Τα μεσοπρόθεσμα μέτρα διευθέτησης του χρέους, η υλοποίηση των 88 προαπαιτουμένων ώστε να συνταχθεί το κείμενο συμμόρφωσης (compliance report) και να θεωρηθεί ολοκληρωμένη η τέταρτη και τελευταία αξιολόγηση, η μεταμνημονιακή εποπτεία της Ελλάδας και η σχέση που θα διατηρήσει η Ελλάδα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μετά τις 20 Αυγούστου έχουν κυριαρχήσει στην «επικαιρότητα» όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για την ολοκλήρωση του ελληνικού ζητήματος.

Ωστόσο, ένα μείζον θέμα, καθοριστικό για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, έρχεται σιγά – σιγά στο προσκήνιο και αφορά την αξιοποίηση των αδιάθετων κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης.

Ακόμη και αν εκταμιευτεί η τελευταία δόση, η οποία έχει συνδεθεί με την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολόγησης και φτάνει τα 11-12 δισ. ευρώ, θα παραμείνουν αδιάθετα περίπου 27 δισ. ευρώ. Είναι εγκεκριμένα χρήματα από τον Αύγουστο του 2015, τα οποία προορίζονταν κατά το μεγαλύτερο τμήμα τους να διατεθούν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.

Από τη στιγμή που δεν αξιοποιήθηκαν με αυτόν τον τρόπο, αυτομάτως «γεννήθηκαν» διάφορες ιδέες για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν ώστε να προωθηθεί η τελική συμφωνία για την ελληνική υπόθεση. Μια από αυτές τις ιδέες έχει να κάνει με την εκταμίευση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος των αδιάθετων κεφαλαίων ώστε να δημιουργηθεί ένα πολύ μεγάλο μαξιλάρι ασφαλείας, ικανό να καλύψει τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας ακόμη και μετά το 2020.

Το επιχείρημα είναι πολύ συγκεκριμένο: Αν η Ελλάδα έχει επαρκή διαθέσιμα για την κάλυψη των δανειακών της υποχρεώσεων, δεν θα χρειαστεί να βγει υπό πίεση στις αγορές για να «πουλήσει» τα ομόλογά της, με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους να αποκτά την πολυτέλεια της επιλογής του χρόνου εξόδου.

Τρία πλεονεκτήματα

Υπάρχει και μια άλλη ιδέα για την αξιοποίηση των αδιάθετων κεφαλαίων του ESM: Να εκταμιευτούν για να τα χρησιμοποιήσει η Ελλάδα για την αποπληρωμή άλλων δανείων, τα οποία έχουν χορηγηθεί με χειρότερους όρους σε σχέση με αυτούς που έχει εξασφαλίσει η Ελλάδα μέσα από τη δανειακή σύμβαση του ESM.

Όταν ανοίγει αυτή η συζήτηση, όλοι «κοιτάζουν» το δάνειο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το υπόλοιπο φτάνει περίπου στα 10,44 δισ. ευρώ, ενώ η περίοδος αποπληρωμής είναι άμεση. Δεδομένου ότι το επιτόκιο από το δάνειο του ΔΝΤ ξεπερνά το 3,5%, είναι προφανές ότι η πρόωρη αποπληρωμή του εξασφαλίζει και μείωση του απαιτούμενου κονδυλίου για τους τόκους, δεδομένου ότι το δάνειο του ESM έχει κόστος χαμηλότερο του 1,5%.

Σε πολιτικό επίπεδο, η λύση της αξιοποίησης των αδιάθετων κεφαλαίων του ESM έχει σημαντικά πλεονεκτήματα:

1. Το δάνειο έχει ήδη εγκριθεί από τα κοινοβούλια των χωρών – μελών της Ευρωζώνης, οπότε δεν χρειάζεται οι κυβερνήσεις να απευθυνθούν εκ νέου στις κυβερνητικές πλειοψηφίες ζητώντας το «κάτι παραπάνω» για την Ελλάδα. Όλο αυτό το διάστημα των διαπραγματεύσεων έχει τεθεί κατ’ επανάληψη ως ζητούμενο να μην ληφθούν αποφάσεις που να χρειαστεί να περάσουν από τα κοινοβούλια. Γι’ αυτό δεν θέλει η ελληνική κυβέρνηση την προληπτική γραμμή στήριξης, γι’ αυτό δεν συζητείται επίσης το θέμα της επιμήκυνσης του δανείου που έχει χορηγηθεί από τον EFSF για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 15 ετών.

2. Η γερμανική κυβέρνηση δεν θα εμφανιστεί να «δίνει» κάτι στην Ελλάδα για το θέμα του χρέους, γεγονός που κρίνεται ως ιδιαίτερα θετικό για τις ισορροπίες που διαμορφώνονται στο εσωτερικό της Γερμανίας, ειδικά μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και τις διαδικασίες που ακολούθησαν για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

3. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορεί να ομιλεί για «καθαρή έξοδο», έχοντας όμως ένα αποθεματικό που θα της δίνει τη δυνατότητα να επιλέγει τον χρόνο εξόδου στις αγορές χωρίς να χρειάζεται να προσφύγει στην προληπτική γραμμή στήριξης, η οποία – τουλάχιστον όπως έχει προβληθεί το τελευταίο διάστημα – αντιμετωπίζεται ως «πρόγραμμα».

Δάνεια αντί ελάφρυνσης

Παραλλαγή των ιδεών αξιοποίησης των αδιάθετων κεφαλαίων του ESM είναι και αυτή που δημοσιεύτηκε προ ημερών στον γερμανικό Τύπο. Η γερμανική κυβέρνηση εμφανίστηκε να έχει καταρτίσει ένα σχέδιο συσχέτισης των κεφαλαίων που θα αξιοποιηθούν από τον ESM με τη διάρκεια επιμήκυνσης του δανείου που έχει χορηγηθεί από τον EFSF (σ.σ.: είναι το δάνειο που χορηγήθηκε στο πλαίσιο του πρώτου και του δεύτερου μνημονίου με συνολικό ύψος 132 δισ. ευρώ.

Η διάρκεια αποπληρωμής του εκτείνεται από το 2023 έως το 2056 και οι ετήσιες καταβολές κυμαίνονται στα 2-3 δισ. ευρώ ετησίως. Η πρόταση λέει ότι, για κάθε 5 δισ. ευρώ που θα εκταμιεύει η Ελλάδα από τα αδιάθετα του ESM, θα «κόβονται» και δύο χρόνια επιμήκυνσης από το δάνειο του EFSF, αρχής γενομένης από τα 15 χρόνια. Έτσι

● με 5 δισ. ευρώ εκταμίευσης γίνεται επιμήκυνση 13 ετών,

● με 10 δισ. ευρώ 11 χρόνια,

● με 15 δισ. ευρώ 9 χρόνια,

● με 20 δισ. ευρώ 7 χρόνια

● και με 25 δισ. ευρώ 5 χρόνια.

Υπενθυμίζεται ότι το ΔΝΤ θέλει επιμήκυνση 15 ετών, η Γερμανία μόλις 5 ετών και η Ελλάδα τοποθετείται κάπου στη μέση, δηλαδή στα 10 χρόνια.

Προφανώς το ποσό που θα εκταμιευτεί από τον ESM έχει να κάνει με τις δανειακές ανάγκες της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια, οι οποίες διαμορφώνονται ως εξής:

1. Μέχρι το τέλος του 2018 θα πρέπει να καταβληθούν περί τα 3,9 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 1,28 δισ. ευρώ στην ΕΚΤ και 1,14 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ), ποσά τα οποία είναι ήδη εξασφαλισμένα. Πρέπει να σημειωθεί ότι ούτως ή άλλως μέσα στο επόμενο διάστημα και σε κάθε περίπτωση πριν από τον Αύγουστο, θα εκταμιευτεί η δόση των 11-12 δισ. ευρώ που συνδέεται με την ολοκλήρωση της 4ης αξιολόγησης.

2. Για το 2019 απαιτούνται 11,751 δισ. ευρώ.

3. Για το 2020 επιπλέον 5 δισ. ευρώ και για το 2021 άλλα τόσα.

Έτσι ο συνολικός «λογαριασμός» ανέρχεται:

● Στα 20,65 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2020.

● Στα 25,75 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2021.

● Στα 35,60 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2022.

Στα ποσά αυτά δεν περιλαμβάνονται οι τόκοι. Όμως αυτά τα ποσά ούτως ή άλλως θα καλυφθούν από τα πρωτογενή πλεονάσματα που υποχρεούται να παραγάγει η χώρα. Με τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 3,5% είναι δεδομένο οι τόκοι θα μπορούν να καλυφθούν με τους καρπούς της ετήσιας εκτέλεσης των συγκεκριμένων προϋπολογισμών.

Αυτή τη στιγμή, τα διαθέσιμα ανέρχονται περίπου στα 15 δισ. ευρώ αν ληφθούν υπόψη και οι πόροι που αντλεί από το Δημόσιο μέσα από τα repos που «υπογράφονται» με τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης. Το σχέδιο προβλέπει δύο βασικές κινήσεις, οι οποίες, αν υλοποιηθούν, θα επιτρέψουν στην ελληνική κυβέρνηση να βγει στις αγορές στο τέλος του προγράμματος και να ισχυριστεί ότι οι δανειακές της ανάγκες είναι διασφαλισμένες είτε μέχρι το 2021 είτε μέχρι το 2022, ό,τι και αν γίνει στις ξένες αγορές:

1. Η πρώτη κίνηση αφορά την άντληση όσο το δυνατόν περισσότερων πόρων από τα «αναξιοποίητα» 27 δισ. ευρώ του τρίτου μνημονίου. Το τελικό ποσό θα αποφασιστεί στο Eurogroup της 21ης Ιουνίου και θα αποτελεί μέρος των αποφάσεων επί του χρέους.

2. Η δεύτερη κίνηση αφορά τη διάθεση μέρους αυτών των 27 δισ. ευρώ προκειμένου να αποπληρωθούν οφειλές που λήγουν μέσα στο χρονικό διάστημα 2020 – 2022.

Πώς προκύπτει όμως το αδιάθετο ποσό των 27 δισ. ευρώ; Μέχρι και τις 28 Μαρτίου που έγινε η εκταμίευση της τελευταίας δόσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, η Ελλάδα είχε αντλήσει συνολικά 45,9 δισ. ευρώ από το συνολικό ποσό των 86 δισ. ευρώ που είχε εγκριθεί τον Αύγουστο του 2015. Ούτως ή άλλως έχει προγραμματιστεί η εκταμίευση 1 δισ. ευρώ έως τις 15 Ιουνίου για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου αλλά και επιπλέον 11,7 δισ. ευρώ με την ολοκλήρωση της τέταρτης αξιολόγησης.

Έτσι το «αδιάθετο» τμήμα του δανείου διαμορφώνεται περίπου στα 27,4 δισ. ευρώ.

Οι οφειλές στο ΔΝΤ

Από τη μία η συζήτηση για το ΔΝΤ αφορά το αν θα υπάρξει πρόσθετο δάνειο 2,6 δισ. ευρώ προκειμένου να ενεργοποιηθεί και το πρόγραμμα που έχει εγκριθεί κατ’ αρχήν. Από την άλλη όμως γίνεται η συζήτηση για το αν θα αποπληρωθούν τα δάνεια ή μέρος των δανείων που έχει δώσει ήδη προκειμένου να πέσει και το συνολικό κονδύλι των τόκων. Οι δόσεις των επόμενων ετών από το δάνειο που έχει χορηγήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχουν ως εξής:

Μέσα στο 2018 υπάρχει λήξη δόσης 1,138 δισ. ευρώ, η οποία ούτως ή άλλως θα αποπληρωθεί με τα χρήματα από την τελευταία υποδόση του δανείου του ESM. Για την τριετία 2019 – 2021 προβλέπονται λήξεις συνολικού ύψους 5,906 δισ. ευρώ (1,968 δισ. ευρώ το 2019, 1,969 δισ. ευρώ το 2020 και επίσης 1,969 δισ. ευρώ το 2021) ενώ η δόση του 2022 ανέρχεται στα 1,835 δισ. ευρώ.

Η αποπληρωμή των δόσεων του δανείου του ΔΝΤ, εκτός από το να περιορίσει τις ανάγκες εξόδου της Ελλάδας στις αγορές, θα μειώσει και το απαιτούμενο κονδύλι για τόκους, καθώς το κόστος δανεισμού από το ΔΝΤ ανέρχεται περίπου στο 3,8%, όταν το αντίστοιχο κόστος από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (σ.σ.: το οποίο μάλιστα υπολογίζεται και με σταθερό επιτόκιο) περιορίζεται στο 1,5%.

Η διαφορά των περίπου δύο ποσοστιαίων μονάδων ισοδυναμεί με ετήσιο όφελος 100 εκατ. ευρώ αν αποπληρωθεί τμήμα των υποχρεώσεων προς το ΔΝΤ, συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ. Βεβαίως αυτή η απόφαση δεν θα ληφθεί με οικονομικά, αλλά με πολιτικά κριτήρια, καθώς πλήρης αποπληρωμή των οφειλών του ΔΝΤ θα σηματοδοτούσε την πλήρη αποχώρηση του Ταμείου από το ελληνικό πρόγραμμα.