Διατηρώντας προφανώς για τον εαυτό του το δικαίωμα της επιλογής σχετικά με τον χρόνο που θα στηθούν οι κάλπες, ο πρωθυπουργός έχει αρχίσει να προετοιμάζει τα επιχειρήματα με τα οποία θα διεκδικήσει μια τρίτη εκλογική νίκη, ύστερα από αυτές του Ιανουαρίου και του Σεπτεμβρίου του 2015. 

Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο Τσίπρας το τελευταίο διάστημα έχει αρχίσει να γίνεται εμφανές: ρίχνει όλο το βάρος στην προσπάθεια να «κλειδώσει» το επιχείρημα ότι επί των ημερών του «η Ελλάδα βγήκε από τα μνημόνια». Έτσι, όσο θα περνούν οι ημέρες και οι εβδομάδες, τόσο περισσότερο θα ακούγεται η φράση «καθαρή έξοδος από τα προγράμματα στήριξης». 

 

Από τη μια πλευρά η έξοδος από τα μνημόνια στα μέσα του 2018 έχει κατά κύριο λόγο συμβολικό και πολιτικό χαρακτήρα. Άλλωστε οι φορολογούμενοι και… εκτός μνημονίων θα πρέπει να σηκώσουν στην πλάτη τους τα νέα δημοσιονομικά μέτρα της διετίας 2019 – 2020 με την περικοπή των συντάξεων και τη μείωση του αφορολογήτου. Από την άλλη τίθεται, και σωστά, θέμα κλίματος και ψυχολογίας. 

 

Σε όσους γνωρίζουν τα ντεσού των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς είναι σαφές ότι και μετά τον Ιούλιο του 2018 η Ελλάδα θα παραμένει δεσμευμένη έναντι των δανειστών της, και μάλιστα για πολλά χρόνια εξ αιτίας της γνωστής ρήτρας περί επιτήρησης μέχρι να αποπληρωθεί το 75% των δανείων από τον επίσημο μηχανισμό. Από την άλλη πλευρά η Αθήνα δεν θα υφίσταται κάθε τρεις ή έξι μήνες τις επισκέψεις κλιμακίων των δανειστών ούτε θα πρέπει να εκπληρώνει κατά δεκάδες τα προαπαιτούμενα.

Το success story, εκτός από την καθαρή έξοδο, περιλαμβάνει και την προοπτική για «νέες δουλειές», ανάπτυξη, περισσότερες επενδύσεις, επιστροφή στην ομαλότητα αλλά και… λιγότερους φόρους. Αυτό το τελευταίο τεκμηριώνεται κατ’ αρχήν με τα πακέτα θετικών μέτρων, ειδικά του 2020, αλλά και με το ενδεχόμενο να υπάρξει υπέρβαση στόχων το 2019 και το 2020, το ποσό της οποίας θα διοχετευτεί στη μείωση των φορολογικών συντελεστών).

 

Δεν είναι τυχαία επιλεγμένες αυτές οι έννοιες. Ουσιαστικά επιχειρούν να στερήσουν το βασικό επιχείρημα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η οποία, χωρίς το μνημόνιο και τους υψηλούς φόρους που έφερε η άλλη πλευρά, μένει χωρίς «πακέτο» πολιτικών υποσχέσεων εν όψει των βουλευτικών εκλογών. 

Είναι προφανές ότι η σημερινή διακυβέρνηση αφήνει εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια δυσαρεστημένους: ανθρώπους που έχασαν ή θα χάσουν εισόδημα από συντάξεις, πολίτες που κλήθηκαν να πληρώσουν περισσότερους φόρους, δικαιούχους που στερήθηκαν το επίδομά τους κ.λπ. Το θέμα είναι αν η δυσαρέσκεια αυτή θα είναι ο κρίσιμος παράγοντας που θα κρίνει την εκλογική νίκη σε μια πολιτική μάχη η οποία, κατά τα φαινόμενα, θα παιχτεί στο «ποιος μπορεί να εγγυηθεί πιο αξιόπιστα τις καλύτερες ημέρες για τους περισσότερους».

 

Οι οδηγίες που έχουν δοθεί στο υπουργικό συμβούλιο εξυπηρετούν ακριβώς αυτό το πολιτικό σχέδιο, το οποίο μεταξύ άλλων εμπεριέχει τα εξής:

1 Ταχεία ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, ιδανικά μέσα στον Ιανουάριο του 2018 και, αν αυτό δεν καταστεί εφικτό, μέχρι το Eurogroup του Φεβρουαρίου του 2018, προκειμένου αμέσως μετά να αρχίσει η συζήτηση για την περαιτέρω αναδιάρθρωση του χρέους. 

Ο πρώτος γύρος των διαβουλεύσεων με τους θεσμούς ολοκληρώνεται σήμερα. Μέχρι και χθες η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα εμφανιζόταν ικανοποιημένη από την εξέλιξη των διαβουλεύσεων. Μπορεί η ατζέντα να είναι υπερφορτωμένη λόγω του αριθμού των προαπαιτουμένων, ωστόσο φαίνεται να απουσιάζει το μεγάλο θέμα που θα προκαλέσει τη σκληρή κόντρα ανάμεσα στις δύο πλευρές. 

 

Στα εργασιακά, όπου υπήρχε μια σχετική αγωνία λόγω του ότι εμπλέκεται ο συνδικαλιστικός νόμος, η κατάσταση φαίνεται να εκτονώνεται ομαλά. Θα αλλάξει ο νόμος μόνο στο σκέλος της απαιτούμενης απαρτίας για την κήρυξη απεργίας στις συνελεύσεις των πρωτοβάθμιων επιχειρησιακών σωματείων: θα απαιτείται στο εξής συμμετοχή του 50% (από το ένα τρίτο που ισχύει σήμερα), ενώ δικαίωμα ψήφου θα δίνεται στα οικονομικά τακτοποιημένα μέλη.

 

Καμιά αλλαγή δεν θα επέλθει ούτε στον χρόνο προειδοποίησης που θα απαιτείται για την κήρυξη της απεργίας ούτε στους λόγους απόλυσης των συνδικαλιστικών στελεχών. Ειδικά το τελευταίο θα μπορούσε να αποτελέσει «κόκκινο πανί» για το κυβερνών κόμμα. 

Για το θέμα του προϋπολογισμού στο ελληνικό στρατόπεδο υπάρχει αισιοδοξία και ότι θα υπάρξει συμφωνία για τη διανομή έκτακτου μερίσματος μέσα στη χρήση του 2017 και ότι δεν θα ζητηθούν περισσότερα μέτρα για τον προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς.

Η θετική διάθεση και της άλλης πλευράς σε αυτό το ζήτημα έχει φανεί από την Ουάσιγκτον, όταν το ΔΝΤ ξεκαθάρισε ότι δεν θέλει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ για το 2018 και ότι συμβιβάζεται και με το 2,2% που έχει εγγράψει στο δικό του πρόγραμμα για την Ελλάδα.

 

Το σενάριο για μια απόπειρα βελτίωσης της καμπύλης του ελληνικού χρέους μέσα από την ανταλλαγή παλαιών ομολόγων με καινούργια (swap) παραμένει πάνω στο τραπέζι και μάλιστα δεν αποκλείεται το εγχείρημα να λάβει χώρα ακόμη και στις αρχές Νοεμβρίου (δεδομένου ότι η ανταλλαγή των ομολόγων δεν σκοντάφτει στην υποχρέωση που έχει αναλάβει η Ελλάδα, ειδικά απέναντι στο ΔΝΤ, να μην αυξήσει τον όγκο του χρέους). 

 

Μια επιτυχημένη έξοδος πριν από το τέλος του χρόνου θα δημιουργήσει το κατάλληλο έδαφος ώστε στις αρχές του 2018 να υπάρξουν ακόμη μια – δυο νέες εκδόσεις ελληνικών ομολόγων με στόχο τα χρήματα που θα αντληθούν να διοχετευθούν στην αναδιάρθρωση του χρέους, στην αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου και στο γέμισμα του «κουμπαρά» για την εξυπηρέτηση του χρέους μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου.

 

Αυτή η διαδικασία αφενός θα οδηγήσει στο μεγάλο ξεκαθάρισμα των σχέσεων της Ελλάδας με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αφετέρου θα επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για την περαιτέρω ελάφρυνση των ελληνικών υποχρεώσεων, οι οποίες υπολογίστηκαν εκ νέου από την ΕΛΣΤΑΤ στο 180% του ΑΕΠ με βάση τα στοιχεία του τέλους του 2016. 

 

Ως γνωστόν, το ΔΝΤ έχει εγκρίνει το δικό του πρόγραμμα για την Ελλάδα, αλλά, για να ενεργοποιηθεί και να ανοίξει ο δρόμος εκταμίευσης του ποσού των 1,6 δισ. ευρώ, θα πρέπει να υπάρξει πρόοδος στο θέμα του χρέους. Θα γίνει αυτό μέχρι τον Φεβρουάριο; Όλα συγκλίνουν στο ότι είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατον. 

 

Κατ’ αρχάς η Γερμανία, όπως φάνηκε και από τη συνέντευξη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, εξακολουθεί να επιμένει ότι η ρύθμιση του χρέους δεν θα χρειαστεί. Επιπλέον οι Ευρωπαίοι έχουν ξεκαθαρίσει ότι αποφάσεις για το ζήτημα της διευθέτησης θα ληφθούν μετά το τέλος του προγράμματος, το καλοκαίρι του 2018. 

 

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το ΔΝΤ; Ακόμη και την αποχώρησή του από την Ελλάδα και την Ευρώπη. Αν τον Φεβρουάριο δεν υπάρξουν εξελίξεις στο θέμα του χρέους, το πρόγραμμα του ΔΝΤ θα μπει στο συρτάρι για τα καλά. Από εκεί και πέρα η παραμονή του στην Ευρώπη εξαρτάται και από τους Ευρωπαίους. 

Θα προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς η μετατροπή του ESM σε ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο; Αν ναι, μπορεί τότε το ΔΝΤ να… περισσεύει. Σε κάθε περίπτωση, στην ελληνική κυβέρνηση θα μπορούν να προσαρμόσουν τα γεγονότα στο δικό τους success story. Ή θα γίνουν η κυβέρνηση που έβγαλε το ΔΝΤ από την Ελλάδα και τα μνημόνια ή θα προβάλουν το γεγονός ότι έγιναν η κυβέρνηση που ελάφρυνε το χρέος χωρίς τις καταστροφικές συνέπειες του PSI.

 

4 Επιστροφή στην ανάπτυξη και έμφαση στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στην αποκλιμάκωση της ανεργίας ακόμη και χαμηλότερα από τις προβλέψεις της ίδιας της κυβέρνησης. Ήδη το οικονομικό επιτελείο ποντάρει σε ένα πολύ ισχυρό δεύτερο εξάμηνο για φέτος, με ρυθμό ανάπτυξης άνω του 3% αφενός για να «κλειδώσει» η μεγέθυνση του ΑΕΠ με ένα ποσοστό της τάξεως του 1,8% – 1,9% για φέτος και αφετέρου για να εξασφαλιστεί ένας υψηλός ρυθμός άνω του 2,4% για το 2018.

 

5 Κλείσιμο του τρίτου μνημονίου. Άλλωστε, αν ξεπεραστεί ο σκόπελος της τρίτης αξιολόγησης με τα 95 προαπαιτούμενα, για την τελευταία περίοδο των 6 – 7 μηνών του τρίτου μνημονίου θα έχουν απομείνει μόνο 18 υποχρεώσεις, κάτι που σημαίνει ότι ο δρόμος θα είναι πλέον ανοικτός. 

Αυτό που θέλει ο πρωθυπουργός εν τέλει είναι η λεγόμενη «καθαρή έξοδος», δηλαδή η περίοδος μετά το τρίτο μνημόνιο να δίνει τη δυνατότητα στην Ελλάδα να καλύψει τις δανειακές της υποχρεώσεις μέσω των αγορών και να μην υπάρχουν «προαπαιτούμενα». Εποπτεία προφανώς θα υπάρχει. Δεν θα υπάρχουν όμως εκθέσεις συμμόρφωσης και αγωνία για την εκταμίευση της επόμενης δόσης.

 

Μέχρι στιγμής, όλα δείχνουν ότι το καλό σενάριο για την κυβέρνηση, το οποίο θα ενισχύσει την επιχειρηματολογία της εν όψει των επόμενων εκλογών, παραμένει ορθάνοιχτο. Μένει να δούμε τι θα προκύψει μετά το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης και αν τα σημερινά πολιτικά δεδομένα για την επομένη των μνημονίων μπορούν να μεταβληθούν και προς ποια κατεύθυνση.