Το μεγάλο στοίχημα της Δύσης είναι σε μια δεκαετία και πλέον να έχει καταφέρει το μέχρι πρότινος αδιανόητο: Να κερδίσει τον πολιτισμικό πόλεμο που ήδη άρχισε να σιγοβράζει στην κοινωνία του Ιράν. Η εκτέλεση του Σιίτη κληρικού περιπλέκει τα πράγματα… 

 

Η νέα κρίση με το Ιράν, που πυροδότησε η εκτέλεση του Σιίτη κληρικού από την Σ. Αραβία, ήρθε στο πιο εύφλεκτο timing και οι αλυσιδωτές αντιδράσεις σε όλη την Μ. Ανατολή μοιάζουν αναπόφευκτες.

Τον τελευταίο χρόνο αρχίζει να μπαίνει σε εφαρμογή μια δυναμική που είναι αποτέλεσμα προσπαθειών δεκαετιών. Οι ισορροπίες, όμως, παραμένουν εύθραυστες και όλα δείχνουν να κρέμονται σε μια κλωστή ξανά, με τις ΗΠΑ και την Ρωσία να σπεύδουν για να παίξουν ρόλο διπλωματικού πυροσβέστη, προτού τα πράγματα ξεφύγουν κι άλλο.

Η φυσιογνωμία και οι πολιτικές του Ιράν μπορεί να είναι εξαιρετικά περίπλοκες, όμως αυτή την στιγμή αποτελούν το μεγάλο αμερικανικό (και όχι μόνο) στοίχημα που ίσως και να αλλάξει ριζικά την Μέση Ανατολή.

Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι δεν μπορεί ποτέ να υπάρξει μια αποκατάσταση σχέσεων μεταξύ Ουάσινγκτον-Τεχεράνης γιατί πολύ απλά, όπως το εκλαμβάνουν οι ηγέτες του Ιράν, μια τέτοια προσέγγιση θα αναιρούσε την ίδια την ύπαρξη του ιρανικού καθεστώτος.

Έτσι, η μόνη λύση για τους Αμερικανούς θα ήταν να εφαρμόζονται πιέσεις στο καθεστώς και, κυρίως, να υπάρξουν δυναμικές μέσα στην ίδια την κοινωνία του Ιράν που θα επιταχύνουν την ημέρα που ο κόσμος θα αντικαταστήσει το καθεστώς.

Αυτή ακριβώς η πορεία προς μια αλλαγή στο Ιράν είναι που άρχισε να διαφαίνεται το τελευταίο διάστημα. Μέχρι την στιγμή που η προκλητική εκτέλεση από την Σ. Αραβία απειλεί να περιπλέξει εκ νέου την κατάσταση, με άγνωστο αποτέλεσμα για τα σχέδια της Δύσης.

Η συμφωνία του Ιουλίου, που παζαρευόταν ως τις τελευταίες ώρες, για πάγωμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν με αντάλλαγμα την σταδιακή άρση κυρώσεων τέθηκε σε επίσημη ισχύ στις 18.10.15. Και το ρολόι ήδη μετράει.

Η συμφωνία μπορεί να παγώνει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αλλά όχι για πάντα. Σε 15 χρόνια από τώρα το Ιράν θα μπορεί ξανά να εμπλουτίζει ουράνιο καθιστώντας πάλι πιθανή την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, αν αυτοί που τότε θα το διοικούν το αποφασίσουν.

Το μεγάλο στοίχημα της Δύσης είναι σε μια δεκαετία και πλέον να έχει καταφέρει το μέχρι πρότινος αδιανόητο: Να κερδίσει τον πολιτισμικό πόλεμο που ήδη άρχισε να σιγοβράζει στην κοινωνία του Ιράν. Οι τάσεις υπάρχουν ήδη.

• Ένας ως επί το πλείστον νεανικός πληθυσμός που διψάει να “συγχρονιστεί” με τον έξω κόσμο.
• Το 70% του ιρανικού πληθυσμού δεν είχε καν γεννηθεί όταν έγινε η επανάσταση του 1979.
• Αυξανόμενη είναι η δυσαρέσκεια για την έλλειψη ελευθερίας λόγου. Ούτε καν το twitter ή η δορυφορική τηλεόραση δεν επιτρέπονται από το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, αν και ο ανώτατος ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ διατηρεί λογαριασμό twitter στα φαρσί.
• Το 60% των φοιτητών στα ιρανικά πανεπιστήμια είναι γυναίκες.
• Ακμάζουν οι «underground» τέχνες, εκδόσεις, μουσικές.
• Η εκμάθηση αγγλικών γίνεται όλο και πιο δημοφιλής.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup του 2002 (λόγω του καθεστώτος της χώρας είναι δυσεύρετες και σπάνιες οι έγκυρες και εκ των έσω δημοσκοπήσεις), το 74% των Ιρανών ήταν υπέρ της αποκατάστασης των σχέσεων με τις ΗΠΑ. Η συγκεκριμένη έρευνα πραγματοποιήθηκε από Ιρανό δημοσκόπο που έκτοτε εξέτισε ποινή φυλάκισης τριών ετών για την συμμετοχή του. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος είχε ως φοιτητής λάβει μέρος στην κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας της Τεχεράνης στις 4.11.1979.

Αλλά και οι καιροί αλλάζουν. Μετά την αντικατάσταση του Αχμαντινετζάντ από τον πρόεδρο Ρουχανί, το Ιράν παραχώρησε την θέση του ως ο Νο 1 “κακός” της Μ. Ανατολής στο Ισλαμικό Κράτος, που και η Δύση και το Ιράν πολεμούν στην Συρία.

Οι τζιχαντιστές πανικοβάλλουν τους Ιρανούς, αφού έχουν δει το Ισλαμικό Κράτος να σφάζει χιλιάδες Σιίτες. Η χώρα βρίσκεται σε ύψιστο συναγερμό για τυχόν διείσδυση τρομοκρατών – βομβιστών αυτοκτονίας. Όμως, το ISIS χρησιμοποιείται από το Ιράν στο συγκεκριμένο timing και ως μπαμπούλας για την Δύση, επιτρέποντας στην Τεχεράνη να παρουσιάζεται ως μια μεγάλη δύναμη ευθύνης στην Μ. Ανατολή.  

Κατ’ αυτόν τον τρόπο “χρησιμοποίησε” το Ισλαμικό Κράτος και κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την συμφωνία αλλά και στον αυξανόμενο ανταγωνισμό που έχει με την Σ. Αραβία, γνωστό εκκολαπτήριο σουνιτικού εξτρεμισμού, αλλά ταυτόχρονα και συμμάχου των ΗΠΑ.

Οι Ιρανοί αξιωματούχοι περνούν την εικόνα ότι το Ιράν θα μπορούσε να γίνει πιο αξιόπιστος εταίρος των ΗΠΑ από τους Σαουδάραβες.

Μέσα σ’ αυτή τη συγκυρία, όμως, και μετά τις τελευταίες εκρηκτικές εξελίξεις, το στοίχημα των Αμερικανών για αλλαγή του Ιράν δεν θεωρείται διασφαλισμένο. Το Σύστημα, όπως οι ίδιοι οι Ιρανοί ονομάζουν το μη εκλέξιμο, πανίσχυρο κομμάτι της θεοκρατίας της χώρας, και ο ίδιος ο Χαμενεϊ συνεχίζουν τις επιθετικές, πομπώδεις φραστικές επιθέσεις στην Δύση.

Όμως, αξιωματούχοι με γνώση των συσχετισμών θεωρούν ότι αυτή η υπερ-δόση ριζοσπαστισμού είναι κυρίως για εσωτερική κατανάλωση. Όταν αναθεματίζουν τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ απευθύνονται στην βάση τους, επιχειρώντας να την χειραγωγήσουν εν όψει δυο κρίσιμων εκλογών που έρχονται τον Φεβρουάριο.

• Η πρώτη θα εγκαταστήσει ένα νέο κοινοβούλιο. Ο Χαμενεϊ φοβάται ότι ο ενθουσιασμός του κόσμου για την επίτευξη συμφωνίας με την άρση των οικονομικών κυρώσεων θα ωφελήσει τους μετριοπαθείς σε βάρος των συντηρητικών.
• Στις δεύτερες εκλογές, που θα λάβουν χώρα την ίδια μέρα, οι ψηφοφόροι θα εκλέξουν τα μέλη της «Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων», του σώματος που επιλέγει τον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν. Πρακτικά, ο Χαμενεϊ έχει διασφαλισμένη την θέση του για όσο ζει, όμως κυκλοφορούν φήμες για ιδιαίτερα άσχημη κατάσταση της υγείας του (εγχειρίστηκε στον προστάτη το 2014). Όπως και να έχει είναι ήδη 76 και θεωρείται απίθανο να παραμένει Ανώτατος Ηγέτης όταν το Ιράν δεν θα δεσμεύεται πλέον από την Συμφωνία για τα πυρηνικά.

Αυτή την στιγμή η πλευρά των μετριοπαθών με επικεφαλής τον Ρουχανί ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις, λόγω του ενθουσιασμού του κόσμου για την προοπτική να πάψει το Ιράν να αποτελεί διεθνή παρία.

Τους τελευταίους μήνες τα ξενοδοχεία στην Τεχεράνη γεμίζουν στελέχη δυτικών εταιριών και επιχειρηματίες που αγωνιούν να κλείσουν μπίζνες και να διασφαλίσουν κομμάτι από την παρθένα αγορά των 80 εκατομμυρίων Ιρανών που διψούν για κατανάλωση.

Οι προσδοκίες για ιστορική αλλαγή του οικονομικού κλίματος με την άρση των κυρώσεων είναι τεράστιες. Μόνο από τον τομέα του πετρελαίου οι κυρώσεις κόστισαν στο Ιράν 160 δισ. δολάρια από το 2012.

Άσχετα με την άρση των κυρώσεων, πολλά εξαρτώνται στη χώρα και από την τιμή του πετρελαίου, την οποία η Σ.Αραβία, παραδοσιακός εχθρός και ανταγωνιστής, φροντίζει να διατηρεί χαμηλά, γνωρίζοντας τι επιπτώσεις έχει αυτό για το Ιράν.