Σύνθετη αποδεικνύεται η «εξίσωση» για την επίλυση του προσφυγικού μετά την έκτακτη σύνοδο Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία παρέπεμψε τις δύσκο­λες αποφάσεις στην προγραμματισμένη σύνοδο κορυφής της ερχόμε­νης εβδομάδας (17 – 18 Μαρτίου).

 

Σύνθετη αποδεικνύεται η «εξίσωση» για την επίλυση του προσφυγικού μετά την έκτακτη σύνοδο Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία παρέπεμψε τις δύσκο­λες αποφάσεις στην προγραμματισμένη σύνοδο κορυφής της ερχόμε­νης εβδομάδας (17 – 18 Μαρτίου).

Η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι «ερ­γάζεται μεθοδικά για να υπάρξει ουσιαστικό αποτέλεσμα» στην επικείμενη σύνοδο, ωστόσο κυ­βερνητικές πηγές αναγνωρίζουν ότι τα πράγμα­τα είναι δύσκολα.

Η Τουρκία προβάλλει απαιτήσεις, οι οποίες εύλογα προσκρούουν στην Κύπρο και άλλες χώρες, αλλά ακόμη κι αν κάποια θέματα ήταν εύκολο να ξεπεραστούν, το σχέδιο για την επανεισδοχή προσφύγων στην Τουρκία στη λογι­κή «ένας προς έναν» συναντά ένα πολύ σοβαρό εμπόδιο που ακούει στο όνομα «ομάδα Βίσεγκραντ».

Οι 28 ηγέτες της Ε. Ε. κατέληξαν σε μια από­φαση για επανεξέταση του σχεδίου συμφωνί­ας, που καταγράφηκε την περασμένη Δευτέρα, ύστερα από 15ωρες και πλέον διαπραγματεύ­σεις στις Βρυξέλλες (των 28 με τον Νταβούτογλου, αλλά και μεταξύ τους), το οποίο όμως περιλαμβάνει πολλά δύσκολα σημεία, δεν επι­τρέπει επομένως την αισιοδοξία ότι θα προχω­ρήσει άμεσα.

Την ίδια ώρα στο εσωτερικό της Ελλάδας η κατάσταση συνεχίζει να είναι αυτή που είναι: πρόσφυγες συνωστίζονται σε άθλιες συνθή­κες στην Ειδομένη, ενώ οι ροές από την Τουρ­κία προς την Ελλάδα συνεχίζουν να υφίστα­νται, έστω με τους μειωμένους ρυθμούς που, σύμφωνα με την κυβέρνηση, παρουσιάζονται με­τά τα πρώτα εικοσιτετράωρα δρα­στηριοποίησης του ΝΑΤΟ στο Αι­γαίο.

Στην κυβέρνηση πλέον λαμβά­νουν υπόψη και την επισήμανση αξιωματούχου του ΟΗΕ ότι οι άθλι­ες συνθήκες στην Ειδομένη δεν αποτρέπουν τους πρόσφυγες από το να φτάσουν ώς τα σύνο­ρα, κάτι που καθιστά επείγου­σα την ανάγκη εφαρμογής των συμφωνιών  επανεισδοχής  στην Τουρκία, αλλά μένει να αποδει­χτεί πόσο κοντά ή μακριά βρίσκε­ται αυτή η εξέλιξη.

Ικανοποίηση και… ανησυχία

Στο Μαξίμου:

 ♦ Καταγράφουν ως θετικό το γεγονός ότι η συζήτηση έχει με­τατοπιστεί από το αν η Ελλάδα κάνει ή δεν κάνει σωστά τη δου­λειά της, ως προς τη φύλαξη των συνόρων, στην Τουρκία και την εκ μέρους της διαχείριση στην κατεύθυνση της μείωσης των ροών.

♦  Αναγνωρίζουν ότι τα σύνορα ντε φάκτο έχουν κλείσει – άλλωστε το είχε προαναγγείλει εδώ και μέρες ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας – και αναζητούν τρόπους για την καλύτερη δυνατή διαχείριση στο εσωτερικό. Επιθυμία του κυβερνητικού επιτελείου είναι οι πρόσφυγες που έχουν συγκεντρωθεί στην Ειδομένη να απομακρυνθούν από τα σύνορα. Το κλίμα αυτό περιέγραψε με δήλωσή του στο «Spiegel» ο εκπρόσωπος Τύ­που του Συντονιστικού για την εσωτερική δια­χείριση του προσφυγικού Γιώργος Κυρίτσης: «Είναι προς το συμφέρον των ίδιων των προ­σφύγων να μετακινηθούν σε κατάλληλες εγκα­ταστάσεις. Σε κάθε περίπτωση η όποια μετακί­νηση θα γίνει με προσοχή και θα ενημερώσου­με τους πρόσφυγες στην Ειδομένη. Μέχρι νε­ωτέρας, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να περά­σουν τα σύνορα με τα Σκόπια, άρα το να παρα­μένουν εκεί δεν έχει κανένα νόημα». Αρμόδιες πηγές διαψεύδουν ερμηνείες περί «βίαιης εκ­κένωσης» και μιλούν για σταδιακή διαδικασία ύστερα από εξεύρεση κατάλληλων χώρων.

♦ Τονίζουν τη σημασία της επικαιροποίησης της διμερούς συμφωνίας Ελλάδας – Τουρκίας για την επανεισδοχή μεταναστών στην Τουρ­κία, η οποία υπογράφηκε προχθές στη Σμύρ­νη μεταξύ Τσίπρα και Νταβούτογλου, διευκρι­νίζοντας ότι από το γραφειοκρατικό επίπεδο που υπήρχε μέχρι σήμερα και ουσιαστικά δεν λειτουργούσε, πλέον υιοθετούνται φαστ τρακ διαδικασίες που υποστηρίζονται από τον μηχανισμό που έχει αναπτυχθεί και στα ελληνικά νησιά και στα παράλια της Τουρκίας.

Με άλλα λόγια και η κυβέρνηση κατευθύνει πλέον τις δυνάμεις της και τη δράση της στην αποτροπή εισόδου στη χώρα προσφύγων και μεταναστών και την αποσυμφόρηση των νη­σιών στο ανατολικό και βόρειο Αιγαίο, κινείται δηλαδή στη λογική της γραμμής Τουσκ. Θε­ωρείται δε ότι η συμφωνία επανεισδοχής των μεταναστών (αλλά και αυτή για τους πρόσφυ­γες, εφόσον υπάρξει απόφαση στην επόμενη σύνοδο) σπάει τα κυκλώματα των διακινητών, καθώς δίνει το μήνυμα ότι δεν συμφέρει όσους θέλουν να περάσουν στην Ελλάδα να σπατα­λούν τα χρήματά τους εφόσον θα αναγκαστούν να επιστρέψουν πίσω στην Τουρκία.

Σε ό,τι έχει να κάνει με το «ντε φάκτο» κλεί­σιμο των βόρειων συνόρων της χώρας, αξίζει εδώ να επισημανθεί ότι στο κείμενο της δήλω­σης των 28 μετά την ολοκλήρωση της συνόδου μπορεί να μη γίνεται λόγος για την ανάγκη να κλείσει η βαλκανική δίοδος, όπως αναφερόταν στο προσχέδιο που διέρρευσε το βράδυ της Κυριακής, καταγράφεται όμως η πραγματικότητα περίπου ως έχει (ότι έχει δηλαδή κλείσει η δίοδος για τους μετανάστες), ενώ τονίζεται ότι πρέ­πει να τερματιστεί η προσέγγιση της διέλευσης στον χώρο της Σένγκεν «χωρίς διατυπώσεις», δηλαδή χωρίς αυστηρούς ελέγχους, το οποίο αφορά και πρόσφυγες και μετανάστες. Επιπλέον, το πνεύμα που διαπερνά ολόκλη­ρο-το κείμενο είναι αυτό των αυστηρών συ­νοριακών ελέγχων και της ανάλη­ψης «τολμηρών ενεργειών», ώστε «να κλείσουν οι οδοί της λαθραίας διακίνησης ανθρώπων». Την ίδια ώρα, απουσιάζει κάποια σαφής καταδίκη των μονομερών ενερ­γειών εκ μέρους της Αυστρίας και των τεσσάρων χωρών που ανήκουν στην ομάδα του Βίσεγκραντ (Τσεχία, Πολωνία, Ουγγαρία, Σλοβακία).

Ένας προς έναν

Στη σύνοδο αποφασίστηκε να εξεταστεί η πρόταση της Τουρκί­ας για κάθε Σύρο πρόσφυγα που θα επιστρέφεται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλ­λος Σύρος να επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στα κράτη – μέ­λη της Ε.Ε. Η πρόταση αυτή θε­ωρείται ότι πάνω απ’ όλα σπάει το κύκλωμα των διακινητών και τερματίζει τη λογική ότι «η επιβίβαση στις βάρκες ισοδυναμεί με εγκατάσταση στην Ευρώπη».

Στην ουσία, «επιβραβεύονται» οι πρόσφυ­γες που περιμένουν στα παράλια της Τουρκίας υπομονετικά τη σειρά τους για να πάρουν τον δρόμο της «νόμιμης μετεγκατάστασής τους» σε κάποια χώρα της Ε. Ε. έναντι εκείνων που «πι­άνονται» στην Ελλάδα με στόχο να περάσουν διά της βαλκανικής οδού στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Η πρόταση αυτή ήδη έχει προκαλέσει αντιδράσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με τις εγγυήσεις για την προστασία των προσφύγων.

2+3 «αγκάθια»

1. Βέβαια, το πώς διασφαλίζεται ότι, σε περίπτωση που φτά­σουμε σε σχετική απόφαση, τα κράτη της Ε.Ε. όντως θα τηρούν τις δεσμεύσεις τους, όταν σήμε­ρα υπογείως υπονομεύουν τους στόχους που έχουν θέσει δημό­σια, είναι προς το παρόν με ερω­τηματικό και από την κυβέρνηση υποστηρίζουν ότι θα ζητηθούν οι κατάλληλες εγγυήσεις.

2. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν υποθέσου­με ότι όλες οι άλλες χώρες τα βρίσκουν με την Τουρκία, οπότε ανοίγει ο δρόμος για την υλοποίηση της παραπάνω πρότασης, σοβαρό εμπόδιο αποτελεί η ομάδα του Βίσεγκραντ. Οι τέσσερις χώρες του Βίσεγκραντ θεωρούν ότι η διαδικασία που περιγράφεται στην πρόταση Νταβούτογλου, η οποία αναγκαστικά θα συνο­δεύεται και από ποσοστώσεις, θα υποσκάψει τη σκληρή στάση που έχουν επιδείξει μέχρι τώ­ρα και θα τις υποχρεώσει σε φιλοξενία προσφύ­γων – ήδη ο Ούγγρος πρωθυπουργός απειλεί με βέτο και δεν είναι ο μόνος. Μάλιστα έφτα­σαν να επικαλούνται ανθρωπιστικούς λόγους για τη στάση τους αυτή, ότι δηλαδή η Τουρ­κία δεν είναι ασφαλής χώρα για την επανεισδοχή προσφύγων, κάτι που από την κυβέρνηση αντιμετωπίζουν ως μέγιστη υποκρισία τη στιγ­μή που αυτές οι χώρες δεν δέχονται ούτε έναν πρόσφυγα.

Πρόβλημα βεβαίως υπάρχει και με τα ανταλ­λάγματα που ζητά η Τουρκία, δηλαδή διπλασι­ασμό της χρηματοδότησης που είχε αποφασιστεί στην αντίστοιχη σύνοδο του Νοεμβρίου, 3 δισ. άμεσα και άλλα τόσα ώς το 2018, την απε­λευθέρωση του καθεστώτος βίζα για 75 εκα­τομμύρια Τούρκους πολίτες και το άνοιγμα πέ­ντε κεφαλαίων της ενταξιακής διαδικασίας.

♦  Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση, φαίνε­ται να είναι το σημείο που μάλλον είναι πιο εύ­κολο να κερδηθεί από την τουρκική πλευρά, στον βαθμό που το «καπέλο» των 3 δισ. που ζη­τά η Τουρκία θα δοθεί ώς το 2018. Η Μέρκελ πάντως στις δηλώσεις της ήταν προσεκτική: μίλησε για 3 δισ. που μπορούν να δοθούν τους επόμενους μήνες, ενώ το ποσό αυτό μπορεί να αυξηθεί, είπε, αν το πρόβλημα παραμείνει ώς το 2018.

♦  Ως προς τη βίζα, δηλαδή την απελευθέ­ρωση των ταξιδιωτικών εγγράφων, η μεν ελ­ληνική κυβέρνηση δεν βάζει εμπόδια, ωστόσο υπάρχουν χώρες που αντιμετωπίζουν εντελώς εχθρικά αυτή την προοπτική, και σ’ αυτές φαί­νεται να συγκαταλέγεται και η Γαλλία, μέγεθος διόλου αμελητέο. Ενδεχομένως να υπάρξει μια παραχώρηση για συγκεκριμένη κατηγορία Τούρκων πολιτών (π.χ. επιχειρηματίες), αλλά μένει να το δούμε.

♦ Το πιο δύσκολο σημείο πάντως δείχνει να είναι το αίτημα για άνοιγ­μα κεφαλαίων της ενταξιακής διαδικασίας.   Στη   δήλωση της συνόδου της 7ης Μαρ­τίου δεν αναφέρεται ποια και πόσα κεφάλαια ζητά η Τουρκία, ωστόσο οι πληρο­φορίες μιλούν για πέντε κε­φάλαια, κάποια εκ των οποί­ων έχει μπλοκάρει η Κύπρος (σχετικά με τα θέματα εμπο­ρίου και μετακίνησης μεταξύ άλλων), ένα η Ελλάδα (για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα), ενώ κεφάλαιο που έχει μπλοκαριστεί από τη Γερμανία δεν ζητήθηκε να ανοίξει! Επίσης, Γαλλία και Ιταλία εγείρουν θέμα για την ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εδώ αρχίζει η επιμέρους διμερής διαπραγμά­τευση, που προφανώς είναι αδύνατο να καταλήξει μέσα σε μια εβδομάδα, αν καταλήξει και ποτέ.

Η Ελλάδα ζητά την άρση του casus belli προ­κειμένου να δεχτεί το άνοιγμα του κεφαλαίου που έχει μπλοκάρει, κάτι δύσκολο να δεχτεί η Τουρκία. Στην περίπτωση της Κύπρου, ο Αναστασιάδης, προκειμένου να ξεμπλοκάρει τα κε­φάλαια που αφορούν την Κυπριακή Δημοκρα­τία, ζητά το άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών στα κυπριακά πλοία, κάτι που για να παραχωρή­σει η τουρκική πλευρά ζητά νέα ανταλλάγματα, και πάει λέγοντας, δίνοντας στη συζήτηση προ­οπτική ατελείωτου «πινγκ πονγκ».

Με δεδομένα όλα τα παραπάνω είναι δύσκο­λο να φανταστεί κανείς μια οριστική διευθέτη­ση στην προσεχή σύνοδο, και ώς τότε πρόσφυ­γες θα συνεχίσουν να έρχονται και να εγκλωβί­ζονται εδώ.

Αξιολόγηση: Επανεκκίνηση διαπραγμάτευσης με «τυράκι» το χρέος

Με συγκρατημένη αισιοδοξία βλέπει η κυβέρνηση την επιστροφή των θεσμών στην Αθήνα και την επανεκκίνηση της δι­απραγμάτευσης για την αξιολόγηση, αρ­χής γενομένης από χθες. Το κυβερνητικό επιτελείο ελπίζει ότι το αργότερο μέχρι το ελληνικό Πάσχα (1η Μαΐου) η αξιολόγη­ση θα έχει ολοκληρωθεί προκειμένου να ανοίξει στη συνέχεια η συζήτηση για το χρέος. Το Μαξίμου περιμένει να κυλήσουν οι πρώτες συναντήσεις των υπουργών με το κουαρτέτο προκειμένου να διαπιστώσει τις διαθέσεις του και τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις στο εσωτερικό του, δεδομένων των διαφορών στο δημοσιονομικό κενό, οι οποίες τις τελευταίες μέρες εμφανίζονται να τείνουν προς γεφύρωση, αλλά ακόμη δεν φαίνεται να υπάρχει συμφωνία και ως προς το χρέος.

Η Αθήνα θεωρεί θετική ένδειξη και μόνο το γεγονός της επιστροφής την οποία είχε μπλοκάρει το ΔΝΤ, εκτιμά δηλαδή πως το ότι κάμφθηκε ως προς αυτό αφήνει παράθυρο αισιοδοξίας για την επιτάχυνση της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης.

Οι δανειστές πλέον τείνουν ως καρότο προς την κυβέρνηση κι ενδεχομένως και προς το ΔΝΤ την επίδειξη αποφασιστικότη­τας αμέσως μετά την αξιολόγηση να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του χρέους. «Έχου­με συμφωνήσει ότι, αν η Ελλάδα καλύψει τις απαιτήσεις και έχει πρωτογενές πλεόνασμα, θα πρέπει να δούμε το θέμα των ετήσιων πληρωμών του χρέους» ανέφερε ο Ντάισελμπλουμ τη Δευτέρα, ωστόσο η «σύλληψή» του να λέει μπροστά σε ανοιχτά μικρόφωνα στον Μοσκοβισί ότι επίτηδες ανέφερε το χρέος προκαλεί ερωτήματα για την ειλικρίνεια των προθέσεών του, πολλώ δε μάλλον που ακολούθησε ο Σόιμπλε υπο­βαθμίζοντας τη συζήτηση για το χρέος σε «θέμα πρεστίζ» και όχι ουσίας.

Ως προς το ασφαλιστικό, υπενθυμίζεται ότι ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη συνέντευ­ξη στον Χατζηνικολάου τόνισε ότι η κυβέρ­νηση δίνει τη μάχη για τις συντάξεις έως 1.200 ευρώ, ενδεχομένως και για εκείνες έως τα 1.500 ευρώ.

Η ατζέντα, όπως παρουσιάστηκε και από τον Μοσκοβισί, αφορά το ταμείο ιδιωτικοποιήσεων, το ασφαλιστικό, το φορολογι­κό, τα «κόκκινα» δάνεια, τη μετατροπή της ΓΓΔΕ σε ανεξάρτητη Αρχή και το δημοσιονομικό κενό.

Στις χθεσινές πρώτες συναντήσεις των δανειστών με Τσακαλώτο και Χουλιαράκη τέθηκε η ατζέντα και το χρονοδιάγραμμα των συζητήσεων, ενώ ο Γιώργος Κατρούγκαλος επρόκειτο να παρουσιάσει τη «βελτιωμένη» πρόταση της κυβέρνησης για το ασφαλιστικό. Το κουαρτέτο θα παραμεί­νει στην Αθήνα για μια εβδομάδα, αν και ο χρόνος παραμονής του θα επανεξεταστεί ανάλογα με την πορεία των συζητήσεων.