Ο Ζάφος Ξαγοράκης, η Εύα Στεφανή και ο Πάνος Χαραλάμπους θα είναι οι καλλιτέχνες που θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στη 58η Διεθνή Έκθεση Τέχνης – La Biennale di Venezia που με τίτλο «May You Live in Interesting Times» και σε επιμέλεια Ralph Rugoff θα είναι ανοιχτή για το κοινό από τις 11 Μαΐου έως τις 24 Νοεμβρίου.

Υπό την ονομασία «Mr. Stigl», αντί του αρχικού τίτλου εργασίας «Αιωρήσεις», η πρόταση των τριών Ελλήνων καλλιτεχνών, σε επιμέλεια της Κατερίνα Τσέλου, παίζει με τα όρια της Ιστορίας και της μυθοπλασίας, εξετάζοντας την ελληνικότητα μέσα από αφηγήσεις και ιστορίες.

Επενδύοντας τον εσωτερικό και εξωτερικό χώρο του ελληνικού περιπτέρου στη Βενετία με εγκαταστάσεις, εικόνες και ήχους, ο Ζάφος Ξαγοράκης, η Εύα Στεφανή και ο Πάνος Χαραλάμπους επιχειρούν να αναδείξουν διαφορετικές πλευρές του πολιτικού, ιδιωτικού και κοινωνικού μας βίου. Μέσα από μεγάλες αφηγήσεις αλλά και προσωπικές ιστορίες, άγνωστες – ή, έστω, λιγότερο γνωστές – λεπτομέρειες έρχονται στο φως, ανατρέποντας με παιγνιώδη τρόπο τις επίσημες εκδοχές της Ιστορίας.

Ποιος είναι, όμως, ο «Mr. Stigl» και γιατί τιτλοφορεί την τελική πρόταση;

«Πρόκειται για ένα ιστορικό παράδοξο, ένα αποτέλεσμα μιας παρανόησης, είναι ένας φανταστικός ήρωας μιας άγνωστης, περιφερειακής ιστορίας που ζει στις παρυφές της πραγματικότητας» εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Κατερίνα Τσέλου.

Ξεκινώντας μια εκτενή έρευνα, οι τρεις καλλιτέχνες αναζήτησαν τη μακρά ιστορία του ελληνικού περιπτέρου από το 1934, όπου σημειώθηκε η πρώτη εθνική συμμετοχή στα περίφημα Τζιαρντίνι της Βενετίας. Στα πολλά «παράδοξα» που ανακάλυψαν, ήταν και ο Mr. Stigl: ένας άνθρωπος που φέρεται να εκθέτει στο ελληνικό περίπτερο κατά την Μπιενάλε του 1952, ενώ δεν υπήρξε ποτέ.

Αποτέλεσμα μιας παρανόησης, ένας φανταστικός ήρωας μιας άγνωστης, περιφερειακής ιστορίας, ο οποίος με ποιητικό τρόπο μας μεταφέρει στις παρυφές της επίσημης Ιστορίας, αλλά και της ίδιας της πραγματικότητας. Θα μπορούσαμε να τον παρομοιάσουμε με έναν ειρωνικό αφηγητή που με παραφρασμένους ήχους και σουρεαλιστικά παιχνίδια μάς μεταφέρει σε έναν τόπο με αμφιβολίες, πάνω στην έννοια της ταυτότητας αλλά και της ίδιας της Ιστορίας.

«Παρότι στην πορεία των χρόνων έως σήμερα υπήρξαν εξαιρετικές ατομικές εκπροσωπήσεις της Ελλάδας στην Μπιενάλε της Βενετίας, όπως εκείνη του Νίκου Αλεξίου ή της Μαρίας Παπαδημητρίου, είδαμε πως έλειπε ένα στοιχείο οιωνισμού, ένα συμβάν, κάτι που θα κινήσει τα πράγματα έστω κι αν ρισκάρει τη σοβαρότητα μιας εθνικής εκπροσώπησης» αναφέρει ο Πάνος Χαραλάμπους, ο οποίος μέσα από μια παράδοξη συλλογή δίσκων βινυλίου που χτίζει με συνέπεια από τη δεκαετία του ’80 μας παρουσιάζει τις φωνές των ηρώων του.

Συνδέοντας τις εγκαταστάσεις με ηχητικές επιτελέσεις, ο Χαραλάμπους επαναφέρει ξεχασμένες ή άγνωστες φωνές, κάποιες φορές αλλοιώνοντάς τες μέσα από το ιδιοσυγκρασιακό παίξιμο των βινυλίων του, χρησιμοποιώντας νύχια αετού, αγκάθια ρόδου, καθώς και αιχμές φύλλων του φυτού αθάνατος.

Πάνος Χαραλάμπους/«Ένας άγριος αητός καθότανε περήφανος»

Στο δικό του έργο «Ένας άγριος αητός καθότανε περήφανος», ο Χαραλάμπους παρουσιάζει μια μεγάλη γυάλινη εγκατάσταση, που αποτελείται από 20.000 ποτήρια-βεντούζες τοποθετημένες κολλητά στο πάτωμα. Πάνω σε αυτές, ο καλλιτέχνης θα στήσει έναν εκστατικό «υπερηχητικό» χορό, στα εγκαίνια της Μπιενάλε, ανατρέχοντας στην προ-πολιτική ταυτότητα και τη μυθολογία.

Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να περπατήσουν στη διάφανη σκηνή και να αφήσουν – σαν απόνερα – τη δική τους ηχώ, το δικό τους ίχνος στο παρόν. Δύο παλιές ηχογραφήσεις από τη συλλογή του καλλιτέχνη θα συνοδεύουν τον ήχο που βγάζουν τα ποτήρια, μετατρέποντας τον ακροατή-θεατή σε «θιασώτη». Πρόκειται για μια πολυαισθητηριακή εγκατάσταση που αποτελεί έναν ύμνο στο έντονο διονυσιακό στοιχείο του λαϊκού χορού, που κινείται στις παρυφές της Ιστορίας.

Στην άλλη πλευρά του ελληνικού περιπτέρου, απέναντι από την εγκατάσταση του Πάνου Χαραλάμπους, τρεις βιντεοπροβολές συνθέτουν τα «Ανάγλυφα».

«Το δικό μου έργο αφορά τις ιστορίες των ανθρώπων που συνήθως δεν έχουν φωνή στον δημόσιο λόγο» σχολιάζει η Εύα Στεφανή, η οποία προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο την έννοια της δημόσιας ιστορίας, παραθέτοντας πολλές μικρές αφηγήσεις που παραδοσιακά βρίσκονται στις παρυφές της, ακριβώς επειδή θεωρούνται ασήμαντες.

Με το νέο της έργο «Μόνο άνδρες», η καλλιτέχνιδα «εισβάλλει» στην καθημερινότητα μιας σειράς μεσήλικων ανδρών που, όμως, δεν αντικατοπτρίζουν τη στερεοτυπική αρρενωπή απεικόνιση. Δεν έχει σημασία από πού προέρχονται: αν πρόκειται για έναν ποιητή, τον ιδιοκτήτη μιας ταβέρνας στο Μεταξουργείο, έναν συνταξιούχο ράφτη ή έναν οικοδόμο κι έναν μετανάστη που συναντιούνται στο καφενείο. «Από τη μία είναι μικρές αφηγήσεις ανθρώπων που δεν εγγράφονται στην επίσημη ιστορία και από την άλλη είναι μια κριτική ματιά σε αυτήν την επίσημη ιστορία» επισημαίνει η ίδια.

Εύα Στεφανή/«Μόνο άνδρες»

Μέσα από την παρουσία μιας γυναίκας καθισμένης σε ένα δωμάτιο, στο «Παράθυρο» η Εύα Στεφανή καταγράφει μια διαφορετική ιστορία, αυτή του νεκρού χρόνου που δεν περνά, με το έργο να υπενθυμίζει τη σημασία της σιωπής και της μη δράσης, ως μη καταγεγραμμένης ιστορίας, ενώ στο έργο «Στόμα» όπου κεντρικός αφηγητής είναι η ίδια η Στεφανή, ιδιωτικός και δημόσιος λόγος συσχετίζονται με ανατρεπτικό τρόπο.

Τέλος, η εικαστική παρέμβαση του Ζάφου Ξαγοράκη δίνει μια άλλη όψη στο ελληνικό περίπτερο, συμπληρώνοντας νοηματικά τα έργα των καλλιτεχνών στη φετινή πρόταση της Ελλάδας στην Μπιενάλε της Βενετίας. Γνωστός για τις ανατρεπτικές αρχιτεκτονικές του αναγνώσεις, ο καλλιτέχνης τοποθετεί στην είσοδο την ανακατασκευή της πύλης του στρατοπέδου της Μακρονήσου.

Ζάφος Ξαγοράκης/ «Παραχώρηση»

Έτσι, η εγκατάσταση «Παραχώρηση» μας μεταφέρει στο 1948, συνδέοντας την ιστορία της Ελλάδας και πιο συγκεκριμένα τα ταραγμένα χρόνια του Εμφυλίου και τους τόπους εξορίας με το κίνημα του μοντερνισμού και την Πέγκι Γκούγκενχαϊμ. Εκείνη τη χρονιά, το ελληνικό περίπτερο παραχωρήθηκε στην Αμερικανίδα συλλέκτρια, η οποία με τα ανατρεπικά για την εποχή έργα της συλλογής της άλλαξε ουσιαστικά την ιστορία της Μπιενάλε, ενώ την ίδια στιγμή που η έκθεση εγκαινιαζόταν στη Βενετία, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Μακρονήσου εκτοπισμένοι στρατιώτες υποχρεούνταν να φτιάχνουν αντίγραφα αρχαιοελληνικών ναών, στο πλαίσιο μιας συνολικής πολιτικής και πολιτισμικής «αναμόρφωσης».

INFO: Πρόσθετες πληροφορίες / Κρατήσεις: www.labiennale.org