Γενικά υπάρχουν κληρονόμοι και «κληρονόμοι». Παλαιοί, νεώτεροι, νεόκοποι και νεόπλουτοι. Ειδικότερα οι δυο τελευταίες κατηγορίες έχουν μια τάση να μεγαλώνουν υπερβολικά, να διεκδικούν μαχητικά και με περίσσιο θράσος αντιστρόφως ανάλογο του βαθμού συγγένειας ή υποστήριξης προς τον – υποτιθέμενο… – προπάτορα.

Δεν πέρασαν μερικά εικοσιτετράωρα και άστραψαν οι ομοβροντίες των «Κανονιών του Ναβαρόνε» στην μεγάλη μάχη διεκδίκησης της κληρονομιάς του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η Δημοκρατική Συμπαράταξη ένιωσε θιγμένη και κληρονομικώ δικαιώματι ή χρησικτησίας αντέκρουσε την προσπάθεια του καταπατητή – ή και εμπρηστή… – Πρωθυπουργού που διεκδίκησε με έναν περίεργο – σχεδόν προβοκατόρικο… – τόνο σε άρθρο του για τον Ανδρέα την κληρονομιά του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ. Το μεγάλο ερώτημα βέβαια που δεν μπορεί να απαντηθεί τόσο εύκολα από τους σημερινούς ηγέτες, ηγετίσκους, ηγήτορες ή ηγεμόνες του ΠΑΣΟΚ και της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, είναι εάν έχει την οποιαδήποτε σχέση το σημερινό ΠΑΣΟΚ με το ΠΑΣΟΚ της 3ης του Σεπτέμβρη, των κοινωνικοποιήσεων των μεγάλων επιχειρήσεων, του Σοσιαλιστικού Μετασχηματισμού ή του «Μαρξισμού σαν μέθοδο ανάλυσης». Είναι μάλλον αδύνατο – ή τουλάχιστον εξαιρετικά δύσκολο… – να επικαλεστεί κάποιος από τους επίγονους, πλην ελαχίστων, πως έχει συγγένεια – ή συνέχεια… – με την πολιτική, κοινωνική και ιδεολογική κληρονομιά του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 1970, ’80 ή και αρχών του ’90. Και φυσικά δεν είναι μόνο τα Μνημόνια που πολιτογραφήθηκαν από το σοσιαλφιλελεύθερο ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, αλλά η συνολικότερη μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ μετά τον θάνατο του ηγέτη του. Μετάλλαξη κοινωνική και ταξική – μεγαλοαστικά και μεσοαστικά στρώματα –, ιδεολογική, ουσιαστικά από Σοσιαλιστικό σε Σοσιαλδημοκρατικό και τελικά Σοσιαλφιλελεύθερο ή σκέτα Φιλελεύθερο ή Νεοφιλελεύθερο με ολίγη από γενικολογίες περί Δημοκρατικού Σοσιαλισμού κ.λπ.

Η δικαιολογία για «Άλλες συνθήκες και άλλες εποχές» στέκει εν μέρει, όμως δεν θεμελιώνει την πλήρη μετάλλαξη. Το παλαιό ΠΑΣΟΚ κυριολεκτικά εξαϋλώθηκε και απέμειναν δυο ΠΑΣΟΚ, το τυπικά υπαρκτό στη μορφή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και το κοινωνικό, λαϊκό και ταξικό των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων που μετακόμισε εν μια νυκτί στον ΣΥΡΙΖΑ σε ποσοστά της τάξης του 70% και 80%. Κυριολεκτικά μετακόμισε βράδυ αφήνοντας το «τυπικό» ΠΑΣΟΚ σε μονοψήφια ποσοστά – ακόμη και σήμερα, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις… – και ουσιαστικά μετατρέποντάς το σε φάντασμα του ιστορικού του εαυτού, τουλάχιστον κοινωνικά όσον αφορά την απήχησή του στην ραχοκοκαλιά του ΠΑΣΟΚ που ήταν τα λαϊκά στρώματα. Οι περίφημοι εκλογικοί πράσινοι δακτύλιοι των δεκαετιών του 1970 και κυρίως του 1980, που έσφιγγαν το αστικό κέντρο και τα μεγαλοαστικά βόρεια προάστια, έχουν παρέλθει, μάλλον ανεπιστρεπτί για το σημερινό ΠΑΣΟΚ, που έχει πάθει αχρωματοψία μη ξεχωρίζοντας το γαλάζιο από το ροζ, το κόκκινο ή το πράσινο. Και κυρίως – το βασικότερο… – ξεχνώντας πως το ΠΑΣΟΚ δεν ιδρύθηκε σαν αμιγές Κεντρώο Κόμμα αλλά σαν Σοσιαλιστικό Κόμμα, αριστερής / κεντροαριστερής χροιάς με σαφείς κοινωνικές, ταξικές και ιδεολογικές αναφορές που το σημερινό ΠΑΣΟΚ τις αναζητεί μάλλον στα ιστορικά εγχειρίδια. Ήταν μια ένωση σοσιαλιστικής ιδεολογίας και δημοκρατικού πατριωτισμού με σαφείς αναφορές και υπενθυμίσεις στο παλαιό ΕΑΜ. Γιατί ουσιαστικά αυτό ήταν, ένα νέο ΕΑΜ με σαφείς αποστάσεις από την Δεξιά όλων των αποχρώσεων και χωρίς διλήμματα του τύπου «Θα συγκυβερνήσω με την Δεξιά, την Αριστερά ή θα μείνω μόνος και ωραίος Κεντρώος;».

Από την μεριά του ο ΣΥΡΙΖΑ και ο σημερινός Πρωθυπουργός έχουν ή μάλλον παρουσιάζουν συμπτώματα «Διπλής Προσωπικότητας». Έχοντας εκτιναχτεί σε δυόμισι χρόνια από το 4,7% στο 36,5% – Εκλογές Οκτωβρίου 2009 και Ιανουαρίου 2015 αντίστοιχα – δεν έδειξαν να καταλαβαίνουν πως η εκτίναξή τους αυτή οφειλόταν στην en masse μετακόμιση των λαϊκών στρωμάτων και ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ, που κατακρημνίστηκε την ίδια περίοδο από το 44% στο 4,7% (ή 6,4% εάν συνυπολογίσουμε και τις ψήφους του ΚΙΔΗΣΟ στο ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015). Και όχι μόνο δεν καταλάβαιναν ή ουδέποτε αναγνώρισαν την καθοριστική συμβολή του ΠΑΣΟΚικής προέλευσης εκλογικού σώματος, αλλά φρόντισαν – τουλάχιστον τα πρώτα ένα ή δυο χρόνια – να αποτάσσουν μετά βδελυγμίας κάθε σύγκριση του ΣΥΡΙΖΑ με το ΠΑΣΟΚ, όχι μόνο του ΠΑΣΟΚ του 4,7% αλλά και του ΠΑΣΟΚ του 48,1% του 1981. Για πολλά ατοπήματα της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ δεν έφταιγαν η απειρία, η ασχετοσύνη, η αμετροέπεια, η δική τους ανικανότητα, αλλά οι χαμαιλέοντες ΠΑΣΟΚοι που εισχώρησαν στο ηθικό φρούριο της «Πρώτης Φοράς Αριστερά». Δεν έφταιγε ο ψευδοαριστερός πελατειασμός των ίδιων των ΣΥΡΙΖΑΙΩΝ, ο απίστευτος οπορτουνισμός που εξόκειλε άπειρες φορές και η ιδιότυπη Gentlemens’ Agreement με το Καραμανλικό τμήμα του Άρχοντος Μπλοκ Εξουσίας, αλλά ο ΠΑΣΟΚικος Βάκιλος που μόλυνε τα «ηθικώς αμόλυντα» τακτικά και στρατηγικά σχέδια Κυβερνητικής εξουσίας του ΣΥΡΙΖΑ.

Ουσιαστικά ήταν η φωνή του παλιού, κλασικού ελιτισμού και σνομπισμού της χαρακτηριστικής «Μικροαστικής και Μεταπρατικής Ιντελιγκέντσιας» (Κωστής Μοσκώφ) την οποία γνωρίσαμε όλοι στα Πανεπιστήμια – και όχι μόνο… – την δεκαετία του 1970 και του 1980. Μιας Ιντελιγκέντσιας που περιφρονούσε τα πληβειακά στρώματα και τον «Λαϊκισμό» του ΠΑΣΟΚ, πάθαινε αλλεργία με τον Ανδρέα και παρέμεινε ένα ιδιότυπο κοινωνικό στρώμα και κόμμα του 3% έχοντας σαν σημαία έναν ψευδεπίγραφο φιλοευρωπαϊσμό και μια ανεκτικότητα στη σοβαρή Δεξιά της εποχής. Μπορούμε να πούμε κάπως παραφραστικά – για να θυμηθούμε και την φράση του Μαρξ – πως ακόμη και σήμερα «ένα φάντασμα πλανάται πάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ, το φάντασμα του παλιού ΚΚΕ Εσωτερικού».

Επρόκειτο για μια Αριστερά απο-λαϊκοποιημένη, μη εργατικής ή αγροτικής προέλευσης, σαρξ εκ σαρκός της μικροαστικής διανόησης που τότε άκμαζε «γενικώς». Ταίριαζε γάντι με ένα κόμμα γενικής αμφισβήτησης, πολιτιστικής κυρίως κατεύθυνσης και απομακρυσμένο από το τότε λαϊκό και εργατικό κίνημα που εξέφραζαν κατά πρώτο λόγο το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ. Ένα μεγάλο μέρος των αντιδράσεων από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ – για το άρθρο Τσίπρα – προέρχεται κυρίως από την λεγόμενη Ανανεωτική Αριστερά και η οποία είναι συνέχεια του παλιού ΚΚΕ Εσωτερικού.

Αυτά βέβαια ίσχυαν – και ισχύουν – για το μικρό ΚΚΕ Εσωτερικού που υπάρχει σαν πυρήνας στο ΣΥΡΙΖΑ αλλά όπως τουλάχιστον έγινε αντιληπτό δεν μπορεί να κυβερνήσει με ένα 3% ή 5%. Που σημαίνει πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να απευθυνθεί στις μεγάλες μάζες των ψηφοφόρων που τον ανέβασαν στην Κυβέρνηση. Και αυτές είναι οι εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ που προσέγγισαν τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015. Αυτές οι μάζες των ψηφοφόρων δεν είναι μόνο δημοκρατικές, προοδευτικές και πατριωτικές αλλά και – σφόδρα… – αντιδεξιές και αντι-Μητσοτακικές και πάνω απ’ όλα αντι-ελιτίστικες. Αμφισβητούν πλέον, αποστασιοποιούνται και απομακρύνονται από τον ΣΥΡΙΖΑ γιατί προφανώς δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για 3ο και 4ο Μνημόνια με «αριστερό» χρώμα, αλλά για βελτίωση της ζωής τους και σταθεροποίηση – ει δυνατόν… – του βιοτικού τους επιπέδου. Είδαν τα αντίθετα και αποστασιοποιούνται.

Εάν λοιπόν ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να γίνει Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη – δηλαδή νέο ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’80 – είτε με ψευδοανοίγματα και Υμνολόγια στον Ανδρέα της τελευταίας στιγμής είτε με «Πολιτική Ταυτοτήτων για τις μειονότητες», δηλαδή Identity Politics, παίζοντας ταυτόχρονα δύο μπαγκέτες και σε δύο ταμπλό, αυτό του (δήθεν) λαϊκού αριστερού ΠΑΣΟΚου και αυτό του ελιτιστικού ΚΚΕ  Εσωτερικού, είναι σίγουρο πως θα αποτύχει και κινδυνεύει να κατακρημνιστεί στις επόμενες εκλογές. Γιατί δεν είναι διχασμένο μόνο το σημερινό ΠΑΣΟΚ αλλά και ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ. Ειδικότερα όταν η Κυβερνητική του Πολιτική δεν είναι παρά μια καθαρόαιμη νεοφιλελεύθερη πολιτική με ανεπαίσθητο «αριστερό» κλικ.

Το τελικό ερώτημα είναι τι θα κάνει – κατά πλειοψηφία – το αιωρούμενο, κυριολεκτικά ξεκρέμαστο εκλογικό σώμα του παλαιού ΠΑΣΟΚ. Ίσως γίνει ένας μόνιμος εκλογικός μετανάστης…