Όμως, ενώ οι καινούργιοι παγκόσμιοι νόμοι δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα του αμερικανικού πολέμου στη φοροδιαφυγή, οι ίδιες οι ΗΠΑ μάλλον δεν θεωρούν ότι δεσμεύονται από τους νόμους αυτούς. 

Από την πλευρά της, μάλιστα, η Ευρώπη νιώθει πως ίσως έπεσε θύμα πονηριάς. Το FATCA (Foreign Account Tax Compliance), που ψηφίστηκε το 2010, είναι η βασική δέσμευση που επιβάλλουν οι ΗΠΑ σε άλλες χώρες. Απαιτείται από τις τράπεζες εκτός ΗΠΑ να αναφέρουν λεπτομέρειες για τους λογαριασμούς των Αμερικανών πελατών τους. Αν δεν υπακούσουν, τιμωρούνται με πρόστιμα. Ο κεντρικός ρόλος των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία διασφαλίζει ότι οι περισσότεροι συμμορφώνονται. Για παράδειγμα, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης έχει συνάψει συμφωνίες με 75 ελβετικές τράπεζες. 

 

 

Ουσιαστικά το FATCA είναι αυτό που ενέπνευσε το «παγκόσμιο» CRS (Common Reporting Standard) ή αλλιώς τη «Συμφωνία του Βερολίνου» για τη διασφάλιση της διαφάνειας και για την οποία το «Ποντίκι» είχε παρουσιάσει εκτενή ανάλυση πρόσφατα. Ήδη από τη διετία 2016-2017 καθιερώνεται ως στάνταρ υποχρέωση συνολικά για 96 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, η επίσημη ανταλλαγή τραπεζικών και φορολογικών πληροφοριών μεταξύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. 

 

Όμως οι ΗΠΑ, επειδή ήδη έχουν υπογράψει κάποιες διμερείς συμφωνίες, δεν θεωρούν υποχρεωτικό να ενταχθούν κι αυτές, όχι τουλάχιστον άμεσα, στη «Συμφωνία του Βερολίνου». Μάλιστα, η τραπεζική και φορολογική πληροφόρηση που παρέχει η Αμερική δεν είναι επαρκής. Συγκεκριμένα: 

Ωστόσο, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ζητάει μεγαλύτερη ανταλλαγή οικονομικών πληροφοριών κι έχει κάνει προτάσεις συμβατές με το CRS. Όμως «κολλάνε» στην έγκριση από το Κογκρέσο. Αναλυτές εκτιμούν ότι αυτό συμβαίνει επειδή το Κογκρέσο προστατεύει τα αμερικανικά οικονομικά κέντρα και θέλει να τους δίνει πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά. 

Στην πραγματικότητα, κανείς δεν γνωρίζει πόσο ακριβώς αδήλωτο χρήμα είναι κρυμμένο σε off-shore παραδείσους σε όλο τον κόσμο. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, από 2 τρισ. δολάρια μέχρι 30 τρισ. Όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι το μερίδιο της Αμερικής μεγαλώνει κάθε χρόνο. Διόλου τυχαία. 

 

 

Όσο η αυστηροποίηση των κανονισμών που επέβαλε η Αμερική αύξαναν τις πιέσεις σε Ευρώπη και Καραϊβική, οι ΗΠΑ έβλεπαν τις «δουλειές» τους να ανθούν. Δισεκατομμύρια δολάρια που απειλούνταν σε Ελβετία, Βερμούδες, Μπαχάμες κ.α. από την περαιτέρω ανταλλαγή ευαίσθητων πληροφοριών άρχισαν να ρέουν στις ΗΠΑ για να προστατευθούν. 

 

Η γερμανική «Die Zeit» μάλιστα έχει γράψει ότι για όσους ψάχνουν να βγάλουν χρήμα από την Ελβετία με σκοπό τη φοροδιαφυγή, η Αμερική είναι σήμερα το πιο σίγουρο ποντάρισμα! 

 

Στην πραγματικότητα, βέβαια, οι ΗΠΑ δεν είναι ασφαλείς αν θέλει κάποιος να κρύψει χρήμα που προέρχεται από εγκληματικές δραστηριότητες. Όμως είναι πολύ ασφαλέστερη, από άποψη φοροδιαφυγής, για νόμιμα αποκτηθέν χρήμα. Μάλιστα, οι ΗΠΑ δεν θεωρούν ξέπλυμα χρήματος λεφτά που δεν έχουν δηλωθεί, αλλά διακινούνται μέσω τραπεζικού συστήματος και προέρχονται από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα άλλων χωρών.

 

Συνοπτικά, ξένοι (μη Αμερικανοί) που ψάχνουν αποκούμπι στις ΗΠΑ ώστε να αποφύγουν τους φόρους, συνήθως επωφελούνται. Κι αυτό λόγω της μυστικότητας που ακόμα διέπει τις ΗΠΑ στις τραπεζο-οικονομικές πρακτικές. Γι’ αυτούς με το βρόμικο χρήμα, πάντως, υπάρχει πάντα το ρίσκο να διερευνηθούν και να υποστούν τις σκληρές συνέπειες των αυστηρών αμερικανικών νόμων.

Υπάρχουν, όμως, κι άλλα παράδοξα. Ξένες τράπεζες που βλέπουν να χάνουν χρήμα όταν οι φοβισμένοι καταθέτες τους το μεταφέρουν για ασφάλεια στις ΗΠΑ, επιχειρούν να μοιραστούν τα κέρδη με τις αμερικανικές.

 

 

Το «Economist» περιγράφει έναν συγκεκριμένο τρόπο:

 

Μια ελβετική τράπεζα, συνήθως από τις μικρές γιατί οι μεγάλες φοβούνται, συμβουλεύει τον πελάτη της να κλείσει τον λογαριασμό που διατηρεί σε εκείνη, έτσι ώστε να μην πιαστεί στα πράσα από τις Αρχές, και να ανοίξει λογαριασμό σε μια αμερικανική custodian τράπεζα. Πρόκειται για τράπεζες θεματοφυλακής, που δεν ασχολούνται με το παραδοσιακό εμπορικό και retail banking, αλλά κυρίως με υπηρεσίες για τίτλους, διάφορα διεθνή αξιόγραφα κι άλλα παρόμοια προϊόντα.

 

Έπειτα ο πελάτης ορίζει την ελβετική τράπεζα ως investment manager, δηλαδή επενδυτικό διαχειριστή, στον λογαριασμό της αμερικανικής τράπεζας. Έτσι η αρχική ελβετική τράπεζα δίνει εντολές στην αμερικανική τι προϊόντα να αγοράζει. Και, φυσικά, η ελβετική τράπεζα αγοράζει δικά της προϊόντα! Μέσω ΗΠΑ, άρα δίχως κίνδυνο να πιαστεί το χρήμα από το παγκόσμιο σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών. 

 

Με αυτόν τον τρόπο, η ελβετική τράπεζα κερδίζει από τις αμοιβές και προμήθειες για τη διαχείριση (fund management), η custodian αμερικανική τράπεζα κερδίζει επειδή αποκτά καινούργιο πελάτη και ο λογαριασμός, όσον αφορά τους ρυθμιστικούς κανονισμούς, θεωρείται αμερικανικός, άρα δεν υπόκειται στους κανόνες δημοσιοποίησης στοιχείων που εφαρμόζονται μόνο σε χώρες που έχουν υπογράψει τη «Συμφωνία του Βερολίνου». Συνεπώς, η ελβετική τράπεζα, η αμερικανική αλλά και ο πελάτης είναι όλοι ευχαριστημένοι. 

 

Όπως είναι φυσικό, στην Ευρώπη, που είναι ο πυρήνας του CRS, υπάρχει εκνευρισμός με την Αμερική για το θέμα. Κι έχει σηκωθεί τόση σκόνη, που ορισμένοι στο Ευρωκοινοβούλιο ζητούν να ληφθεί το εξής μέτρο: Αν η Αμερική αρνηθεί να συνεργαστεί πλήρως με το CRS, θα πρέπει να την υποβάλουν σε ένα αντίστροφο FATCA. Σε μια εισφορά – πρόστιμο, δηλαδή, για όσες πληρωμές ξεκινούν από την Ευρώπη και περνούν από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα. Το βασικό εμπόδιο, όμως, για ένα τέτοιο μέτρο είναι ότι απαιτείται ομόφωνη έγκριση από τις 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. Και με τόσους δορυφόρους των ΗΠΑ στην Ευρώπη, δύσκολα θα περάσει.