του 2017. Αυτό ξεκινάει για πρώτη φορά φέτος, αλλά θα επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.

 

Κατόπιν αιτήματος

Το Διεθνές Φόρουμ για τη Διαφάνεια και Ανταλλαγή Πληροφοριών του ΟΟΣΑ, με την επίσημη ονομασία Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes, έχει 130 χώρες-μέλη που ήδη ανταλλάσσουν πληροφορίες για φορολογικούς σκοπούς, όμως μόνο κατόπιν σχετικού αιτήματος. Ανάμεσα στις χώρες βρίσκονται από σύσσωμη την Ευρωπαϊκή Ένωση έως την Κίνα και τις ΗΠΑ κι από την Αλβανία έως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Από αυτό το σύνολο των 130 χωρών, οι 51 που υπέγραψαν πρώτες τη Συμφωνία του Βερολίνου (συμπεριλαμβάνονται η Ελλάδα και η Κύπρος), δεσμεύτηκαν ήδη να ανταλλάσσουν εκτενείς πληροφορίες και στοιχεία μεταξύ τους όχι κατά παραγγελία και κατά περίπτωση κατόπιν αιτήματος, αλλά από 1.1.2016 μόνιμα και αυτοματοποιημένα σε συνολική και ετήσια βάση. Σταδιακά, το ίδιο θα συμβεί και για τις υπόλοιπες χώρες των «130», όπως και για όσες ενταχθούν στη συνέχεια.

Στα 51 κράτη που υπέγραψαν στο Βερολίνο τον νομικώς κοινά αποδεκτό μηχανισμό για αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών συμπεριλαμβάνονται πανίσχυρα οικονομικά κέντρα, αλλά και διάσημοι φορολογικοί παράδεισοι, τουλάχιστον μέχρι σήμερα:

♦ Αργεντινή,

♦ Μπαρμπέιντος,

♦ Βέλγιο,

♦ Βουλγαρία, Κολομβία,

♦ Κροατία,

♦ Κουρασάο,

♦ Κύπρος,

♦ Τσεχία,

♦ Δανία,

♦ Εσθονία,

♦ Νήσοι Φερόε,

♦ Φινλανδία,

♦ Γαλλία,

♦ Γερμανία,

♦ Ελλάδα,

♦ Ουγγαρία,

♦ Ισλανδία,

♦ Ινδία,

♦ Ιρλανδία,

♦ Ιταλία,

♦ Κορέα,

♦ Λετονία,

♦ Λιχτενστάιν,

♦ Λιθουανία,

♦ Λουξεμβούργο,

♦ Μάλτα,

♦ Μαυρίκιος,

♦ Μεξικό,

♦ Ολλανδία,

♦ Νορβηγία,

♦ Πολωνία,

♦ Πορτογαλία,

♦ Ρουμανία,

♦ Σεϋχέλλες,

♦ Σλοβακία,

♦  Σλοβενία,

♦  Ν. Αφρική,

♦  Ισπανία,

♦  Σουηδία, Βρετανία.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο των «51», όμως, βρίσκεται στους δέκα περιβόητους φορολογικούς παράδεισους των κάθε λογής off-shore που εντάσσονται στο πλαίσιο καθεστώτος κτήσης του βρετανικού στέμματος:

♦  Νήσοι Μαν,

♦  Νήσοι Τζέρσεϊ και Γκέρνσεϊ καθώς και τα βρετανικά υπερπόντια εδάφη

♦ Ανγκουίλα, Βερμούδες,

♦ Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι,

♦ Νησιά Κέιμαν,

♦ Γιβραλτάρ,

♦ Μοντσεράτ και

♦ Νησιά Τερκς – Κέικος.

Να σημειωθεί ότι οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, που αποτελούν βρετανικό   υπερπόντιο έδαφος στην Καραϊβική, συγκέντρωσαν 92 δισ. δολάρια σε ξένες επενδύσεις μόνο για το 2013, κυρίως από off-shore εταιρείες – βιτρίνες, και διαφημίζονταν ως το ασφαλέστερο φορολογικό καταφύγιο που είχε απομείνει σε όλη τη Γη. Με ένα πολύ σκληρό τιμωρητικό πλαίσιο νόμων για όποιον… τολμούσε να κάνει διαρροή στοιχείων με «λίστες» φοροφυγάδων και CD σε αρχές ξένων κρατών. Ακόμη κι αν υπήρχε δημόσιο συμφέρον στη δημοσιοποίηση πληροφοριών! Τα δεδομένα αλλάζουν όμως.

 

Ο Σόιμπλε

«Πρωτεργάτης» της Συμφωνίας του Βερολίνου ήταν ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με τη δυναμική προτροπή «ας κάνουμε μια κοινή συνεισφορά σε περισσότερη διαφάνεια και δικαιοσύνη στον παγκοσμιοποιημένο 21ο αιώνα».

Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας ο Σόιμπλε δήλωνε περιχαρής ότι «στην παλιά του μορφή το τραπεζικό απόρρητο είναι πια ξεπερασμένο». Μάλιστα η εκτίμησή του ήταν ότι με την επίτευξη της συγκεκριμένης συμφωνίας δεν θα έχουν πια τόση σημασία και τα CD με τις «κλεμμένες λίστες» με στοιχεία φοροφυγάδων: «Πάντα θεωρούσα προβληματικό να συνεργάζεσαι με κλεπταποδόχους για να προστατεύεις το δίκαιο».

Να αναφερθεί ότι βασικός στόχος του Σόιμπλε είναι να μπουν το συντομότερο δυνατόν και οι 130 χώρες στο πλαίσιο αυτόματης ανταλλαγής, αλλά και αυτός ο ήδη μεγάλος αριθμός κρατών να αυξηθεί κι άλλο τα επόμενα χρόνια.

Ρίχνοντας μια ματιά στη λίστα των χωρών, παρατηρούμε ότι τη συμφωνία έχουν υπογράψει όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο εξής, μάλιστα, κάθε χώρα που επιθυμεί να μπει στο ευρώ είναι εκ των προτέρων υποχρεωμένη να συμμορφώνεται με τη συγκεκριμένη συμφωνία. Υπάρχουν, όμως, και κάποιες τρανταχτές απουσίες από την πρώτη δέσμη των 51 κρατών, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ελβετία. Η Κίνα προστέθηκε αργότερα και η ανταλλαγή των στοιχείων της θα αρχίσει τελικά από το 2018.

Μια από τις χώρες – κλειδιά είναι, φυσικά, η Ελβετία, η οποία, παρά τους αρχικούς δισταγμούς της, εν τέλει συμμορφώθηκε δεχόμενη ισχυρές πιέσεις και από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών. Να σημειωθεί ότι την παραμονή των Χριστουγέννων γνωστοποιήθηκε πως τέσσερις ελβετικές τράπεζες θα πληρώσουν πάνω από 163,2 εκατ. ευρώ συνολικά στο υπουργείο Δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών για να αποφύγουν πιθανές διώξεις επειδή βοήθησαν Αμερικανούς καταθέτες να φοροδιαφύγουν.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ έχει συνάψει συμφωνίες με 75 ελβετικές τράπεζες, σε ένα εθελοντικό πρόγραμμα από το 2013, το οποίο επιτρέπει σε τράπεζες της Ελβετίας να αποφύγουν πιθανές ποινικές διώξεις με το να αποκαλύψουν ενδοσυνοριακές πράξεις που βοήθησαν Αμερικανούς υπηκόους να αποκρύψουν περιουσιακά στοιχεία.

Η Ελβετία υπέγραψε τελικά τη Συμφωνία του Βερολίνου το 2014, αλλά και την ειδική συμφωνία ανταλλαγής με την Ε.Ε. στις 27.5.15. Έτσι συμμορφώνεται κι αυτή πλήρως πλέον με τα στάνταρ του ΟΟΣΑ για την αυτόματη ανταλλαγή χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Κάτι που σημαίνει ότι η Ελβετία παύει να αποτελεί καταφύγιο για τους απανταχού φοροφυγάδες. Η συμφωνία με την Ελβετία θα έχει ισχύ από την 1.1.2017 και η πρώτη ανταλλαγή οικονομικών στοιχείων θα λάβει μέρος μέσα στο 2018.

Το νέο ειδικό ντιλ που επετεύχθη με την Ελβετία και την Ευρωπαϊκή Ένωση θα ισχύσει και για τις 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. με τρία βασικά στοιχεία:

♦ Αμοιβαία αυτόματη ανταλλαγή οικονομικών στοιχείων του λογαριασμού.

♦ Ανταλλαγή ειδικών πληροφοριών έπειτα από αίτημα, σύμφωνα με τις διαδικασίες του ΟΟΣΑ.

♦ Πλήρης απαλλαγή παρακράτησης φόρου σε διασυνοριακά μερίσματα, πληρωμές τόκων και δικαιωμάτων.

 

Πλήρη στοιχεία

Οι πληροφορίες, που πια θα ανταλλάσσονται αυτόματα κάθε χρόνο, αρχής γενομένης από το 2018, θα περιλαμβάνουν τα πλήρη στοιχεία του φορολογουμένου, με όνομα, διεύθυνση, τόπο και ημερομηνία γέννησης – σε περίπτωση προσώπου κι όχι εταιρείας –, αριθμούς λογαριασμών, υπόλοιπο λογαριασμών, αλλά και πληροφορίες για έσοδα, όπως τόκους, μερίσματα, έσοδα από πωλήσεις ή εξαγορές περιουσιακών στοιχείων, μέχρι και ακαθάριστα έσοδα σε κάποιες περιπτώσεις.

Μετά την αρχική συμφωνία των «51» προστέθηκαν κι άλλα κράτη, με το σύνολο σήμερα να φτάνει τις 78 χώρες. Σε κάποιες από τις νεοεισερχόμενες στο «κλαμπ» η ροή των πληροφοριών θα αρχίσει από το 2017 και σε άλλες από το 2018, ενώ εκτιμάται ότι και οι 130 εν τέλει θα ακολουθήσουν αργά ή γρήγορα.

Οι ΗΠΑ, ενώ είναι στις 130 χώρες που έχουν συμφωνήσει επί της αρχής, δεν έχουν υπογράψει ακόμη τη συμφωνία για το πότε θα ενταχθούν στο σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών. Σημειωτέον ότι αρκετοί διεθνείς οργανισμοί, με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν ήδη τον ρόλο παρατηρητών στο όλο εγχείρημα. Πολιτικά, δηλαδή, η παρεμβατικότητα των ΗΠΑ παραμένει ισχυρή σε όλα τα επίπεδα.

Στο εξής οι πληροφορίες μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο σύστημα ανταλλαγής της Συμφωνίας του Βερολίνου θα μεταβιβάζονται αυτοματοποιημένα από τη χώρα – «πηγή», δηλαδή από το κράτος όπου βρίσκονται τα χρήματα, στη χώρα διαμονής του φορολογουμένου. Το κράτος που στέλνει τις πληροφορίες πρέπει να διασφαλίζει ότι η μεταβίβαση των στοιχείων θα γίνεται πάντα με ασφαλή και κρυπτογραφημένο τρόπο.

Η πληροφόρηση θα μεταβιβάζεται ηλεκτρονικά ή με CD. Το επόμενο βήμα θα είναι η παραλαβή και η αποκρυπτογράφηση των στοιχείων από τη χώρα διαμονής του φορολογουμένου, η οποία θα παραλαμβάνει τα ηλεκτρονικά δεδομένα.

Κατόπιν τα στοιχεία θα καταχωρίζονται σε (συνήθως) αυτοματοποιημένη ή, όποτε χρειάζεται, σε χειροκίνητη διαδικασία αντιπαραβολής. Το ζητούμενο θα είναι να αναγνωριστεί ο φορολογούμενος και να αντιπαρατεθούν οι πληροφορίες με τα εγχώρια αρχεία προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχει φοροδιαφυγή και ποια αδικήματα στοιχειοθετούνται, εφόσον προκύπτει αποκάλυψη «μαύρου χρήματος».

Το πλαίσιο κατά της φοροδιαφυγής και του αδήλωτου χρήματος όχι μόνο αυστηροποιείται, αλλά και διευρύνεται σε δεκάδες συνεργαζόμενα κράτη. Ίσως το μόνο κενό που υπάρχει μέχρι στιγμής έχει να κάνει με τα ακίνητα εξωτερικού, ωστόσο ο προσανατολισμός είναι να βρεθεί κι εκεί μια φόρμουλα για να αποκαλυφθεί πλούτος που παραμένει κρυφός, με μια ενημερωμένη διακρατική πλατφόρμα ακινήτων κι ανταλλαγή πληροφοριών.

Η Ελλάδα εντάσσεται κι αυτή, όπως ήδη αναφέραμε, στο πλαίσιο ανταλλαγής πληροφοριών της Συμφωνίας του Βερολίνου, αρχής γενομένης από 1.1.2016. Η χώρα μας θα συνεργάζεται με τα ξένη κράτη, που σημαίνει ότι οποιαδήποτε απόκρυψη από το επερχόμενο περιουσιολόγιο είναι πιθανό να αποκαλυφθεί τον Σεπτέμβριο του 2017, όταν θα δοθούν τα πρώτα στοιχεία, ή τις αμέσως επόμενες χρονιές.