Αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις για ομαλή ανατροφή παιδιών φυλακισμένων γυναικών

Με το σύνθημα «Κρατούμενοι από κούνια; Ε, Όχι!» οι διοργανωτές της καμπάνιας «Κανένα μωρό σε κελί» για τα δικαιώματα των κρατουμένων καλούν τους πολίτες να υπογράψουν, προκειμένου το υπουργείο Δικαιοσύνης να προχωρήσει στην άμεση τροποποίηση του νομοσχεδίου για τις μητέρες κρατούμενες, ώστε να μην αναγκάζονται αυτές να επιλέξουν μεταξύ του αποχωρισμού από το παιδί τους ή του εγκλεισμού του στη φυλακή μαζί τους με πιθανές συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του.

Στόχος της καμπάνιας είναι να καταργηθεί η φυλάκιση για τις μητέρες παιδιών κάτω των τριών ετών και να αντικατασταθεί η φυλακή με πιο κατάλληλα για τους ανηλίκους περιβάλλοντα.

● Κατ’ αρχάς προτείνεται η τοποθέτηση των κρατουμένων σε δομές μέσα στις πόλεις που δεν θα θυμίζουν φυλακή και στις οποίες οι μητέρες θα έχουν το δικό τους διαμέρισμα, όπου θα κρατούνται, έχοντας, όμως, τα κλειδιά και τη δυνατότητα να συνοδεύουν τα παιδιά τους στο σχολείο και στις άλλες δραστηριότητές τους. Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται με επιτυχία στην Ισπανία, από το 2008, ενώ το έχουν, ακόμη, εφαρμόσει η Ολλανδία και η Σουηδία.

● Μια δεύτερη εναλλακτική αποτελεί ο κατ’ οίκον περιορισμός τους, με την παροχή μηνιαίου ποσού κάλυψης εξόδων και κάρτας αλληλεγγύης.

● Τέλος, ως τρίτη εναλλακτική, οι διοργανωτές της καμπάνιας προτείνουν την αναστολή εκτέλεσης της ποινής της μητέρας και επανεξέτασης της κράτησής της μετά το πέρας του χρόνου αναστολής, κάτι που ήδη εφαρμόζεται στη Ρωσία. Παράλληλα με αυτές τις προτάσεις, με την καμπάνια επιδιώκεται και η διεύρυνση του ορίου ηλικίας του παιδιού από τα τρία χρόνια στα έξι.

Επιβλαβείς επιλογές

Ας δούμε, όμως, την ισχύουσα νομοθεσία για τις κρατούμενες μητέρες. Η ελληνική νομοθεσία επιτρέπει στις μητέρες βρεφών και νηπίων έως 3 ετών να έχουν τα παιδιά τους μαζί στη φυλακή. Έτσι στις γυναικείες φυλακές στον Ελαιώνα της Θήβας ζουν σήμερα μαζί με τις φυλακισμένες μητέρες τους δεκαέξι παιδιά κάτω των 3 ετών, καθώς και δύο έγκυες γυναίκες.

Τα παιδιά αυτά καλούνται να αντιμετωπίσουν τις δύσκολες συνθήκες του εγκλεισμού, καθώς οι μητέρες τους προτίμησαν να τα κρατήσουν κοντά τους, ακόμη και μέσα στη φυλακή, είτε επειδή δεν ήθελαν να τα αποχωριστούν είτε επειδή η μόνη τους εναλλακτική ήταν να καταλήξουν τα ανήλικα παιδιά τους σε κάποιο ίδρυμα. Υπάρχουν, βέβαια, περίπου 60 κρατούμενες που επέλεξαν τον αποχωρισμό από το να στερήσουν από τα παιδιά τους τη δυνατότητα να μεγαλώσουν εκτός φυλακής.

Οι δυο αυτές επιλογές είναι εξίσου επιβλαβείς για την ψυχική υγεία και τη διαμόρφωση της προσωπικότητας των ανηλίκων. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά που αναγκάζονται να αποχωριστούν βίαια τη μητέρα τους είναι αδιαμφισβήτητες. Από την άλλη πλευρά, τα ανήλικα που περνούν τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μέσα στη φυλακή, σε συνθήκες ακατάλληλες ακόμη και για ενηλίκους, είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον ψυχολογικά προβλήματα, καθώς και τον μάλλον αναπόφευκτο κοινωνικό στιγματισμό χωρίς να έχουν διαπράξει κανένα έγκλημα.

Η κατάσταση αυτή στις γυναικείες φυλακές οφείλεται, σχεδόν εξ ολοκλήρου, στο αναχρονιστικό νομικό πλαίσιο που ισχύει στην Ελλάδα. Ο Νόμος Παρασκευόπουλου, με μια φαινομενικά ευεργετική διάταξη, δεν άλλαξε την κατάσταση. Ενώ, σύμφωνα με διάταξη του νόμου αυτού, οι μητέρες παιδιών μέχρι 8 ετών με ποινή μικρότερη των 10 ετών έχουν τη δυνατότητα να αποφυλακιστούν και να εκτίσουν κατ’ οίκον την ποινή τους, μόνο μία μητέρα κρατούμενη αποφυλακίστηκε, καθώς οι προϋποθέσεις που θέτει η διάταξη είναι ιδιαίτερα αυστηρές ενώ αφήνει παράθυρα για αυθαιρεσία και καθυστέρηση της διαδικασίας από σωφρονιστικούς και δικαστικούς υπαλλήλους.

Τα παιδιά, λοιπόν, που μεγαλώνουν μέσα στη φυλακή, αντί να ευνοούνται από τη μητρική παρουσία, τελικά ζημιώνονται από τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, τον κοινωνικό στιγματισμό και την αίσθηση ανελευθερίας που βιώνουν σε μια τόσο τρυφερή ηλικία. Μέσα στη φυλακή στερούνται βασικά εφόδια, απαραίτητα για τη σωματική και ψυχική τους διάπλαση.

Στις γυναικείες φυλακές της Θήβας τα παιδιά ακολουθούν την καθημερινότητα των φυλακών, ενώ στερούνται παιδαγωγού και παιδοψυχολόγου, ειδικότητες απαραίτητες για την ψυχική υγεία παιδιών που μεγαλώνουν υπό αυτές τις συνθήκες. Παράλληλα, στις φυλακές υπάρχουν προβλήματα θέρμανσης και ύδρευσης, ενώ η διατροφή των παιδιών δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών τους. Τέλος, υπάρχει μόνο εθελοντής παιδίατρος για την ιατρική περίθαλψη των παιδιών.

Ζήτημα κοινωνικής συνοχής

Σύμφωνα με τους διοργανωτές, ο εγκλεισμός παιδιών μικρότερων των 3 ετών αποτελεί κατάσταση που δεν τιμά τον πολιτισμό και την κοινωνία μας. Δεν αποτελεί μέτρο σωφρονισμού, αφού αυτός φαίνεται να επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα με πιο ανθρωπιστικά μέσα. Παράλληλα, μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες στη μετέπειτα ζωή των παιδιών, τα οποία συχνά αντιμετωπίζουν μαθησιακά, κοινωνικά και συναισθηματικά προβλήματα.

Η καμπάνια «Κανένα παιδί σε κελί», συνέχεια της οποίας είναι η «Κανένα μωρό σε κελί», πέτυχε ήδη την κατάργηση της φυλάκισης ανηλίκων έως 15 ετών, με εξαίρεση τα αδικήματα που τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη.

Στόχος της τώρα είναι κανένα παιδί να μην μεγαλώνει μέσα στη φυλακή, στερούμενο ήδη από τη στιγμή της γέννησής του το θεμελιώδες δικαίωμα στην ελευθερία, αλλά και κανένα να μην στερείται τη μητέρα του σε μια τόσο τρυφερή ηλικία. Η υιοθέτηση μίας εναλλακτικής από αυτές που προτείνονται στην καμπάνια είναι απαραίτητη τόσο για τη διαφύλαξη της υγείας των παιδιών όσο και για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.