Οι σύγχρονες  εξελίξεις  της  παγκόσμιας  οικονομίας  χαρακτηρίζονται  από προκλήσεις, αντιφάσεις  και  αντιπαραθέσεις. Κι αυτό  γιατί εντάσσονται, ουσιαστικά, σε μία περίοδο  μετάβασης της, από το βιομηχανικό υπόδειγμα σε ένα τεχνο-οικονομικό παράδειγμα  στο οποίο δεσπόζει η εισαγωγή και η αλληλεπίδραση των τεχνολογικών συστημάτων παραγωγής, του αυτοματισμού, της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης, της νανοτεχνολογίας, κ.λ.π.  στην παραγωγική  διαδικασία και τις εργασιακές σχέσεις.

Οι  τεχνολογικές αυτές  εξελίξεις  ωθούμενες από την πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων  στην παγκόσμια  οικονομία, δημιούργησαν συνθήκες μίας νέας βιομηχανικής επανάστασης της αποκαλούμενης «τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης» της ψηφιακής  τεχνολογίας, η οποία επιτρέπει στους εργαζόμενους σε διάφορες ηπείρους να  συνεργάζονται σε πραγματικό χρόνο.

Παράλληλα, δημιουργούνται συνθήκες υψηλών    ρυθμών  ανάπτυξης  της  παγκόσμιας  οικονομίας   και εμφανίζονται  οι  νέες  προκλήσεις  της  αύξησης της  κερδοφορίας, της  αύξησης  των  ανισοτήτων  και  της  επέκτασης  των  ευέλικτων  μορφών απασχόλησης, γεγονός που  αποκαλύπτει με τον πιο εύληπτο τρόπο, την άνιση κατανομή των ωφελειών  μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας από την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία.

Με  άλλα  λόγια,  το  φορντικό  υπόδειγμα  στις  διεθνείς  οικονομικές  σχέσεις , αντικαθίσταται από το νεοφιλελεύθερο  παραγωγικό  και  εργασιακό υπόδειγμα της παγκοσμιοποίησης. Το επιχείρημα των αντίστοιχων πρωτοβουλιών μετάβασης στο νεοφιλελεύθερο παγκοσμιοποιημένο παραγωγικό και εργασιακό υπόδειγμα της πλήρους απελευθέρωσης των παραγωγικών δυνάμεων, κατά βάση,  της  αμερικάνικης  οικονομίας, διαμέσου  του Διεθνούς  Νομισματικού  Ταμείου (Δ.Ν.Τ.)  και  των  πολυεθνικών   επιχειρήσεων,  ήταν  ότι « η παγκοσμιοποίηση  στις  νέες  συνθήκες  της  ταχείας  εξέλιξης  της  ψηφιακής  τεχνολογίας  είναι  αναγκαία  και  αναπόφευκτη».

Έτσι, οι συντελούμενες εξελίξεις  της  παγκοσμιοποίησης,  των ανισοτήτων  και  της  flexi-ανασφάλειας  τόσο  στις  υπανάπτυκτες,  όσο  και στις  ανεπτυγμένες  χώρες,  δημιούργησαν  συνθήκες  κοινωνίας 2/3,  με  ό,τι  αυτό  αρνητικά  συνεπάγεται  στις  ημέρες  μας,  για την  επέκταση  της  φτωχοποίησης  ολοένα  και  μεγαλύτερων  τμημάτων  του  πληθυσμού. Όμως, αντί αυτές οι προκλήσεις των ανισοτήτων και της φτωχοποίησης  του  πληθυσμού, αντιμετωπισθούν, τηρουμένων των  αναλογιών, όπως στην Ευρώπη κατά την βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα, με  την ενδυνάμωση  των αρχών και των κανόνων της δημοκρατίας, της συλλογικότητας και της άσκησης κοινωνικών πολιτικών, προβάλλεται, ιδιαίτερα  από  τις  ΗΠΑ  η  επιλογή  του  εμπορικού  προστατευτισμού  απέναντι  στις  χώρες (Κίνα, Ευρώπη)  με  εμπορικά  πλεονάσματα  στις Ηνωμένες Πολιτείες.

΄Ετσι, επιλέγοντας  οι  ΗΠΑ  την  στρατηγική  του  εμπορικού  προστατευτισμού, στην  ουσία  εκφράζουν  την  προτίμηση  τους  στις  διμερείς  εθνικές  παραγωγές  και  εμπορικές  συμφωνίες,  οι  οποίες  όμως  στην  εποχή  της  ψηφιακής  τεχνολογίας,  της  τεχνητής  νοημοσύνης  και  της  ρομποτικής  καθίστανται  πολύ  δαπανηρές, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για τον κόσμο της μισθωτής εργασίας. Ακριβώς, γι΄αυτούς  τους  λόγους,  ολοένα  και  μεγαλύτερος  αριθμός  αναλυτών  στις ΗΠΑ υποστηρίζει  ότι  μία  τέτοια  εξέλιξη  θα  ανακόψει,  μεταξύ  των  άλλων,  τον  ρυθμό  αύξησης  της  οικονομικής  δραστηριότητας  στις  Ηνωμένες  Πολιτείες και θα αυξήσει το επίπεδο της ανεργίας και των ευέλικτων μορφών απασχόλησης.

Κι΄αυτό  γιατί  οι  παγκοσμιοποιημένοι  επενδυτές  θα  δυσκολευτούν  να  αποδεχθούν  την  ανατροπή  των  ισορροπιών   στην  αμερικάνικη  οικονομία  και  στο  παγκόσμιο  εμπόριο. Ιδιαίτερα μάλιστα κατά  την  τελευταία  διετία, όπου η αμερικάνικη  οικονομία  βρίσκεται  σε τροχιά  ανάκαμψης  εξαιτίας της αύξησης  της  κατανάλωσης (αντιπροσωπεύει το 70% της  ανάπτυξης  στις ΗΠΑ)  των  χαμηλότερων  εισοδημάτων  της  χώρας, η  οικονομική  κατάσταση  των  οποίων  είναι  ιδιαίτερα  ευάλωτη  και μπορεί  να ανατραπεί  ακόμη  και  με  μία  μικρή  επιδείνωση  της  τρέχουσας   συγκυρίας  στην  οικονομία.

Όμως, από  άποψη  γεωοικονομική-γεωπολιτική, αξίζει να σημειωθεί ότι στο υπόβαθρο της επιλογής του εμπορικού  προστατευτισμού των ΗΠΑ,  βρίσκεται, μεταξύ  των  άλλων,  το  γεγονός  ότι  η  εξέλιξη  της  παγκοσμιοποίησης  συνέβαλε στην  αναβάθμιση  της  διεθνούς  οικονομικής  θέσης  της  Κίνας  αλλά και  των  άλλων  χωρών (π.χ. Ινδία),  με το δραματικά χαμηλό επίπεδο, μεταξύ των άλλων, των μισθολογικών και μη μισθολογικών δαπανών εργασίας, σε βαθμό  που  να απειλείται  η  δεσπόζουσα  θέση  των  Ηνωμένων Πολιτειών   και  των Δυτικών χωρών γενικότερα στην παγκόσμια οικονομία,  και να  αντικαθίσταται  σταδιακά  το  μοντέλο  της  μονοκυριαρχίας και της μονοπολυκότητας  από  το  μοντέλο  της  πολυπολυκότητας,  με ό,τι  αυτό  αρνητικά  συνεπάγεται  για  τις  σχέσεις  των  δύο  αλλά και  των άλλων  χωρών  που  αντιπαρατίθενται  στρατιωτικά,  εμπορικά, νομισματικά, κ.λ.π.

Στις συνθήκες αυτές, οι ΗΠΑ εντάσσουν στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία,  την γνωστή στην Ευρώπη κατά  την τελευταία δεκαετία προ του Β΄ παγκοσμίου πολέμου,  στρατηγική του  αποκαλούμενου  «νέου ρεαλισμού», με την έννοια  του επιλεκτικού  εμπορικού προστατευτισμού, προκειμένου, όπως  ισχυρίζονται, να ανακόψουν την επιδείνωση της θέσης της αμερικάνικης οικονομίας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και ταυτόχρονα αναδεικνύοντας «πρώτη την Αμερική» να βελτιώσουν, όπως λανθασμένα υποστηρίζουν, το εισοδηματικό και βιοτικό επίπεδο των  εργαζόμενων στρωμάτων του πληθυσμού.

Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι προκαλούμενες από την στρατηγική αυτή αντιπαραθέσεις, συντελούνται με ένταση  στο  πλαίσιο  της  επέκτασης  των  γεωστρατηγικών, γεωπολιτικών  και γεωοικονομικών επιρροών  σε  διάφορες  περιοχές  του  πλανήτη  και  ιδιαίτερα  σ΄αυτές  που  διαθέτουν,  μεταξύ  των  άλλων,  πρώτες  ύλες,  ενεργειακούς  και  άφθονους  πλουτοπαραγωγικούς  πόρους.

Όμως, στις συνθήκες αυτές έντασης του παγκόσμιου ανταγωνισμού, οι προκλήσεις που δημιουργούνται στην παγκόσμια οικονομία, κατά βάση,  από  τις προηγμένες τεχνολογίες, αντί  αυτές να προκαλούν περιορισμούς σε ορισμένες και δυνατότητες σε άλλες  χώρες, θα πρέπει η στρατηγική των επωφελών και ισότιμων διεθνών σχέσεων να είναι η μόνη επιλογή που θα αυξήσει το  αμοιβαίο όφελος  και θα μειώσει την πιθανότητα του εμπορικού ή άλλου πολέμου. Εξάλλου, η  στρατηγική αυτή αναγκαιότητα προκύπτει και από το γεγονός ό τι είτε στη μία, είτε στην άλλη περίπτωση, οι λαοί είναι αυτοί, που όπως έχει αποδειχθεί,  βγαίνουν ζημιωμένοι, με την δραματική επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου.

Εκτός και εάν σχεδιάζεται, το νέο μοντέλο κεφαλαιακής συσσώρευσης στην παγκόσμια οικονομία, δεδομένου ότι η χρηματοδότηση της οικονομίας και η τεχνολογία διαδραματίζουν ρόλο  επιβραδυντή της επόμενης κρίσης, με την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών του αυτοματισμού, της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης, κ.λ.π., να μετατοπίσει στα επόμενα χρόνια την νέα οικονομική κρίση  και  ταυτόχρονα να  εγκαθιδρύσει  τους  όρους  διεύρυνσης  του αυταρχισμού,  της κερδοφορίας, των ανισοτήτων  και  συρρίκνωσης  του εύρους και του περιεχομένου κι΄  αυτής ακόμη της  αστικής  δημοκρατίας, των εργασιακών, των εισοδηματικών  και  των  κοινωνικών  δικαιωμάτων.     

*Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομ.Καθ.Παντείου Πανεπιστημίου και ο Βασίλειος Γ. Μπέτσης Υποψ. Διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου