Συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν, ξεπάγωμα των σχέσεων με την Κίνα..: ο απερχόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Μπαράκ Ομπάμα είχε πολλές διπλωματικές επιτυχίες, οι οποίες χαιρετίσθηκαν ευρέως στο εξωτερικό και τις οποίες ο διάδοχός του Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να ακυρώσει.

Όμως η απόμακρη διαχείριση που έκανε σε άλλα θέματα, όπως η ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση ή η Συρία, αφήνουν πικρή γεύση, σύμφωνα με ειδικούς από όλο τον πλανήτη που ερωτήθηκαν από το Γαλλικό Πρακτορείο για την κληρονομιά του Ομπάμα σε διεθνές επίπεδο.

Τα πυρηνικά του Ιράν, ο θρίαμβος της διπλωματίας

Η συμφωνία που υπέγραψαν τον Ιούλιο του 2015 η Τεχεράνη και έξι μεγάλες χώρες (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία), η οποία εγγυάται την ειρηνική φύση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος με αντάλλαγμα τη σταδιακή άρση μέρους των κυρώσεων που επιβάλλονται στην Ισλαμική Δημοκρατία, περιλαμβάνεται αδιαμφισβήτητα στις πιο σημαντικές επιτυχίες του Μπαράκ Ομπάμα.

«Η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν έδειξε πως οι Αμερικανοί έδειξαν μεγαλύτερη υπευθυνότητα», λέει ο Αμπάς Αμπάντι, ένας διακεκριμένος ιρανός μεταρρυθμιστής.

«Ισχυρή χώρα είναι αυτή που προωθεί ιδέες και καταφέρνει να πείσει τους άλλους για την ορθότητά τους. Αυτό κατάφερε ο Ομπάμα. Την ίδια στιγμή που επιδίωκε να επιτύχει τους στόχους του, αντιτάχθηκε στον πόλεμο και φρόντισε να προστατεύσει τα συμφέροντα άλλων χωρών», εκτίμησε.

 Αντίθετα, η συμφωνία με τη σιιτική δύναμη προκάλεσε την οργή και την ανησυχία των παραδοσιακών συμμάχων της Ουάσινγκτον, με πρώτη τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ, που χάρηκαν με τη δηλωμένη βούληση του Ντόναλντ Τραμπ να «πετάξει στον κάλαθο των αχρήστων» τη συμφωνία.

Κούβα, μια ιστορική αναθέρμανση

Έπειτα από πέντε δεκαετίες ανταγωνισμού, η κυβέρνηση Ομπάμα ξεκίνησε στα τέλη του 2014 μια ιστορική επαναπροσέγγιση με την Κούβα, ένα άνοιγμα που «καθόρισε την κληρονομιά του Ομπάμα στη Λατινική Αμερική», υπογραμμίζει ο Μάικλ Σίφτερ, πρόεδρος του κύκλου σκέψης Διαμερικανικός Διάλογος.

«Με αυτή την πρωτοβουλία, διευθέτησε ένα από τα κύρια σημεία διαφωνίας με τη Λατινική Αμερική εδώ και δεκαετίες». «Αυτή η αλλαγή πορείας προκάλεσε μια τεράστια συμπάθεια προς τον Ομπάμα στην περιοχή, σε όλο το πολιτικό φάσμα.»

Η απρόσιτη ειρήνη στη Μέση Ανατολή

Όπως τόσοι και τόσοι οι Αμερικανοί πρόεδροι πριν από αυτόν, ο Ομπάμα απέτυχε να επανεκκινήσει την ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Οι σχέσεις του με τον ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου ήταν κακές. Όσον αφορά τους Παλαιστινίους, αισθάνθηκαν εξαπατημένοι.

«Ο Ομπάμα αφήνει στον διάδοχό του ένα ολοστρόγγυλο μηδέν στον παλαιστινιακό φάκελο. Πρέπει να επιστρέψει το Νόμπελ Ειρήνης που πήρε διότι δεν έκανε τίποτα για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή», παρά την ομιλία που εκφώνησε στο Κάιρο το 2009, στην οποία υποσχόταν «μια νέα εποχή για τους Παλαιστινίους», λέει ο Σαμίρ Αμπντάλα, καθηγητής του Πανεπιστημίου Μπιρ Ζέιτ, στη Δυτική Όχθη.

Για τον καθηγητή Σμούελ Σάντλερ, του ισραηλινού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Μπεγκίν-Σαντάτ, ο Ομπάμα δεν κατάφερε ποτέ να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στους Ισραηλινούς». «Υποδεικνύοντας την εποικιστική δραστηριότητα ως το κύριο πρόβλημα για την επανεκκίνηση των ειρηνευτικών συνομιλιών, δεν καταδίκασε αρκετά την παλαιστινιακή τρομοκρατία, σύμφωνα με τους Ισραηλινούς».

Συρία: το φάσμα της «κόκκινης γραμμής»

Η σύνεση του Ομπάμα απέναντι στον πόλεμο στη Συρία, που προκάλεσε τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική τραγωδία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι για πολλούς παρατηρητές μια ανεξίτηλη κηλίδα στον απολογισμό του στον Λευκό Οίκο.

«Τόσο για τους αντιπάλους του όσο και για τους συμμάχους του, η απόφαση να μην επέμβει εναντίον του καθεστώτος επειδή πέρασε την “κόκκινη γραμμή” (για τη χρήση χημικών όπλων τον Αύγουστο του 2013) ερμηνεύθηκε ως έλλειψη σταθερότητας», υπογραμμίζει ο Νόα Μπόνσεϊ, της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων. Για πολλούς ειδικούς, αυτό το σήμα αδυναμίας επέτρεψε επίσης στη Μόσχα να εμπλακεί στη διένεξη.

Σύμφωνα με τον ίδιον, η πολιτική του Ομπάμα απέναντι στη Συρία βασίστηκε σε μια λανθασμένη αρχική εκτίμηση: «Η κυβέρνηση Ομπάμα ξεκίνησε με την υποστήριξη μιας λαϊκής εξέγερσης η οποία δεν είχε καμία πιθανότητα να επιτύχει χωρίς στρατιωτική εμπλοκή».

Παρ’ όλ’ αυτά, «είναι υπερβολικό να πούμε πως οι ΗΠΑ έμειναν έξω από τη σύγκρουση», εκτιμά, υπενθυμίζοντας τη δράση των αμερικανικών στρατευμάτων εναντίον της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος.

Η στροφή προς την Ασία

Πεπεισμένος πως η αμερικανική πρωτοκαθεδρία σε διεθνές επίπεδο θα κριθεί στην Ασία, ο Μπαράκ Ομπάμα κατέστησε την περιοχή διπλωματική και οικονομική προτεραιότητα προκειμένου να αντικρούσει την επιρροή της Κίνας. Με μέτρια αποτελέσματα, σύμφωνα με τους παρατηρητές.

Για τον Γιοσινόμπου Γιαμαμότο του ιαπωνικού Πανεπιστημίου Νιγκάτα , ένα από τα ισχυρά σημεία ήταν «οι προσπάθειές του να επιτευχθεί η διατλαντική συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (TPP)». Η συμφωνία, την οποία διαπραγματεύθηκε επί μία δεκαετία η Ουάσινγκτον μαζί με έντεκα χώρες της περιοχής Ασία-Ειρηνικού -εκτός της Κίνας-, δεν εγκρίθηκε ωστόσο ποτέ από το αμερικανικό Κογκρέσο. Και ο Τραμπ, ο οποίος υποσχέθηκε μια γερή στροφή προς τον προστατευτισμό, λογαριάζει να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από την TPP.

 Στο κινεζικό μέτωπο, ο Ομπάμα εγκαθίδρυσε έναν σε βάθος διάλογο με το Πεκίνο και κατάφερε σημαντικά ανοίγματα.

«Τα δύο μέρη είχαν αποτελέσματα σε πολλά προβλήματα, από το κλίμα έως τον οικονομικό διάλογο και την επικοινωνία ανάμεσα στις κυβερνήσεις και στους στρατούς», εκτιμά ο Τσινγκούο Τζια, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Όμως η συνεργασία μεταξύ των δύο γιγάντων έπασχε από «έλλειψη αμοιβαίας εμπιστοσύνης».

Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαφορετικές θέσεις σε πολλές ακόμη εμπορικές αντιδικίες στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ή για τη στρατιωτικοποίηση από το Πεκίνο διαφιλονικούμενων νησιών στη Βόρεια Σινική Θάλασσα. Σημεία τριβής για τα οποία ο εκλεγμένος Αμερικανός πρόεδρος υπόσχεται τη μεγαλύτερη αυστηρότητα.