 Σημαίνει κάτι το εκλογικό αποτέλεσμα στη Γερμανία για τη στάση που θα τηρήσει το ΔΝΤ στο ελληνικό ζήτημα;

Ισοδυναμεί με αίτημα για νέα μέτρα από την πλευρά του ΔΝΤ η επιμονή των οικονομολόγων της Ουάσιγκτον ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 δεν πρόκειται να ξεπεράσει το 2,2%; 

Μπορεί να εκληφθεί ως διάθεση για να ολοκληρωθεί χωρίς καθυστερήσεις η τρίτη αξιολόγηση η συμφωνία του Ταμείου με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τα stress tests των τραπεζών, όπως ζητάνε όχι μόνο η ελληνική κυβέρνηση, αλλά και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί; 

Αν υπάρχει τέτοια διάθεση, θα ανάψει η Λαγκάρντ το πράσινο φως ώστε η αποστολή του ΔΝΤ να έρθει στην Αθήνα μέσα στον Οκτώβριο και συγκεκριμένα στις 23 του μήνα, όπως θέλει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή;

 

Πολλά τα ερωτήματα, ίσως το Σάββατο να υπάρξουν απαντήσεις.

Προς το παρόν το βέβαιο είναι ότι οι Έλληνες υπουργοί, στις επαφές τους κατά την ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και στη συνάντηση με την Κριστίν Λαγκάρντ δεν περιμένουν να «πάρουν» κάτι. Καίγονται όμως να μην σκοντάψουν πάνω στις συνήθεις κακές εκπλήξεις που κατά καιρούς επιφυλάσσει το Ταμείο στη χώρα μας, καθώς ο χρόνος πιέζει για την έγκαιρη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης και την έναρξη της συζήτησης για το μέλλον της Ελλάδας μετά τη λήξη του τρέχοντος μνημονίου.

Στην πραγματικότητα Τσακαλώτος και Χουλιαράκης ζητούν τη «στήριξη» της Λαγκάρντ, αλλά με έναν ιδιαίτερο τρόπο: κάθε τρικλοποδιά που… δεν τους βάζει το ΔΝΤ αποτελεί πράγματι στήριξη στην προσπάθεια να βγει η Ελλάδα από την εποχή των μνημονίων. Επ’ αυτού δικαιούνται, κατά τα φαινόμενα, να είναι αισιόδοξοι, αλλά… με μέτρο.

 

Τα μηνύματα από την Ουάσιγκτον τις τελευταίες εβδομάδες είναι αρκετά, αλλά τυγχάνουν και πολλαπλών αναγνώσεων. 

Το θέμα των stress tests των ελληνικών τραπεζών και των ενδεχόμενων ελέγχων, για να εξασφαλιστεί ότι υπάρχει… ποιότητα στο δανειακό χαρτοφυλάκιο, υποτίθεται ότι θα ήταν μια από τις καυτές πατάτες της τρίτης αξιολόγησης. Κι όμως, οι… σιωπηρές διαβουλεύσεις, που προφανώς γίνονταν ανάμεσα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, απέδωσαν. 

 

Το θέμα έληξε πριν καν φουντώσει. Πιθανώς διότι όλες οι πλευρές αντιλήφθηκαν τη ζημιά που θα μπορούσε να γίνει αν ξεκινούσε μεσούσης της τρίτης αξιολόγησης μια νέα συζήτηση για τη βιωσιμότητα των ελληνικών τραπεζών, αλλά και για την πιθανή ανάγκη νέας κεφαλαιακής ενίσχυσής τους (και με ποιων τα χρήματα άραγε;). 

Το θέμα λύθηκε και, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν θα απασχολήσει καν τη Λαγκάρντ και την ελληνική διαπραγματευτική ομάδα το Σάββατο. Τα stress tests θα ξεκινήσουν νωρίτερα (εκτός απροόπτου μέσα στον Φεβρουάριο) και θα έχουν ολοκληρωθεί πριν από το τέλος Ιουνίου, κάτι που σημαίνει ότι ικανοποιείται το αίτημα του ΔΝΤ να υπάρξει πλήρης εικόνα πριν εκπνεύσει το τρίτο μνημόνιο (και πριν επιστρέψουν οι αδιάθετοι πόροι στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, καθώς αυτό που ενδιαφέρει τελικώς είναι το τι θα γίνει με τα λεφτά).

 

Το επόμενο μείζον θέμα που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα εν όψει της ολοκλήρωσης της τρίτης αξιολόγησης είναι ο προϋπολογισμός του 2018 και το κατά πόσον αυτός θα πρέπει να… εμπλουτιστεί με νέα μέτρα. 

Χθες και προχθές δόθηκαν στη δημοσιότητα οι εκθέσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την παγκόσμια οικονομία. Από αυτές προκύπτει ότι η στάση του Ταμείου, παρά το γεγονός ότι αποδεδειγμένα πλέον έχει πέσει πολλές φορές έξω στις εκτιμήσεις του, δεν αλλάζει. 

 

Αν και θεωρεί ότι το 2018 θα είναι έτος ανάπτυξης, και μάλιστα με ρυθμό αντίστοιχο με αυτό που προβλέπει και η ελληνική κυβέρνηση μέσω του προσχεδίου του προϋπολογισμού, εν τούτοις δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 θα φτάσει στο πολυπόθητο επίπεδο του 3,5%.

Η πρόβλεψη που εμφανίζεται στη χθεσινή έκθεση περιορίζει το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018 στο 2,2%, πρόβλεψη ελαφρώς βελτιωμένη συγκριτικά με το 2% που είχε εγγραφεί στην προηγούμενη έκθεση του Απριλίου. Από εκεί και πέρα, βέβαια, το ΔΝΤ φαίνεται να είναι πολύ κοντά σε μια ακόμη επίσημη διάψευση πρόβλεψης. 

 

Είχε προηγηθεί το τεράστιο… φάουλ του 2016. Φθινόπωρο του 2016 έβλεπε το πρωτογενές πλεόνασμα μόλις στο 0,1%. Τον Απρίλιο του 2017, λίγο πριν από τις επίσημες ανακοινώσεις από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και τη Eurostat, είχε ανεβάσει τον πήχη στο 3,3% και τελικώς φτάσαμε στο φθινόπωρο του 2017 για να καταγραφεί σε επίσημη έκθεση ότι το πρωτογενές πλεόνασμα του 2016 είναι όντως 4,2%. 

 

Το ίδιο τώρα αναμένεται να επαναληφθεί με το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018. Την περασμένη άνοιξη το ΔΝΤ έβλεπε το πλεόνασμα στο 1,8% και χθες κατέβασε την πρόβλεψη στο 1,7%, δηλαδή οριακά χαμηλότερα σε σχέση με τον μνημονιακό στόχο του 1,75%. 

Τα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης δείχνουν ότι για το 2017 το πρωτογενές πλεόνασμα θα κλείσει άνετα στο 2,2% (αυτή είναι άλλωστε η επίσημη πρόβλεψη που έχει καταγραφεί στο προσχέδιο του προϋπολογισμού). Μάλιστα, στο 2,2% έχει συνυπολογιστεί και μια δαπάνη περίπου 800 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση του έκτακτου «κοινωνικού μερίσματος» του 2017 (σ.σ.: το οποίο θα δοθεί πιθανότατα στους δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος υπό μορφή δώρου Χριστουγέννων).

 

Αν δικαιωθεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η ελληνική πλευρά, τότε το ΔΝΤ αυτομάτως θα πρέπει να προχωρήσει σε αναθεώρηση της πρόβλεψής του και για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2018, καθώς υπάρχει η λογική των συγκοινωνούντων δοχείων.

 

Σε κάθε περίπτωση το ερώτημα παραμένει: Θα ζητήσει το ΔΝΤ νέα μέτρα για το 2018; Τσακαλώτος και Χουλιαράκης ελπίζουν να γίνουν σοφότεροι το Σάββατο, αν και η στάση της ελληνικής πλευράς προς το παρόν είναι συγκεκριμένη: «Γι’ αυτό θεσπίσαμε τον… κόφτη, για να επιλύονται τέτοιου είδους διαφωνίες. Ο κόφτης θα είναι ενεργός και το 2018. Αν προκύψει δημοσιονομικό κενό, αυτό θα αντιμετωπιστεί με πρόσθετα μέτρα βάσει των συμφωνηθέντων». 

 

Βέβαια, παρά τη σαφή στάση που παίρνουν στο ελληνικό στρατόπεδο, γνωρίζουν πολύ καλά ότι το ζητούμενο δεν είναι μόνο αν οι Έλληνες φορολογούμενοι θα προστατευτούν τελικώς από τα νέα μέτρα, αλλά και το αν αυτή η συζήτηση θα πετάξει έξω από πλευράς χρόνου τη διαδικασία για την τρίτη αξιολόγηση. Δεδομένου του παρελθόντος του με τις αποτυχημένες προβλέψεις, είναι θέμα πολιτικής απόφασης για το ΔΝΤ ποια στάση θα τηρήσει. 

 

Η διαλλακτικότητα (σ.σ.: η οποία φάνηκε σε έναν βαθμό στο θέμα των τραπεζών) θα επιταχύνει τις εξελίξεις και θα καταστήσει εφικτό τον στόχο ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης μέχρι το Eurogroup του Ιανουαρίου. Η σκληρή στάση μάς πάει… καρφί για την άνοιξη, όταν πλέον θα έχει συγκροτηθεί σε σώμα και η γερμανική κυβέρνηση.

 

Το ΔΝΤ μπορεί να «χτυπήσει» στο θέμα του προϋπολογισμού του 2018 και για έναν ακόμη λόγο: την απαισιόδοξη εκτίμησή του όσον αφορά την πορεία αποκλιμάκωσης της ανεργίας. Η ελληνική πλευρά ποντάρει πάρα πολλά στις οικονομικές επιδόσεις των ασφαλιστικών ταμείων για να επιτύχει το πολυπόθητο 3,5% μέσα στο 2018. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου το ένα τρίτο του πρόσθετου πρωτογενούς πλεονάσματος που αναζητείται για του χρόνου θα πρέπει να προέλθει από τη βελτίωση των επιδόσεων των ασφαλιστικών ταμείων. Όμως το ΔΝΤ δεν συμμερίζεται την αισιοδοξία της ελληνικής πλευράς για την αποκλιμάκωση της ανεργίας. Προβλέπει λιγότερες νέες θέσεις εργασίας, κάτι που σημαίνει ότι και τα έσοδα από τις ασφαλιστικές εισφορές θα είναι λιγότερα. 

Αν λοιπόν αμφισβητηθεί το πλεόνασμα – μαμούθ του ΕΦΚΑ, προφανώς θα ανοίξει η συζήτηση για ισοδύναμα. Και σε αυτό το επίπεδο όμως θα χρειαστεί υπομονή για να φανούν οι προθέσεις. Προφανώς η Λαγκάρντ δεν θα μπει σε τέτοιες λεπτομέρειες, αλλά οι δύο Έλληνες υπουργοί θα καταλάβουν πού θέλει να το πάει.

 

Το θέμα του χρέους μπορεί επίσης να αποτελέσει «παγίδα καθυστερήσεων». Χωρίς να έχει οριστεί η γερμανική κυβέρνηση, είναι περίπου δεδομένο ότι η απόφαση του Eurogroup τον περασμένο Ιούνιο δεν μπορεί να αλλάξει εύκολα προς το καλύτερο. 

Με λίγα λόγια το ΔΝΤ δεν θα λάβει την περισσότερη διαφάνεια στο θέμα του χρέους που αναζητά προκειμένου να αποδεσμεύσει το ποσό των 1,6 δισ. ευρώ που ενέκρινε τον περασμένο Ιούλιο. Έτσι υπάρχει μια περίπτωση το πρόγραμμα αυτό να παραμείνει… κενό περιεχομένου. «Είναι σημαντικό αυτό;» θα αναρωτηθεί κάποιος. 

Από οικονομικής άποψης, η Ελλάδα δεν περιμένει τα χρήματα του ΔΝΤ για να καλύψει κάποια συγκεκριμένη ανάγκη. Άλλωστε, και μόνο από τη βελτίωση που θα υπήρχε στο κλίμα μόνο και μόνο από την είδηση ότι ολοκληρώνεται άμεσα η τρίτη αξιολόγηση, η άντληση αυτού του ποσού θα μπορούσε να γίνει απευθείας από τις αγορές και μάλιστα με όχι πολύ υψηλότερο κόστος (σ.σ.: τα επιτόκια του ΔΝΤ είναι σαφώς πιο τσουχτερά σε σχέση με αυτά του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης). 

 

Επίσης στην Ευρώπη έχει ήδη ανοίξει η συζήτηση για μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο με αυξημένες αρμοδιότητες σε σχέση με αυτές του ESM (σ.σ.: και με αντίστοιχη μείωση των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Άρα η βαρύτητα της παραμονής του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, και κατά συνέπεια στην Ευρωζώνη, δεν είναι η ίδια με αυτήν που ήταν το περασμένο καλοκαίρι. Το θέμα είναι όμως αν είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή να ληφθούν αποφάσεις περί παραμονής ή φυγής του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα. 

Από το κλίμα που τείνει να διαμορφωθεί το τελευταίο διάστημα, μια ασφαλής πρόβλεψη που θα μπορούσε να γίνει είναι η εξής: Να βρεθεί πάλι μια συμβιβαστική λύση για να κλείσει η τρίτη αξιολόγηση και οι οριστικές αποφάσεις περί παραμονής του ΔΝΤ, αλλά και περί της επόμενης ημέρας για την Ελλάδα, να ληφθούν την άνοιξη του 2018, όταν θα αρχίσει η πραγματική συζήτηση για το ελληνικό χρέος, αλλά και για την επόμενη ημέρα για την Ελλάδα.