Το αντίθετο: θέλουν να μας… διώξουν από τα μνημόνια – διασφαλίζοντας βέβαια ότι τα δανεικά που πήραμε, τα οποία μέχρι το τέλος του τρίτου μνημονίου θα ξεπεράσουν τα 250 δισ. ευρώ, θα επιστραφούν – ώστε να μπορέσουν να ασχοληθούν απερίσπαστοι με τα μεγάλα ζητήματα: το μέλλον της Ευρωζώνης, το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, τον υπουργό Οικονομικών της Ευρωζώνης, τη διεύρυνση της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε από τη διαχείριση του Brexit, που είναι προγραμματισμένο για τις 29 Μαρτίου του 2019, η Ευρώπη να μην βγει «λαβωμένη» και ούτε καν με… λιγότερα μέλη (Πονηροί οι Ευρωπαίοι, οι οποίοι θέλουν στις 29.3.2019 να ανακοινώσουν την ένταξη της Σερβίας και του Μαυροβουνίου στην Ε.Ε., ώστε, αντί ο παγκόσμιος Τύπος να παίζει ως θέμα μόνο την αποχώρηση του 28ου μέλους, να μιλά για την προσθήκη του 28ου και του 29ου).

 

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Μια μεγάλη ευκαιρία: να μας βρει η 21η Αυγούστου του 2018 εκτός μνημονίων για πρώτη φορά μετά το 2010, και μάλιστα με υπογεγραμμένο ένα πρόγραμμα που θα μας εξασφαλίζει ότι η έξοδος στις αγορές για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της χώρας θα γίνει απρόσκοπτα.

 

Όχι ότι δεν θα υπάρχουν δεσμεύσεις και δημοσιονομικοί στόχοι. Ασφαλώς θα υπάρχουν. Αυτό από το οποίο θα απαλλαγούμε όμως είναι οι ατελείωτοι κατάλογοι με τα προαπαιτούμενα, οι σκληρές αξιολογήσεις ανά τρίμηνο και η αίσθηση ότι έχει χαθεί πλήρως η εθνική κυριαρχία.

Είναι πολλά τα οκτώ μνημονιακά χρόνια και σε αυτό συμφωνούν πλέον και οι δανειστές. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις το παραδέχονται ανοικτά: δεν μπορεί μια χώρα να βρίσκεται υπό τόσο ασφυκτικό καθεστώς επιτήρησης για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ειδικά οι Ευρωπαίοι δεν θα πιέσουν την ελληνική πλευρά ώστε να διασφαλίσουν με κάθε τρόπο τα συμφέροντα των κυβερνήσεων των χωρών – μελών της Ευρωζώνης (σ.σ.: εννοείται ότι όλα θα γίνουν στο όνομα των πολιτών της Ευρωζώνης). 

 

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης θα πιέσουν την Ελλάδα για εγγυήσεις ότι τα τεράστια δάνεια που εκταμιεύτηκαν – το συνολικό τους ύψος θα ξεπεράσουν ακόμη και τα 260 – 270 δισ. ευρώ – θα αποπληρωθούν. Φυσικά, θα προσφέρουν και «ανταλλάγματα» στην Ελλάδα για τους κόπους που θα καταβάλει (σ.σ.: συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, διατήρηση των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων κ.λπ.). Ποια θα είναι αυτά:

1 Ένα «μαξιλάρι» προστασίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι, κατά την έξοδο της χώρας στη διεθνή αγορά ομολόγων, δεν θα υπάρξουν προβλήματα αντίστοιχα με αυτά που δημιουργήθηκαν στο τέλος του 2009 και στις αρχές του 2010, τα οποία οδήγησαν τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου στο… Καστελόριζο. Για τη μορφή που θα πάρει αυτό το μαξιλάρι οι συζητήσεις έχουν αρχίσει μόνο σε παρασκηνιακό επίπεδο, ενώ επίσημα θα πέσουν στο τραπέζι μετά την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης. 

Μια μορφή μαξιλαριού θα μπορούσε να είναι ο λεγόμενος «κουμπαράς» (το περίφημο cash buffer). Με βάση όσα προκύπτουν από την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού, το να υπάρξει αυτός ο κουμπαράς είναι κάτι που έχει ήδη δρομολογηθεί, ενώ το γέμισμά του θα γίνει με χρήματα που θα προέλθουν και από τις εκδόσεις νέων ομολόγων αλλά και από τις επόμενες εκταμιεύσεις που θα γίνουν στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης και οι οποίες θα φτάσουν συνολικά στα 13-14 δισ. ευρώ μέχρι τον επόμενο Αύγουστο.

Υπάρχει και το εναλλακτικό σενάριο της «προληπτικής γραμμής στήριξης», το οποίο είχε συζητηθεί και το 2014. Αυτό όμως το σενάριο εμπλέκει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, καθώς αποτελεί μνημόνιο, κάτι που σημαίνει ότι αναγκαστικά θα πρέπει να εμπλακούν και τα κοινοβούλια των χωρών μελών της Ευρωζώνης.

2 Μέτρα για διευθέτηση του χρέους. Είναι δεδομένο ότι η διαπραγμάτευση για την οριστικοποίηση των λεγόμενων «μεσοπρόθεσμων παρεμβάσεων» θα είναι εξαιρετικά σκληρή. 

Από τη μια θα έχουμε το ΔΝΤ, το οποίο θα πιέζει για συγκεκριμένες και οικονομικά μετρήσιμες παρεμβάσεις. 

Από την άλλη θα έχουμε τη Γερμανία, η οποία θα επιμένει να τηρηθεί το γράμμα και το πνεύμα της απόφασης του Eurogroup κατά τον Ιούνιο του 2017. Τι έλεγε η απόφαση; Ότι τα μέτρα για το χρέος θα αποφασιστούν «αν χρειαστεί». 

Αυτό το «αν χρειαστεί» θα το βρούμε μπροστά μας, καθώς τα στοιχεία που έχουν συλλέξει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα οποία είναι διαθέσιμα ήδη σε όλα τα υπουργεία Οικονομικών της Ευρωζώνης, δείχνουν ότι η δαπάνη για την εξυπηρέτηση του ελληνικού χρέους δεν αναμένεται να ξεπεράσει τα 10 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση για μια μακρά χρονική περίοδο, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το 2030. Τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και αναλογικά με το ελληνικό ΑΕΠ, το ποσό αυτό θεωρείται πολύ μικρό, ειδικά αν συγκριθεί και με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 

Φυσικά κανείς δεν αρνείται ότι ο όγκος του ελληνικού χρέους είναι τεράστιος αναλογικά με το ΑΕΠ. Δεν αρνείται ότι μια απότομη αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα, ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι το χρέος τοκίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με κυμαινόμενα επιτόκια. Σε κάθε περίπτωση είναι δεδομένο ότι, ακόμη κι αν συμφωνηθούν κάποια μέτρα για το χρέος, αυτά θα υλοποιούνται σταδιακά και υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα εκπληρώνει ουκ ολίγες δεσμεύσεις:

3 Μια ακόμη ευκαιρία για ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Το θέμα έσβησε από την επικαιρότητα μετά την απώλεια της σχετικής ευκαιρίας τον περασμένο Ιούλιο. Φαίνεται όμως ότι, τουλάχιστον στις Βρυξέλλες, το θέμα δεν έχει ξεχαστεί εντελώς, και ας μην υπάρχει πλέον καμία επίσημη αναφορά από την ελληνική κυβέρνηση.

 

Η παράταση που έδωσε η ΕΚΤ στο QE δημιουργεί πάλι κάποιες πιθανότητες. Τον Ιούνιο του 2018 η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί στη θέση να έχει εκπληρώσει όλους τους στόχους του τρίτου μνημονίου, να έχει ήδη εκδώσει ομόλογα τα οποία θα είναι εμπορεύσιμα και αποδεκτά από την ΕΚΤ (σ.σ.: τέτοιου είδους ομόλογα είναι αυτά που θα εκδοθούν στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη) και να έχει τη συμφωνία όλων των θεσμών ότι το χρέος της είναι βιώσιμο (κάτι που θα είναι δεδομένο αν μέχρι τότε έχουν συμφωνηθεί και τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος). 

Με όλα αυτά τα δεδομένα δεν θα υπάρχει λόγος η ΕΚΤ να μην εντάξει και τα ελληνικά ομόλογα στο QE, έστω και αν αυτό βρίσκεται στο τέλος του. Άλλωστε ο όγκος των διαπραγματεύσιμων ελληνικών ομολόγων δεν θα είναι τέτοιος που να μην μπορούν να απορροφηθούν από την ΕΚΤ ακόμη και σε… λεπτά της ώρας. 

 

Όλα κι όλα τα ελληνικά ομόλογα αυτή τη στιγμή είναι 50 δισ. ευρώ και από αυτά θα γίνουν εμπορεύσιμα περίπου τα 25 – 30 δισ. εφόσον προχωρήσει κανονικά η διαδικασία ανταλλαγής (το λεγόμενο swap), το οποίο βρίσκεται από την περασμένη εβδομάδα σε εξέλιξη. Για μια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που παίζει με τρισεκατομμύρια, το να απορροφήσει τα ελληνικά ομόλογα είναι θέμα ανάξιο λόγου.

 

Τι μας ζητούν οι Ευρωπαίοι για να φτάσουμε στο σημείο να συζητήσουμε και να συναποφασίσουμε για την επόμενη ημέρα της Ελλάδας; Αυτό που ζητούν σταθερά εδώ και καιρό: τήρηση των συμφωνηθέντων. Να υπάρξει «ιδιοκτησία» του προγράμματος από τη σημερινή και τις επόμενες κυβερνήσεις της χώρας, ώστε οι μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν μέσα στα μνημόνια να συνεχιστούν και μετά τα μνημόνια.

 

Είναι προφανές ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα αφήσουν αυτό το κεντρικό τους αίτημα στην… τύχη του. Θα μας δεσμεύσουν όσο πιο καλά μπορούν. Έτσι, μετά τον Αύγουστο του 2018, θα πρέπει η Ελλάδα να δεσμευτεί ότι θα προχωρήσουν:

Η πιστή εκτέλεση των προϋπολογισμών. Ο πήχης για το πρωτογενές πλεόνασμα παραμένει στο 3,5% και για την περίοδο 2019 – 2022, ενώ μετά κατεβαίνει στο 2%.

Η προώθηση των μεγάλων επενδύσεων, αλλά και η ολοκλήρωση του πλάνου των αποκρατικοποιήσεων και της αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου. Στις Βρυξέλλες επικρατεί η εκτίμηση ότι «για να έρθουν επενδύσεις στην Ελλάδα από το εξωτερικό, θα πρέπει να αρχίσουν να κατασκευάζονται κτήρια στο Ελληνικό και να αντιμετωπιστεί οριστικά το πρόβλημα που έχει προκύψει στη Χαλκιδική».

Η ολοκλήρωση του κτηματολογίου, το οποίο μέχρι στιγμής καλύπτει μόλις το 27% της επιφάνειας, ενώ ο στόχος είναι να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2020.

Η ολοκλήρωση του προγράμματος διαχείρισης των κόκκινων δανείων, κάτι που προφανώς δεν θα έχει γίνει μέσα στο επόμενο εννεάμηνο. Η μείωση του ποσοστού των μη εξυπηρετούμενων δανείων στον μέσο όρο της Ευρωζώνης, αλλά και η διασφάλιση των πιστωτών ώστε να γνωρίζουν ότι θα αποζημιωθούν σε περίπτωση μη εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων, αποτελεί προτεραιότητα.

Έτσι εξηγείται και η επιμονή από την πλευρά των θεσμών στο να λειτουργήσει άμεσα το πλαίσιο των πλειστηριασμών αλλά και να εφαρμοστεί σωστά το νομοθετικό πλαίσιο για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό αλλά και το νέο πτωχευτικό δίκαιο. Θεωρείται δεδομένο ότι και μετά το τέλος του τρίτου μνημονίου θα ζητηθούν εγγυήσεις ώστε να μην «ατονήσουν» οι προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Η περαιτέρω ενίσχυση των ανεξάρτητων αρχών της χώρας, με ιδιαίτερο βάρος στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, στην Ελληνική Στατιστική Αρχή κ.ά. Στις τάξεις των θεσμών επικρατεί η άποψη ότι ειδικά η ΑΑΔΕ θα πρέπει να ισχυροποιηθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε οι φορολογούμενοι να φοβούνται για τις συνέπειες που θα υποστούν σε περίπτωση που εντοπιστούν να φοροδιαφεύγουν.

Ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα. Ο κανόνας συγκεκριμένων προσλήψεων συγκριτικά με τις αποχωρήσεις λόγω συνταξιοδότησης θεωρείται απαραίτητο να εφαρμοστεί και στο μέλλον, αν και οι δανειστές αναγνωρίζουν ότι το «κατόρθωμα» της Ελλάδας να μειώσει το προσωπικό της κατά 25% δεν έχει καταγραφεί σε καμία χώρα στον κόσμο. 

 

Εκτός από τη διατήρηση του μισθολογικού κόστους στα προϋπολογισμένα επίπεδα, οι δανειστές θα αξιώσουν να υλοποιηθούν αλλαγές όπως η αξιολόγηση, η κινητικότητα κ.λπ. 

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, η παρασκηνιακή συζήτηση για την «επόμενη μέρα» των μνημονίων συνεχίζεται πυρετωδώς και ας ελπίσουμε ότι τα σύννεφα που μαζεύονται στον γερμανικό ορίζοντα δεν θα φέρουν καταιγίδα στη δική μας χώρα…