Συναντηθήκαμε στη στοά Κοραή, τρεις μέρες μετά την πρεμιέρα της νέας του σκηνοθετικής δουλειάς. «Έγκλημα και τιμωρία», στο Εθνικό, ένας τίτλος με συμβολισμούς και μια «επιστροφή» στο θέατρο, από το οποίο έφυγε κάτω από δυσμενείς συνθήκες, που εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο έρευνας από τα δικαστήρια. 

 

Αναπόφευκτη η πρώτη ερώτηση…

 

(Η απάντησή του με αιφνιδιάζει).

 

Σας διαβεβαιώνω, όχι. Καμιά πικρία δεν αισθάνομαι, γιατί βγήκα από αυτήν την περιπέτεια πιο πλούσιος. Το Εθνικό είναι μέσα στην ψυχή μου, το άφησα γεμάτο κόσμο και, κάνοντας τον απολογισμό – αυτοκριτική μου, κοιμάμαι ήσυχος τα βράδια. Πρόσθεσα δυο σκηνές στη δύναμή του – «Ρεξ» και «Σχολείον» –, έστειλα σε δέκα νησιά της άγονης γραμμής τον Μακρυγιάννη, χιλιάδες άνθρωποι στα νοσοκομεία παρακολούθησαν το πρόγραμμα «Κατ’ οίκον», πολεμήσαμε τον ρατσισμό με το πρόγραμμα «Fora stop». Όλα αυτά, πέρα από το καθημερινό μας πρόγραμμα, που διαμορφωνόταν χωρίς στεγανά. Το Εθνικό δεν ήταν «σέκτα», ήταν ανοιχτό σε όλους, παλιούς και νέους, κλασικούς και μοντέρνους σκηνοθέτες. Πετύχαμε αύξηση 210% στις θέσεις εργασίας, 262 συμβάσεις ηθοποιών, αντί 100 που προβλέπει η σύμβαση με το ΣΕΗ. Θα ήθελα ακόμα να προσθέσω τα διεθνή ανοίγματα, το στούντιο συγγραφής θεατρικού έργου, τα συμπόσια και πολλά άλλα, αλλά προτιμώ να μιλήσουμε για την παράσταση…

 

Βασικός στόχος αυτής της παράστασης είναι η ανάδειξη της γλώσσας. Πάντα πίστευα ότι η γλώσσα είναι το ορυκτό του έθνους, είναι τα σωθικά μας, ειδικά όταν ο λαός δοκιμάζεται όπως σήμερα. Τώρα μπορεί να είμαστε πτωχοί, αλλά είμαστε πλούσιοι στην εσωτερικότητά μας. Στο έργο η καθομιλουμένη, η καθαρεύουσα και η γλώσσα με το εκκλησιαστικό ιδίωμα γίνονται ένα. Ένας άλλος λόγος που επέλεξα αυτήν τη μετάφραση, είναι η προσωπική μου σχέση με τον πνευματικό πατέρα Παπαδιαμάντη, μετά τη «Φόνισσα» του ’98 και του 2000. 

 

Ακριβώς. Το πώς παίζουν οι ηθοποιοί, ορίζεται από το τι λένε. Σημασία δεν έχει πώς εκφράζεται κανείς, αλλά να παρίσταται. Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη είναι ένα γλυπτό, η ελληνική γλώσσα είναι το καρδιογράφημα του έθνους. 

 

Το έργο μιλάει για έναν νέο άνθρωπο που υπερβαίνει το μέτρο και εισέρχεται στην έρημο της ύβρεως, για να πλησιάσει τον θεό μέσα από μια ιδέα. Σκοτώνει για μια ιδέα, χωρίς, όμως, να υπολογίσει έναν εσωτερικό παράγοντα. Τη συνείδησή του. Σας θυμίζει κάτι αυτό; Καμιά επανάσταση δεν μπορεί να υπάρξει όταν βαφτίζεται στο αίμα, έστω κι ενός παιδιού.

 

Μου εξηγεί πως δούλεψε ατελείωτες ώρες το κείμενο του Παπαδιαμάντη. «Προσπάθησα να κάνω το μικρότερο κακό στη μυθιστορηματική ολότητα» μου εξομολογείται. Θεατροποιήθηκαν μυθιστορηματικά μέρη, μετατέθηκαν κάποιες σκηνές, οργανώθηκαν μονόλογοι και διάλογοι από το αφηγηματικό υλικό.

 

Ο Ρασκόλνικωφ θα γίνει φονιάς και θα απαιτήσει από τον διώκτη του, τον Πορφύριο, να παίξουν ένα παιχνίδι, όπως το σκάκι, όπως της γάτας με το ποντίκι. Όμως μέσα του χτίζει έναν χειρότερο διώκτη, τη συνείδησή του, που σας είπα πριν. Στόχος του Ρασκόλνικωφ, η κάθαρση…

 

Προσπαθώ να σταθώ στο ύψος των περιστάσεων και να είμαι μέλος μια κοινότητας καλλιτεχνών, που θα είναι παρηγορητική για τον συνάνθρωπο.

Δεν θέλει να πει περισσότερα ούτε για τη δικαστική διαμάχη με τον Ξυδάκη, ούτε για τις δύσκολες στιγμές που πέρασε. 

 

Σίγουρα, βρήκα πάλι τη μυστική σχέση με τον εαυτό μου, τους συγγενείς μου, τα βιβλία μου, την Κρήτη. Πήρα είδηση πότε η πορτοκαλιά μου γέμισε πορτοκάλια, περπάτησα, είδα ηλιοβασιλέματα. Καθάρισα και τώρα είμαι στη διάθεση όποιου επιθυμεί συνεργασία, για την επίτευξη στόχων χρήσιμων σ’ αυτό το δράμα που περνάει η χώρα μας…

Στην Αγία Πετρούπολη του 19ου αιώνα, ο φοιτητής της Νομικής Ρασκόλνικωφ πραγματοποιεί έναν διπλό φόνο, καλύπτοντάς τον με το ιδεολογικό περίβλημα της απονομής μιας ιδιότυπης δικαιοσύνης. Όμως το έγκλημά του θα προκαλέσει τους ανθρώπινους και τους θείους νόμους, που θα ζητήσουν το οφειλόμενο αντίτιμο, σέρνοντας τον δράστη σ’ έναν μοναχικό και εφιαλτικό δρόμο. Η συνείδησή του είναι η σκληρότερη τιμωρία από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει, παρά μόνο ακολουθώντας τον δρόμο της αγάπης και της μετάνοιας.

INFO Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος». Μετάφραση: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Σκηνοθεσία – διασκευή – μουσική επιμέλεια: Σωτήρης Χατζάκης. Σκηνικά: Έρση Δρίνη. Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ. Φωτισμοί: Αντώνης Παναγιωτόπουλος. Παίζουν: Θέμης Πάνου, Γιάννης Νιάρρος, Ταμίλα Κουλίεβα, Πέρης Μιχαηλίδης, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Δανάη Σκιάδη, Χάρης Τζωρτζάκης, Πολυξένη Μυλωνά κ.ά.