Είναι δυνατόν ένας κατάλευκος πίνακας να καταστρέψει τη φιλιά χρονών μεταξύ τριών ανδρών;

Η παράσταση αρχίζει και τελειώνει με έναν κατάλευκο πίνακα να κυριαρχεί στη σκηνή. Γύρω από αυτόν, τρεις άνδρες δοκιμάζουν ο ένας τον άλλο, δοκιμάζουν τη φιλιά τους και τελικά τον ίδιο τους τον εαυτό. Το έργο, μια κωμωδία από τη Γιασμίνα Ρεζά, ανεβαίνει στο Μικρό Παλλάς, σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Αθερίδη, με πρωταγωνιστές τους Θοδωρή Αθερίδη, Άλκη Κούρκουλο και Γιώργο Πυρπασόπουλο και θέτει προβληματισμούς σχετικά με τη φιλία, τις οικογενειακές σχέσεις και την τέχνη.

Μέσα από τη σάτιρα και το χιούμορ η συγγραφέας καταφέρνει να θίξει σημαντικά ζητήματα, όπως οι ανθρώπινες σχέσεις, αφού διεισδύει βαθιά στην ψυχή των ηρώων. Μέσα από τη φαινομενικά ασήμαντη διαμάχη για τον πίνακα, αποκαλύπτονται σταδιακά τα βαθιά συμπλέγματα της ψυχολογίας τους. Αυτό που ο ένας θεωρεί τέχνη για τον άλλο είναι σκουπίδι – και αυτή είναι μία διαπίστωση την οποία δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν.

Με αφορμή τον πίνακα, που αποτελεί την πέτρα του σκανδάλου, οι ήρωες αναθεωρούν τη φιλία τους, που αποτελεί σταθερά χρόνων γι’ αυτούς, κλονίζονται και τελικά αμφισβητούν ακόμη και τον ίδιο τους τον εαυτό.

Πίσω από τη διαφορά αισθητικής των τριών ηρώων κρύβεται ένα βαθύτερο πρόβλημα. Ο ήρωας, που ξοδεύει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για να αγοράσει τον πίνακα και τον θεωρεί αριστούργημα, προσπαθεί στην πραγματικότητα να αποδείξει ότι η αισθητική του είναι ανώτερη από αυτή του μέσου ανθρώπου.

Θέλει να πείσει τους γύρω του, αλλά κυρίως τον ίδιο του τον εαυτό, ότι ανήκει σε μια «ελίτ» που του επιτρέπει να αναγνωρίζει την τέχνη και να βλέπει χρώματα εκεί όπου όλοι οι υπόλοιποι βλέπουν έναν κατάλευκο καμβά. Παράλληλα προσπαθεί να απεγκλωβιστεί από τη μεγάλη πίεση που του ασκεί η επιρροή του φίλου του, η οποία αποδεικνύεται ισχυρό στοιχείο της σχέσης τους.

Ο ήρωας, τον οποίο υποδύεται ο Άλκης Κούρκουλος, είναι ένας άνθρωπος εγωκεντρικός και σκληρός, που θεωρεί ότι ο κόσμος γυρίζει γύρω από τον ίδιο. Έχει τοποθετήσει τον εαυτό του πάνω απ’ όλους και όλα και θεωρεί πως μόνο η δική του άποψη είναι σωστή. Πέρα από τη μεγάλη σκληρότητα με την οποία αντιμετωπίζει τους γύρω του, θέλει να κυριαρχεί πάνω στους ανθρώπους και υποστηρίζει απερίφραστα ότι θεωρεί τον φίλο του δημιούργημά του.

Γι’ αυτό κλονίζεται σε τέτοιο βαθμό όταν ο φίλος του, αγοράζοντας τον πίνακα, κάνει κάτι με το οποίο ο ίδιος όχι απλώς δεν συμφωνεί, αλλά το βρίσκει φρικτό. Αρνείται να δεχθεί ότι το δημιούργημά του αρχίζει να ξεφεύγει από τον έλεγχο του και να αποκτά δική του προσωπικότητα.

Ο τρίτος της παρέας είναι ένας απλός, ασήμαντος, καθημερινός ανθρωπάκος, τον οποίον όλοι εκμεταλλεύονται και ελέγχουν. Στην πραγματικότητα το μόνο που θέλει, όπως λέει και ο ίδιος, είναι να είναι ευχάριστος και να κάνει τους φίλους του να γελάνε.

Προσπαθεί συνεχώς να διατηρεί τις ισορροπίες μεταξύ των άλλων δύο για να αποφεύγονται οι εντάσεις. Θεωρεί ωραίο τον πίνακα όταν βρίσκεται μόνος με τον αγοραστή του, ενώ συμφωνεί ότι ο πίνακας είναι σκουπίδι όταν αυτός δεν είναι μπροστά. Είναι ο κλασικός τύπος του παραιτημένου από τη ζωή ανθρώπου που γίνεται «έρμαιο» στα χέρια των «δυνατών» φίλων του.

Στο έργο παρουσιάζονται ξεκάθαρα και συγκρούονται αυτοί οι τρεις χαρακτήρες, χωρίς τελικά να δικαιώνεται κανείς από τους τρεις, αφού, ακόμη κι όταν φαίνεται ότι τελικά «παραδίνεται» ο ένας στον άλλο, στην πραγματικότητα λένε ψέματα συνεχίζοντας να διατηρούν τη φιλία τους, που βασίζεται κατ’ ουσίαν στο ψέμα.

Μπορούν αυτοί οι τρεις άνθρωποι να παραμείνουν φίλοι όταν συνειδητοποιούν ότι έχουν εντελώς διαφορετική θέαση του κόσμου; Μπορούμε να δεχθούμε το διαφορετικό; Αυτά είναι μερικά ακόμη ερωτήματα που προκύπτουν από το έργο, το οποίο με τη λιτή του σκηνοθεσία μας επιτρέπει να εστιάσουμε στους χαρακτήρες του, να ταυτιστούμε με κάποιους από αυτούς και να θέσουμε παρόμοια ερωτήματα, τελικά, στον εαυτό μας.

Εκτός όμως από τους προβληματισμούς γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις και τη βουτιά στην ψυχή των ηρώων, το έργο αναφέρεται και στη σχέση των ανθρώπων με την τέχνη. Οι ήρωες αντιλαμβάνονται την τέχνη εντελώς διαφορετικά. Ο ένας βλέπει τον πίνακα σαν σπουδαίο αριστούργημα, ενώ ο άλλος σαν σκουπίδι.

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, γιατί το ίδιο έργο αγγίζει κάποιους από εμάς, ενώ σε άλλους περνάει εντελώς απαρατήρητο και καλούμαστε να σκεφτούμε αν η προσωπικότητά μας και το κοινωνικό μας υπόβαθρο σχετίζονται με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την τέχνη.

Ένας λευκός πίνακας, λοιπόν, γίνεται η αφορμή για ένα έργο που ενώνει το τραγικό με το κωμικό, τον πόνο με το γέλιο και μας ωθεί να προβληματιστούμε σχετικά με ζητήματα φαινομενικά απλά, τα οποία όμως αποδεικνύονται ιδιαιτέρως περίπλοκα.

Παρά τη σύγκρουση των ηρώων, τελικά δεν επέρχεται κάθαρση, αλλά δίνεται η δυνατότητα στον καθένα μας να αναγνωρίσει ένα κομμάτι των ηρώων στον αυτό του αλλά και στους γύρω του.