Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι λαϊκές αγορές, που τις δημιούργησε η ανάγκη των παραγωγών να ξεφύγουν από τους μεσάζοντες της εποχής, οι οποίοι στην κυριολεξία απομυζούσαν τους παραγωγούς, και των καταναλωτών για φθηνά, φρέσκα και καλής ποιότητας προϊόντα. Οι λαϊκές αγορές είναι ένας θεσμός που προσέφερε χαμηλές τιμές ώστε να είναι προσιτές για τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. 

Ήταν η μεγάλη ευκαιρία για τους Έλληνες παραγωγούς όχι μόνο να πωλούν απευθείας τα προϊόντα τους, αλλά και να τα αναδεικνύουν και να τα κάνουν ευρύτερα γνωστά. 

 

Οι υπερτιμήσεις των προϊόντων που πουλούσαν οι έμποροι ήταν μεγάλες και κάθε προσπάθεια αντιμετώπισής τους, με νόμους και αγορανομικές εγκυκλίους, έπεφτε στο κενό. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα θεσμοθετήθηκε η λαϊκή αγορά με Προεδρικό Διάταγμα που υπέγραψε ο Παύλος Κουντουριώτης στα τέλη Ιανουαρίου του 1929 και καθόριζε τις ημέρες και τους χώρους που θα πραγματοποιούνταν λαϊκές αγορές στις γειτονιές των Αθηνών.

 

Σύμφωνα με το διάταγμα, τη Δευτέρα γινόταν λαϊκή στην πλατεία Κολιάτσου, την Τρίτη στην οδό Τοσίτσα, την Τετάρτη στην πλατεία Παγκρατίου, την Πέμπτη στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, την Παρασκευή στον σταθμό Λαρίσης, το Σάββατο στην πλατεία Θησείου και την Κυριακή στο τέρμα της οδού Βεΐκου. Επιπλέον, η λειτουργία των αγορών ήταν από τις έξι το πρωί μέχρι τις 11 πριν από το μεσημέρι, οπότε και έπρεπε να «αποκαθίσταται η καθαριότης εις τους άνω χώρους τη μερίμνη του Δήμου Αθηναίων».

 

Εβδομάδες ολόκληρες οργάνωνε το υπουργείο Εσωτερικών την πρώτη λαϊκή αγορά, η οποία στήθηκε στην πλατεία Θησείου στις 18 Μαΐου 1929, ημέρα Σάββατο, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες σχεδόν όλων των επαγγελματικών οργανώσεων, που πίστευαν ότι θα ζημιώνονταν τα μέλη τους.

 

Οι παραγωγοί καθόρισαν τον χρόνο που θα γινόταν η λαϊκή και αναλόγως της κατάστασης στην οποία θα βρίσκονταν οι λαχανόκηποι, δεδομένων των καιρικών συνθηκών. Εξάλλου, οι «μεσάζοντες» απειλούσαν τους παραγωγούς λέγοντας αφενός πως το μέτρο θα αποτύγχανε και αφετέρου πως θα διέκοπταν τη συνεργασία μαζί τους. Χρειάστηκε προσωπική παρέμβαση και επιτόπου επίσκεψη του επικεφαλής της Αγορανομικής Υπηρεσίας στα περιβόλια του Αγίου Σάββα, του Ρέντη και της Κολοκυνθούς για να πειστούν οι παραγωγοί να στείλουν τα προϊόντα τους στην πρώτη λαϊκή.

 

Σ’ αυτή τη λαϊκή παραβρέθηκε και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος με το καλάθι στο χέρι ψώνισε προϊόντα, τα οποία χάρισε σε μια φτωχή γυναίκα της περιοχής. Η παρουσία του Βενιζέλου έδειχνε την πρόθεση της τότε κυβέρνησης να καθιερώσει το νέο μέτρο.

 

Ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας Παναγής Βουρλούμης φωτογραφήθηκε αγοράζοντας λεμόνια και ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Πάτσης λαχανικά και πατάτες. Η προσέλευση των πολιτών στην πρώτη λαϊκή ήταν μικρή, αλλά οι τιμές που δημοσιεύθηκαν την επόμενη μέρα στις εφημερίδες δεν άφησαν κανέναν αδιάφορο.

 

Κομψές γυναίκες, νέα κορίτσια, αλλά και μισθωτοί, υπάλληλοι, εργάτες, αξιωματικοί, δικηγόροι, άνθρωποι από όλες τις τάξεις συνωστίζονταν στις πρώτες λαϊκές αγορές για να προμηθευτούν προϊόντα.

 

Μια απλή αστυνομική διάταξη για τη λειτουργία των λαϊκών αγορών διαβάστηκε και στις εκκλησίες των χωριών της Αττικής προκειμένου να ενημερωθούν οι παραγωγοί για το νέο εγχείρημα και τα οφέλη του, ώστε να φέρνουν τα προϊόντα τους στην πόλη. Ενώσεις γεωργικών συνεταιρισμών από Νάξο, Σύρο, Χανιά, Ψαχνά Ευβοίας, Λεωνίδιο, Θήβα, Λιβαδειά κ.α. προσκλήθηκαν να συμμετέχουν, στέλνοντας εμπορεύματα.

 

Ένα από τα «μυστικά» της επιτυχίας των λαϊκών αγορών ήταν τα μετρητά. Οι παραγωγοί εισέπρατταν απευθείας ρευστό χρήμα, ενώ μέχρι τότε έδιναν τα προϊόντα τους στους μεσάζοντες με μακρόχρονες πιστώσεις. Το αποτέλεσμα ήταν κηπουροί από την περιοχή του Αγίου Σάββα του Ελαιώνα των Αθηνών, το Μοσχάτο, του Ρέντη και τα Καλύβια να φέρνουν τα προϊόντα τους στην Αθήνα. Αργότερα, προστέθηκαν παραγωγοί από το Μαρούσι, το Χαλάνδρι, την Ελευσίνα και το Μενίδι και ακολούθησαν από διάφορες επαρχίες.

 

Με τον καιρό λύθηκαν και διάφορα πρακτικά προβλήματα που προέκυπταν με ισοπέδωση των χώρων, κυρίως πλατειών, τέντες για προφύλαξη από τον ήλιο και τη βροχή κ.λπ., και οι λαϊκές αγορές εξαπλώθηκαν. Έναν χρόνο αργότερα, ο αριθμός των λαϊκών αγορών είχε διπλασιαστεί. Διεξάγονταν και τις επτά ημέρες της εβδομάδας δεκατέσσερις λαϊκές αγορές, όλες εντός των ορίων των Αθηνών, πλην μίας που γινόταν Κυριακή στο Περιστέρι. 

 

Το 1932 για την καλύτερη οργάνωση του θεσμού ιδρύθηκε το «Ταμείον Λαϊκών Αγορών». Έτσι, οι λαϊκές εξαπλώθηκαν σε όλη τη χώρα. Κατά καιρούς, όπως το 1964, συζητήθηκε η κατάργησή τους, κυρίως από εκείνους που πλήττονταν από τη λειτουργία τους. 

 

Η διαμάχη με τους εμπόρους, και περισσότερο με τους μεσάζοντες, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, που θεωρούσαν ότι πλήττονται από την παρουσία των λαϊκών αγορών, ειδικά στις περιοχές που ήταν εμπορικές και όχι αποκλειστικά κατοικίες, συνεχίζεται μέχρι και τις ημέρες μας. 

 

Ωστόσο, οι λαϊκές αγορές συνεχίζουν να υπάρχουν και είναι ένας θεσμός που αγαπήθηκε από τα νοικοκυριά. 

 

Οι πληροφορίες προέρχονται από το site «Μικρός Ρωμηός» του δημοσιογράφου και ιστορικού ερευνητή Λευτέρη Σκιαδά