Ο χρόνος πάλι / Πόσο αργεί να ξημερώσει / Τα δέκα πιο όμορφα πειράματα / Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης / Ιστορικό Λεύκωμα Αχαϊκής Βιομηχανίας 1825-1975

Σώτη Τριανταφύλλου

Ο χρόνος πάλι

Εκδόσεις Πατάκη

Σελ. 382

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να περιγράψεις τη ζωή σου; Αν και δεν σπανίζουν οι αυτοβιογραφίες, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να είναι σπάνιες. Τα ψέματα και οι αλήθειες μιας άλλης ζωής από μόνα τους είναι μοναδικά, πόσο μάλλον όταν αυτός που μιλά για τον εαυτό του –μια έτσι κι αλλιώς δύσκολη υπόθεση– ξέρει να διηγείται και να το χειρίζεται όπως η Σώτη Τριανταφύλλου, μια συγγραφέας που φαίνεται να παλεύει με την ύπαρξή της, με το όριο της αγάπης, του κυνισμού, της πραγματικότητας, του ορθολογισμού και της μαγείας. Περιπλανιέται μέσα στην ίδια της την ύπαρξη, σαν ξωτικό που ζητά «το φώς, τα πορτοκάλια…», αλλά και το μέτρο εκείνο που θα την ξεκουράσει ή θα τη γαληνέψει. Πραγματικότητα είναι κι αυτό που δεν ζήσαμε κι αυτό που δεν ομολογήσαμε ποτέ, ακόμα κι ό,τι δεν καταλάβαμε, κι έχουν μπόλικη τέτοια πραγματικότητα οι ζωές των ανθρώπων για να τυραννιούνται. Η αυτοβιογραφική αυτή διήγηση είναι ευρηματική και βοηθά στην αλλαγή των εντυπώσεων, όταν μαζί τους αλλάζει κι ο χρόνος κι οι εποχές, με την πλεονεκτική προϋπόθεση ότι όλα λέγονται στην ώρα τους. Η ζωή ξεκινά αναπόφευκτα γεμάτη από τη μάνα και τον πατέρα, την άγρια συνήθως φιγούρα μιας γριάς που μισεί απροκάλυπτα τη ζωή των νεότερων και θέτει σε λειτουργία δικαιώματα κληροδοτημένα από μια βλακώδη και απάνθρωπη παράδοση. Η ζωή συνήθως συνεχίζεται με μαθήματα παραδεδεγμένων αληθειών. Και εδώ το ΚΚΕ, καθώς φαίνεται, βρήκε μπόλικο οικογενειακό χώρο να καλύψει, έτσι που η μικρή Σώτη να μεγαλώσει σαν… μάρτυρας του Ιεχωβά! Η Τριανταφύλλου κατάφερε με τη συγγραφική της μαεστρία να μας καταστήσει κοινωνούς ενός περιπετειώδους βίου. Τίτλοι βιβλίων, μυθιστορηματικοί ήρωες, δίσκοι, τραγουδιστές, συναυλίες, κινηματογραφικές αίθουσες, ηθοποιοί, πόλεις, αγαπημένα πρόσωπα, υπαρκτά και εμπνευσμένα, όλα κινούνται με πρωτόγνωρη πειστικότητα στον κάθε άλλο παρά φανταστικό κόσμο της, όπως τον βίωσε εξ απαλών ονύχων έως την τρέχουσα ωριμότητα του βίου. Με δυο λόγια, η συγγραφέας ζει καθώς γράφει με έμπνευση!

Άντον Τσέχοφ

Πόσο αργεί να ξημερώσει

Μετάφραση: Μήτσος Αλεξανδρόπουλος

Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα

Σελ. 238

Ο Τσέχοφ, ένας αξεπέραστος τεχνίτης της υψηλής τέχνης του διηγήματος, κληροδότησε στη λογοτεχνία μόνο αριστουργήματα. Γιατρός στο επάγγελμα, άρχισε, προς άσκηση της λογοτεχνικής του κλίσης, να γράφει μικρά ευθυμογραφήματα και παρωδίες. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1880 ξεκίνησε να γράφει διηγήματα, παράλληλα με τα θεατρικά του έργα. Το πρωτόγνωρο ύφος των διηγημάτων του ανέτρεψε τα μέχρι τότε δεδομένα της διηγηματογραφίας. Βασική πηγή έμπνευσής του η ρωσική ζωή, αυτή που τόσο πολύ ευτύχησε να υμνηθεί από συγγραφείς αξεπέραστους εκείνης της εποχής (Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Τουργκένιεφ, Γκόρκι κ.ά.). Στα διηγήματά του ο Τσέχοφ στέκεται απέναντι στις καθημερινές εκδηλώσεις της ανθρώπινης κακότητας με σαρκασμό και με τον ίδιο αιχμηρό τρόπο αντιμετωπίζει την τρέχουσα βλακεία, που ωστόσο έχει τις δυσάρεστες επιπτώσεις της στην ανθρώπινη ζωή. Γενικά ο Τσέχοφ δεν αφήνει ασχολίαστες τις ανθρώπινες αδυναμίες, όπως αυτές εκδηλώνονται μέσα από την έπαρση, την απληστία, την υποκρισία ή τη βαναυσότητα. Αποτυπώνει με διαβολική οξυδέρκεια τις κρυφές πλευρές του ανθρώπινου χαρακτήρα, δαμάζοντας το τραγικό με τα κωμικά του στοιχεία. Στον τόμο αυτόν, ο πρόσφατα χαμένος Μήτσος Αλεξανδρόπουλος έχει διαλέξει δεκαπέντε διηγήματα, προκειμένου ο αναγνώστης «να έχει μια ιδέα για το πώς κυματίζει το ύφος στο αφηγηματικό έργο του Τσέχοφ». Με τη διαχρονική πατίνα που διαθέτουν όλα τα αριστουργήματα, τη μαγική δυνατότητα να κερδίζουν το ενδιαφέρον όλων των γενεών, κάθε κλασικό κείμενο αποτελεί την πιο προωθημένη πρόταση ανάγνωσης, κυρίως προς τους νέους αναγνώστες, όλους εκείνους που αναζητούν το πολύτιμο μέσα σε μια εποχή που περισσεύουν τα φτηνά ετοιματζίδικα.

George Johnson

Τα δέκα πιο όμορφα πειράματα

Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 248

Η επιστήμη είναι η πιο γοητευτική ενασχόληση του ανθρώπου, η πιο συναρπαστική και ταυτόχρονα βαθύτατα πολιτική ενέργεια που απελευθερώνει την κοινωνία από τις προκαταλήψεις της, τη γιατρεύει από τις αγκυλώσεις της, τη λυτρώνει από τους φόβους της. Η ιστορία της επιστήμης ταυτίζεται με την ιστορία της κοινωνίας, καθώς σπάει τα δεσμά της, ανοίγει το δρόμο στα αδιέξοδά της. Σκεφτείτε μόνο τον κόσμο δίχως την ευλογία των επιστημονικών επιτευγμάτων. Μελετώντας κανείς αυτή τη ρομαντική εποχή της επιστήμης, όπου όλα βρίσκονταν στο επίπεδο της έμπνευσης και των πειραμάτων, διαπιστώνει πόσο πολύ αδικήθηκαν οι επιστήμονες στη λαϊκή αντίληψη που τους φαντάζεται σαν στεγνούς ανθρώπους, μονόχνοτους, σχεδόν φανατικούς, στα όρια του γραφικού, όλους αυτούς τους απίθανους καλλιτέχνες –γιατί οι επιστήμονες είναι κατεξοχήν καλλιτέχνες– που πειραματίστηκαν με την οργιώδη τους φαντασία και αναμετρήθηκαν με τα φυσικά φαινόμενα και την κατανόησή τους. Στο βιβλίο εξετάζονται δέκα απίθανα πειράματα, που οι εφαρμογές τους άλλαξαν όλα τα δεδομένα της ανθρωπότητας. Η αρχή έγινε από πολύ νωρίς, όταν ο Θαλής ο Μιλήσιος έδινε την πρώτη επιστημονική εξήγηση για τη συγκρότηση του κόσμου, αφήνοντας πίσω κυριολεκτικά κάθε προκατάληψη του παλιού κόσμου. Από τον Γαλιλαίο έως τον Ρόμπερτ Μίλικαν, η επιστήμη πειραματίστηκε αλλάζοντας τα δεδομένα της ζωής μας, στον αγώνα της να νικήσει το άγνωστο και να αποκαλύψει τα μυστικά της φύσης. Κάθε βήμα της επιστήμης είναι ένα βήμα που μας βοηθά να αναμετρηθούμε με τα όριά μας και τις δυνατότητές μας ως άνθρωποι∙ κι αυτές οι δυνάμεις που απελευθερώνονται μέσα από την έρευνα και τα πειράματα αντισταθμίζουν την αγωνία μας για την αθανασία.

Bernard Poulet

Το τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της ενημέρωσης

Εκδόσεις Πόλις

Σελ. 280

Ο περασμένος αιώνας είχε μια ροπή στην εσχατολογία, αναγγέλλοντας κατά καιρούς το τέλος του Θεού, του πολιτισμού, της τέχνης, της λογοτεχνίας κ.λπ. Είναι αλήθεια ότι οι ραγδαίες εξελίξεις του τεχνολογικού πολιτισμού δεν μας αφήνουν τα χρονικά περιθώρια να τις αφομοιώσουμε, γιατί ο ανθρώπινος χαρακτήρας μένει πεισματικά αμετακίνητος, αιώνες τώρα. Έτσι, και τα συμπεράσματα είναι βιαστικά και πολλές φορές μας εκθέτουν ανεπανόρθωτα. Η αναγνωστική συνήθεια, αλλά και ευρύτερα όλο το οικοδόμημα του έντυπου πολιτισμού, βρίσκεται σ’ ένα σημείο καμπής ή πιθανόν και επανεξέτασης των λειτουργιών της. Έτσι κι αλλιώς, καθώς φαίνεται, όλα αμφισβητούνται υπό το βάρος των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Να κάνουμε μια διευκρίνιση: Η τεχνολογική εξέλιξη, με τα άκρως εντυπωσιακά της αποτελέσματα, δεν πρέπει να ταυτίζεται αναγκαστικά με την πρόοδο, ούτε φυσικά με το αντίθετό της. Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού βρέθηκε αρκετές φορές αντιμέτωπη με αντίστοιχες ανατροπές. Στο μεταξύ, ίσως είναι μια ευκαιρία να επανεξεταστεί η λειτουργία των εφημερίδων, οι οποίες έχουν καταντήσει να διακινούν διαφημιστικό υλικό, απαξιώνοντας τη γραφή με την πολιτική που ασκούν. Αγράμματοι δημοσιογράφοι, ανόητα κείμενα και απίστευτη προσήλωση στη διακίνηση και προβολή της ασημαντότητας. Αν παραληφθούν αυτά, οι εφημερίδες θα βρουν ξανά τον βηματισμό τους και θα προσελκύουν αναγνώστες και όχι καταναλωτές. Το βιβλίο του Bernard Poulet θέτει βασικούς και επίκαιρους προβληματισμούς σχετικά με το μέλλον των εφημερίδων και της ενημέρωσης. Η λειτουργία του Ίντερνετ, ωστόσο, είναι τόσο «ελεύθερη» όσο υποστηρίζουν οι ένθερμοι υποστηρικτές του ή πίσω από αυτό κρύβονται τα (τελικά) πανταχού παρόντα οικονομικά μονοπώλια; Ένα βιβλίο που θέτει βασικούς προβληματισμούς για τους κινδύνους που διατρέχει η Δημοκρατία ή ό,τι απέμεινε από αυτή, με τον τρόπο της εμπορίας των ειδήσεων.

Νικόλαος Β. Σαραφόπουλος

Ιστορικό Λεύκωμα Αχαϊκής Βιομηχανίας

1825-1975

Εκδόσεις: Επιστημονικό Πάρκο Πατρών

Σελ. 550

Ένα εξαιρετικό έργο, που μας κάνει να προβληματιζόμαστε για το παρόν και το μέλλον μας. Η ελληνική βιομηχανία, ανύπαρκτη στις μέρες μας –με ό,τι αυτό δυστυχώς σημαίνει για εμάς– έζησε, καθώς φαίνεται στο λεύκωμα, χρόνους δόξας στην Αχαΐα. Η πολύμοχθη αυτή εργασία, στην οποία αποτυπώνεται η ασίγαστη δημιουργικότητα των ανθρώπων του παρελθόντος, περιλαμβάνει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του τόπου, σε μια χρονική περίοδο διάρκειας 150 χρόνων. Το γεγονός και μόνο ότι η χρονολόγηση σταματά στο 1975, μας δείχνει την παρακμή στην ιστορία της βιομηχανίας στη χώρα μας, μια παρακμή που μας κατέστησε αδρανείς καταναλωτές ετοίμων εισαγόμενων προϊόντων και κοινωνία δημοσίων υπαλλήλων, από τη μια, και ανθρώπων που διαχειρίζονται «αέρα», από την άλλη. Μια σειρά επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της περιοχής καταγράφονται μέσα σε ένα μοναδικό στην πολυτιμότητά του και στη μαρτυρία του υλικό, που μας καθιστά μάρτυρες ενός ζωντανού κόσμου που δεν άφηνε τη ζωή του στην τύχη, οικοδομώντας προϋποθέσεις ευτυχίας. Το λεύκωμα ξεκινά από τις δραστηριότητες του λιμανιού των Πατρών, την πρώτη βιομηχανική προσπάθεια η οποία χρονολογείται το 1846, με το υδροκίνητο κλωστήριο του Π. Φωτεινού, τη σταφιδική ευφορία, τις οινοποιίες, το σιδηροδρομικό δίκτυο, τον κλάδο των μετάλλων και φτάνει ως τις μεταπολεμικές βιομηχανικές μονάδες που ήκμασαν στην περιοχή. Το φωτογραφικό υλικό είναι εντυπωσιακό, αλλά και οι πληροφορίες επαρκείς. Με δυο λόγια, πρόκειται για ένα έργο σημαντικό, καθώς ξαναζωντανεύει μιαν ολόκληρη περίοδο ακμής σε έναν νευραλγικό τομέα για την Ελλάδα, όπως είναι η βιομηχανική ανάπτυξη που λάμπει δια της απουσίας της στον τόπο μας.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]