Συνέντευξη στη Χρυσούλα Παπαϊωάννου

Λεπτοκαμωμένη, όμορφη, αεράτη και με κορμοστασιά μπαλαρίνας. Η Πατρίσια Απέργη, ήδη από το παρουσιαστικό της, υποδηλώνει την σχέση της με την τέχνη του χορού.

Συνέντευξη στη Χρυσούλα Παπαϊωάννου

Λεπτοκαμωμένη, όμορφη, αεράτη και με κορμοστασιά μπαλαρίνας. Η Πατρίσια Απέργη, ήδη από το παρουσιαστικό της, υποδηλώνει την σχέση της με την τέχνη του χορού. Όχι όμως, ως χορεύτρια, κι ας μαντεύει ένα τρίτο μάτι ότι αυτό το επάγγελμα ακολουθεί. Είναι μία από τις πιο ταλαντούχες νέες χορογράφους. Έχει συστήσει την ομάδα «Αερίτες» και πριν από δύο χρόνια η παράσταση «d.όπα!» εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 14η Μπιενάλε Νέων Δημιουργών της Ευρώπης και της Μεσογείου στα Σκόπια. Ακολούθησε μια γερή περιοδεία στο εξωτερικό, με πολύ πρόσφατους σταθμούς την Αλβανία, και πριν από λίγες μέρες στην Θεσσαλονίκη. Και έπεται συνέχεια για την πετυχημένη παράσταση σε Βαρκελώνη, Λεψία, και αλλού. Αυτό τον καιρό προέχει και η προετοιμασίας της νέας δουλειάς της ομάδας. Τιτλοφορείται «era.Po.vera» και θα ανέβει τον Μάρτιο στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, που έχει αναλάβει και την παραγωγή. Όσο για τον τίτλο, ναι, παραπέμπει και σε μια «φτωχή εποχή», έκφραση που όχι μόνο ακούμε συνέχεια, αλλά τη ζούμε στο πετσί μας. Μια πραγματικότητα, που για τους χορογράφους ίσχυε…ανέκαθεν. Ας μας τα πει όμως, η ίδια.

Να ξεκινήσουμε με την καινούργια παράσταση, «po.Ve.ra»; Ο τίτλος, όπως συμβαίνει συνήθως στις δουλειές μας, έχει διττή έννοια. Υποδηλώνει τη φτωχή εποχή αλλά και την αληθινή. Θέλουμε να μελετήσουμε τις κινήσεις, τις δράσεις και τις αντιδράσεις στην πόλη των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων. Θα συνδέσουμε το δικό μας κινητικό κώδικα, που είναι ο σύγχρονος χορός, με το parkour, το street dance και το hip-hop, τα οποία προσπαθούν να υψώσουν την δική τους φωνή στην κοινωνία. Με λίγα λόγια, το έργο θα ασχολείται με την πόλη και τα ρεύματα που προκύπτουν από τη ζωή σ’ αυτή.

Ακούγοντας τον τίτλο, τουλάχιστον, στην πρώτη του εκδοχή-«φτωχή εποχή»-φαντάζεται κανείς μια παράσταση που καταθέτει μια κοινωνικό-πολιτική δήλωση. Πόσο πολιτική μπορεί να είναι μια παράσταση χορού, με την έννοια ότι είναι πιο δύσκολο να αποκωδικοποιηθούν τα νοήματα της σε σχέση με μια θεατρική παράσταση; Δεν αισθάνομαι ότι όσοι κάνουμε χορό βρισκόμαστε σε μια δική μας σφαίρα, από την οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω καθαρά αυτοαναφορικά έργα για την ατέρμονη και αφόρητη μοναξιά του ανθρώπου. Είμαστε κοινωνικά όντα, παίρνουμε ερεθίσματα από την κοινωνία και αντιδράμε σ’ αυτά. Δεν με αφορά το να περιγράφω καταστάσεις ή συγκεκριμένες συνθήκες, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε «φέτα ζωής». Ούτε να κάνω μιμική, δηλαδή να περιγράφω μια κατάσταση με ρεαλισμό. Φυσικά θέλω το νόημα μιας παράστασης να είναι σαφές στο κοινό.

Η προηγούμενη παράσταση σας με το τίτλο «do.pa.» στηριζόταν στην ιδέα «φτιάξε στον δικό σου μετα-Αθηναίο». Πώς θα περιγράφατε τον σημερινό μετα-Αθηναίο; Ως έναν πολίτη της κρίσης; Ο μετα-Αθηναίος ζει μια αλλαγή και δεν ξέρουμε πού θα καταλήξει. Θέλω να ελπίζω ότι θα βγει και κάτι αισιόδοξο από την κρίση, ίσως αξιολογήσουμε την ουσία των πραγμάτων, τι αξίζει και τι όχι, τι έχει ανάγκη κανείς για να ζήσει. Δεν υπονοώ με αυτό ότι όλοι φταίμε για όσα συμβαίνουν ή ότι «μαζί τα φάγαμε». Είναι λίγοι και συγκεκριμένοι αυτοί που έχουν φέρει τη χώρα σ’ αυτή την κατάσταση και τώρα το «τσουνάμι» μας παίρνει όλους.

Σε μια εποχή, λοιπόν, που τα ταμεία είναι άδεια και το σύστημα των επιχορηγήσεων έχει «παγώσει», πώς μπορεί να δουλέψει και να προωθηθεί ένας νέος χορογράφος; Για την πλειονότητα του κόσμου στην Ελλάδα, η κρίση έφερε αλλαγές. Για τους ανθρώπους που ασχολούνται με τον χορό δεν συνέβη καμία αλλαγή. Τώρα δεν έχουμε τίποτα. Αλλά και πριν δεν είχαμε τίποτα. Δεν υπήρχαν κρατική υποστήριξη από θεσμούς, δομές, σωστή εκπαίδευση, προώθηση του «προϊόντος» στο εξωτερικό. Επομένως, δεν έχει νόημα να ισχυριστούμε ότι τραντάζεται το οικοδόμημα. Ως προς τις επιχορηγήσεις, θα σας πω το εξής: η δική μας ομάδα, οι «Αερίτες», είναι επιχορηγούμενη από το 2007 και παρόλο που επιχορηγούμαστε κάθε χρόνο, δεν έχουμε πάρει χρήματα από το 2008. Σκεφτείτε, επίσης, ότι και στην εποχή πριν από την κρίση το συνολικό ποσό της επιχορήγησης για όλο το χώρο του χορού στην Ελλάδα  ήταν 500.000 ευρώ. Μία ομάδα δεν μπορεί να κάνει παραγωγή με 10.000, ούτε βέβαια, να στηρίξει μια περιοδεία. Όμως, για κάποιο περίεργο και παράδοξο λόγο, υπάρχουν πολλές αξιόλογες ομάδες χορού, παρά τις δυσκολίες. Επίσης, ισχύει ακόμα ένα παράδοξο: πρώτα αναγνωρίζονται έξω, και μετά εδώ.

Πώς εξηγείται, κατά τη γνώμη σας, αυτό το παράδοξο; Καταρχάς δεν νομίζω ότι είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλές ξένες διάσημες ομάδες έχουν, σχεδόν πάντα, στο δυναμικό τους έναν Έλληνα χορευτή. Ακριβώς επειδή δεν υπάρχει παιδεία ως προς το χορό, οι νέοι βρίσκουν τρόπους να φεύγουν στο εξωτερικό, είτε με υποτροφία, είτε κάνοντας παράλληλα άλλες δουλειές. Πιστεύω ότι είμαστε χορευτικό έθνος. Χρησιμοποιούμε τη γλώσσα του χορού. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου που έχουμε την παράδοση των πανηγυριών.

Πιστεύετε ότι τώρα που δεν υπάρχουν κρατικά λεφτά για τις τέχνες, οι καλλιτέχνες θα στραφούν σε άλλες πηγές χρηματοδότησης, όπως για παράδειγμα σε ιδιωτικές χορηγίες, όπως γίνεται στο εξωτερικό; Στο εξωτερικό οι ιδιώτες δίνουν λεφτά στην τέχνη γιατί έχουν φοροαπαλλαγές. Εδώ δεν υπάρχει ανάλογο κίνητρο. Υπάρχει βέβαια και η εμπορική τέχνη, που μιλάει μια άλλη «γλώσσα». Δε θέλω να ακούγομαι εστέτ. Για μένα ο σκοπός της τέχνης είναι να είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό, Δεν έχει νόημα η εσωστρέφεια. Άλλα πρέπει να «μιλά» και μια άλλου τύπου «γλώσσα», η οποία ενδεχομένως να μην είναι τόσο ευρείας κατανάλωσης ή η γλώσσα της διαφήμισης. Για αυτό καταλαβαίνω έναν ιδιώτη που επιλέγει να δώσει χρήματα σε κάτι πιο εύπεπτο παρά σε αυτό που ίσως χρειάζεται κάποιο είδος επεξεργασίας ή μια ιδιαίτερη παιδεία.

Εσείς νοιώθετε ποτέ ότι απευθύνεστε σε λίγους, σε μια ελίτ; Θέλω να πιστεύω ότι ο χορός είναι λαϊκή τέχνη. Η «dopa» που κάναμε μας έδωσε μια απάντηση στο τι είδους διάλογο μπορεί να ανοίξει ο χορός και πού απευθύνεται. Ο εφιάλτης μου είναι να θεωρήσω ότι η τέχνη μας είναι ελιτίστικη. Είναι αλήθεια ότι, για παράδειγμα, το μπαλέτο ξεκίνησε με αυτό το σκεπτικό στις βασιλικές αυλές, θεωρείτο εστέτ και απευθυνόταν σε συγκεκριμένη τάξη. Αλλά ούτε αυτό ισχύει σήμερα. Η τέχνη πρέπει να είναι λαϊκή, όχι λαϊκίστικη. Είναι σαφές ότι όλα είναι θέματα ευρύτερης παιδείας. Αν ο χορός «έμπαινε» με κάποιο τρόπο στα σχολεία, ο κόσμος θα ήταν πιο εξοικειωμένος. Πολλοί θεωρούν ότι ο σύγχρονος χορός είναι το λάτιν ή αυτά που βλέπουν στο MTV ή στα βιντεοκλίπ. Θα σας πω και ένα αντίστοιχο παράδειγμα από τον χώρο των εικαστικών. Πολλοί θεωρούν ότι η σύγχρονη τέχνη είναι κάποιοι άνθρωποι που πασαλείβουν πίνακες.

Tα reality τύπου «Dancing with the stars» πώς σας φαίνονται; Η τέχνη του χορού ωφελείται με οποιονδήποτε τρόπο από αυτά; Μια χαρά είναι για αυτό που προσφέρουν. Αλλά δεν κάνουν τέχνη. Από τη στιγμή όμως, που τέτοιες εκπομπές έχουν αποδοχή, ποια είμαι εγώ για να τις κρίνω;

Αν σας πρότειναν να συνεργαστείτε εκεί τί θα κάνατε; Μου το έχουν προτείνει και αρνήθηκα. Δεν με αντιπροσωπεύουν αυτές οι εκπομπές και δεν με εκφράζουν. Επίσης, δεν έχω γνώση αυτού του τομέα. Ούτε λάτιν κάνω, ούτε τζάζ, αλλά σύγχρονο χορό. Προσωπικά εκφράζομαι με έργα που έχουν αρχή μέση και τέλος και θέλουν να «πούνε» και πέντε πράγματα. Αυτό δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από τον τηλεοπτικό χρόνο των δύο λεπτών. Δεν υποτιμώ τίποτα και κανέναν. Είναι μια άλλη δουλειά. Ενδεχομένως στο μέλλον να δεχόμουν να συμμετάσχω, αν κάτι με ιντρίγκαρε. Αυτή τη στιγμή, όμως, δεν το σκέφτομαι.

Το εξωτερικό το σκέφτεστε ως πιθανότητα; Πάντα υπάρχει στο μυαλό μου ως ιδέα. Είναι μεγάλο δέλεαρ, χωρίς να σημαίνει ότι είναι πιο εύκολα τα πράγματα εκεί. Απλώς εδώ δεν συμβαίνει…τίποτα. Από την άλλη πλευρά, μου αρέσει πολύ η Ελλάδα. Έχω φύγει αρκετά χρόνια έξω για σπουδές και για δουλειές με την ομάδα. Πάντα όμως, ήθελα να επιστρέφω. Αγαπώ πολύ την Αθήνα. Μου αρέσουν ακόμα και η βρωμιά της και το χάος της. Κάτι μου …δίνουν. Σίγουρα βέβαια, υπάρχει και κάτι που μου…παίρνουν. Βέβαια, πλέον δεν είμαστε τόσο χαμογελαστός λαός. Βλέπω ανθρώπους σκυθρωπούς, κλειστούς, στοιχεία που δεν είναι του χαρακτήρα μας, αλλά μας προέκυψαν με όλα αυτά που συμβαίνουν. Το εξωτερικό προσφέρει πολλά καλά, ως προς τις δομές, αλλά έχει και μοναξιά.

Βαφτίσατε την ομάδα σας «Αερίτες», που την κρητική διάλεκτο σημαίνει αλεξιπτωτιστές. Νομίζω ότι το όνομα συνδέεται με αυτά που λέμε, αφού για να υπάρξεις σήμερα στον χώρο του χορού, μάλλον πρέπει να διαθέτεις στοιχεία αλεξιπτωτιστή. Συμφωνείτε; Με την μεταφορική έννοια, ναι. Αυτός που ασχολείται με το χορό στην Ελλάδα βρίσκεται συνεχώς σε ελεύθερη πτώση. Από την άλλη, έχει και την αδρεναλίνη της αυτή η κατάσταση. Θεωρώ όμως, τον εαυτό μου τυχερό που μπορώ να κάνω αυτό που αγαπώ. Αυτή η ισορροπία είναι ένας τρόπος επιβίωσης.