Μπορεί η Βραζιλία να θεωρείται η «μητέρα πατρίδα» του καφέ και στην ιταλική Tεργέστη να εδρεύουν μεγάλες εταιρίες εμπορίας καφέ, όμως η Ελλάδα αποτελεί μία από τις χώρες με την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση καφέ στον κόσμο. Περί τις 510 κούπες καφέ ανά άτομο καταναλώνουν οι Έλληνες, στοιχείο που ως ετήσια κατανάλωση μεταφράζεται σε 5 δισ. κούπες.

Συνολικά, καταναλώνονται 40.000 τόνοι, με το 40% να αφορά στην κατανάλωση εκτός σπιτιού (OOH) και το 60% στην κατανάλωση εντός σπιτιού (ΙΗ). Ειδικά η αξία της κατανάλωσης εντός σπιτιού (IH) ανέρχεται σε 400 εκατ. ευρώ, ενώ στην αγορά εκτός σπιτιού ανέρχεται σε 3 δισ. ευρώ (τιμές καταναλωτή).

Τέλος, βάσει των καταναλωτικών προτιμήσεων των Ελλήνων, ο ελληνικός καφές είναι η πρώτη επιλογή με 32%. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο στιγμιαίος με 30%, ενώ ακολουθούν ο εσπρέσο και ο φίλτρου με 28% και 10% αντίστοιχα (σύνολο κατανάλωσης εντός/εκτός σπιτιού).

Μεγάλος τζίρος

Την ίδια ώρα αυξάνεται ολοένα ο τζίρος που κάνουν οι καφετέριες ανά την ελληνική επικράτεια, ο οποίος σε όρους λιανικής σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια αγορά η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ραγδαία.

Με βάση τις εκτιμήσεις της Statista, η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση καφέ στην Ελλάδα αγγίζει τα 4,52 κιλά, ποσότητα με βάση την οποία η χώρα μας κατατάσσεται στη 16η θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.

Πρωταθλητές στην κατανάλωση καφέ, είναι οι Βορειοευρωπαίοι. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση στη Φινλανδία αγγίζει τα 10,35 κιλά, δηλαδή πάνω από δύο φορές περισσότερο από τις ποσότητες που καταναλώνουν οι Έλληνες. Στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκονται οι Ολλανδοί με 9,58 κιλά και οι Σουηδοί με 9,4 κιλά και ακολουθούν οι Δανοί με 8,16 κιλά και οι Νορβηγοί με 7,76 κιλά.

Μεγάλοι «παίκτες»

Έτσι, λοιπόν, στο πεδίο των μεριδίων αγοράς κονταροχτυπιούνται οι παραδοσιακές αλυσίδες καφέ, καθώς και οι νέες που μπαίνουν συνεχώς στο «παιχνίδι».

Ακόμη και τα χρόνια της κρίσης οι επιχειρηματίες που επενδύουν στον κλάδο του καφέ διευρύνουν την παρουσία τους, ενώ νέοι παίκτες κάνουν την εμφάνισή τους στην αγορά με τον ανταγωνισμό να εντείνεται συνεχώς.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης της Nielsen «Elasticity Study», η επιβολή του ΕΦΚ στον καφέ οδήγησε σε μια αντίστοιχα υψηλή αύξηση τιμής από 10-30% καθώς και σε έως και διπλασιασμό του κόστους της πρώτης ύλης.

«Πικρό» το καφεδάκι

Οι μεγαλύτερες συνέπειες της μετακύλισης του φόρου παρατηρήθηκαν στο ράφι, με αυξήσεις που έφτασαν στο 23%. Μάλιστα, οι αυξήσεις αυτές είναι ακόμη μεγαλύτερες στις πιο οικονομικές και διαδεδομένες κατηγορίες καφέ, όπως είναι ο ελληνικός (30% αύξηση μέσης λιανικής τιμής πώλησης). Από τη δημογραφική ανάλυση του προφίλ των καταναλωτών το μέτρο επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τις ασθενέστερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις, όπως οι συνταξιούχοι και οι νέοι.

Σε επίπεδο κατανάλωσης οι συνέπειες ήταν εξίσου εμφανείς, με τη μείωση να αγγίζει το πρώτο δίμηνο του 2018, σε σύγκριση με το αντίστοιχο του 2016, το 15% για το σύνολο του καφέ, ενώ είναι ακόμη μεγαλύτερη σε συγκεκριμένες κατηγορίες.

Παράλληλα, ο ΕΦΚ επέφερε αύξηση σε φαινόμενα λαθρεμπορίου, παραεμπορίου και παράνομων εισαγωγών, που πέρα από την οικονομική διάσταση θέτουν και ζητήματα ασφαλούς κατανάλωσης. Κάμψη παρατηρείται και στις εξαγωγές, καθώς το λειτουργικό και διοικητικό κόστος αυξάνεται λόγω της υποχρέωσης τήρησης φορολογικών αποθηκών, με αποτέλεσμα οι μικρές επιχειρήσεις να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν και να διακόπτουν την εξαγωγική δραστηριότητα.

Παρά ταύτα, δύο καφέδες την ημέρα είναι ο… εθνικός μέσος όρος σύμφωνα με έρευνα της Alco για το περιοδικό «Snack and Coffee», ενώ οι άνδρες, οι μεγαλύτερες ηλικίες (35-55) και οι κάτοικοι της επαρχίας είναι οι ομάδες που σε ποσοστό 8% πίνουν τουλάχιστον τέσσερις καφέδες την ημέρα.

Η εβδομαδιαία δαπάνη για καφέ μπορεί να φτάσει και τα 21 ευρώ. Κατά μέσο όρο, ωστόσο, οι Έλληνες ξοδεύουν από 5 έως 10 ευρώ την εβδομάδα.

Φαίνεται ότι η οικονομική κρίση στη χώρα μας δεν απέτρεψε τους Έλληνες απ’ το να απολαμβάνουν τον καφέ τους. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλές καφετέριες ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια σε κάθε τετράγωνο μεγάλων πόλεων, ενώ γεννήθηκαν και επιχειρήσεις, για την ακρίβεια αλυσίδες, που εντάσσονται πλέον στην κατηγορία των big players και όχι μόνο πρωταγωνιστούν εντός των ελληνικών συνόρων. αλλά κάνουν και διεθνή «καριέρα».

Η «μάχη» στην αγορά

Ήδη έγινε γνωστό ότι στη λίστα των εταιρειών που διεκδικούν σημαντικό μερίδιο στην αγορά έρχονται να προστεθούν την επόμενη χρονιά και τα Costa Cοffee, κορυφαία εταιρεία καφέ στο Ηνωμένο Βασίλειο, με ισχυρή παρουσία σε Ευρώπη, Ασία, Μέση Ανατολή και Αφρική.

Η μακροβιότερη αλυσίδα καφέ στην Ελλάδα είναι η Flocafe, η οποία ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1994, όταν άνοιξε το πρώτο κατάστημα στη Λεωφόρο Κηφισίας. Το 1995 ήρθε το πρώτο κατάστημα εκτός Αθηνών και σέρβιρε οκτώ διαφορετικά είδη espresso. Το 2003 το σήμα Flocafe βγήκε για πρώτη φορά εκτός Ελλάδας, στη Λευκωσία. Το 2014 το Flocafe έκανε ακόμη ένα βήμα εξέλιξης και επαναπροσδιορίστηκε ως Flocafe Espresso Room.

Το 1999 εμφανίζονται τα Coffee Island στο κέντρο της Πάτρας, ως τοπική οικογενειακή επιχείρηση. Συνδυάζοντας τη μορφή καφεκοπτείου με το espresso bar, η Coffee Island αριθμεί σήμερα πάνω από 400 καταστήματα σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το 2009 εγκαινιάστηκε το πρώτο κατάστημα στη Λευκωσία. Επτά χρόνια αργότερα έκανε την παρθενική της εμφάνιση στην αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου και ύστερα από έναν χρόνο επεκτάθηκε στον Καναδά.

Από το πρώτο κατάστημα στην ιστορική αγορά του Pike Place στο Σιάτλ το 1971, τα Starbucks διαθέτουν σήμερα περισσότερα από 18.000 καταστήματα σε πάνω από 60 χώρες. Τα Starbucks ξεκίνησαν με το όραμα μιας διαφορετικού τύπου εταιρείας, που δεν τιμούσε απλώς τον καφέ αλλά προσέφερε και μια αίσθηση ανθρώπινης επαφής. Στην Ελλάδα ήρθαν το 2002, ενώ πριν από μερικές μέρες άνοιξε τις πόρτες του το νέο κατάστημα της αλυσίδας στην πλατεία Συντάγματος.

Τα Mikel άνοιξαν το πρώτο τους κατάστημα στη Λάρισα το 2008 και σήμερα μετρούν περισσότερα από 180 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα, την Κύπρο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Μεγάλη Βρετανία. Το 2013 αποτέλεσε χρονιά ραγδαίας ανάπτυξης, καθώς στο τέλος του έτους η αλυσίδα μετρούσε 60 καταστήματα στην Ελλάδα ενώ άνοιξε και το πρώτο Mikel στην Αθήνα. Το 2016 επεκτάθηκε στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, όπου σήμερα υπάρχουν επτά καταστήματα, ενώ τον τελευταίο χρόνο έχουν ξεκινήσει τη λειτουργία τους οκτώ καταστήματα και στην Κύπρο.

Τα CoffeeLab ξεκίνησαν από τη Χαλκίδα το 2009 κι είναι η πρώτη αλυσίδα street coffee που εφαρμόζει ολοκληρωτικά και κάνει γνωστό το «Τρίτο κύμα του καφέ» στην Ελλάδα. Η εταιρεία δίνει έμφαση στην ανάπτυξη του μεγαλύτερου δικτύου franchise καφέ στην Ελλάδα, με περισσότερα από 100 καταστήματα και παρουσία ήδη στην Κύπρο, την Αίγυπτο και σύντομα σε άλλες χώρες του κόσμου.

Τα Coffee Berry κάνουν την εμφάνισή τους το 2016, εντάσσοντας στο καφεκοπτείο και ξηρούς καρπούς. Μέσα σε τρία μόλις χρόνια η αλυσίδα έχει αναπτυχθεί ραγδαία, με 115 καταστήματα σε Ελλάδα και Κύπρο. Και αυτή η αλυσίδα στηρίζει το «Τρίτο Κύμα του Καφέ», δηλαδή τη συλλογική δράση μιας παγκόσμιας κοινότητας ανθρώπων που είναι λάτρεις του καφέ και προσπαθούν να το αναδείξουν με νέους τρόπους.

Μερίδιο στην αγορά καφέ διεκδικούν και αλυσίδες, οι οποίες δεν είναι καθαρά καφεστίασης, όπως ο Γρηγόρης και τα Everest. Τα Everest είναι η παλαιότερη αλυσίδα στην Ελλάδα στον τομέα του γρήγορου φαγητού και τα τελευταία χρόνια διεκδικεί σημαντικό μερίδιο από τις αλυσίδες καφεστίασης, διαθέτοντας περισσότερα από 130 καταστήματα στην Ελλάδα. Ο Γρηγόρης ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1972 ως αλυσίδα ταχυφαγείων, προσφέροντας ελληνικό καφέ και νες καφέ στους πελάτες του. Από τη δεκαετία του 2000 άρχισε να εξελίσσεται φθάνοντας να προσθέσει στη γκάμα του το νέο mild καφέ, όπως και το cold brew. Σήμερα διαθέτει περισσότερα από 315 καταστήματα σε Ελλάδα, Κύπρο, Γερμανία και Μπαχάμες.

Η Ελλάδα έρχεται τέταρτη, πίσω από τη Βρετανία, την Τουρκία και τη Ρωσία σε ό,τι αφορά τους ρυθμούς ανάπτυξης των επώνυμων αλυσίδων καφέ. Όπως φαίνεται, όσο ο καφές συνεχίζει να αποτελεί αγαπημένη απόλαυση για τους Έλληνες, τόσο ο ανταγωνισμός με φόντο μια κούπα καφέ θα εντείνεται.

Μάλιστα νέα projects εμφανίζονται, με στόχο να ανατρέψουν τις υφιστάμενες ισορροπίες ή και να διεκδικήσουν απλώς ένα κομμάτι από τη μεγάλη πίτα… Ο λόγος για τα:

MOKACCINO. Με εταιρική ταυτότητα εμπνευσμένη από την ισπανο-καραϊβική κουλτούρα της Λατινικής Αμερικής, ξεκίνησαν την ανάπτυξή τους μέσω franchise από το δεύτερο τετράμηνο του 2017, και ήδη λειτουργούν τέσσερα καταστήματα. Δυνατό ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα το διαφοροποιημένο design, σε χρώματα από τις φαβέλες της Λατινικής Αμερικής.

TONIS PLAYZ. O γνωστός Toni Sfinos, με πολυετή εμπειρία στον κλάδο της ψυχαγωγίας, παρουσιάζει την Tonis Playz, τη νέα επιχειρηματική πρόταση franchise στον κλάδο των street coffee shops, που ξεχωρίζει για το desing των καταστημάτων της και μας ταξιδεύει στη δεκαετία του ’60 και στο προϊοντικό μίγμα πέρα από καφέδες και ροφήματα.

EL GRECO Roasting Company. Αυθεντικά 3rd wave coffee shops που διαφοροποιούνται έντονα στην αγορά με ξεχωριστό, χειροποίητο και αυθεντικό vintage design, με κορυφαίους single origin και micro lot καφέδες και με εντυπωσιακές μηχανές της SANREMO.

TROPICAL CAFE. Coffee Shops που συνδυάζονται με Coffee Roasters, αποτελώντας την έμπνευση για νέας γενιάς 3wave coffee shops. Η φιλοσοφία της εταιρείας βασίζεται στη δημιουργία μικρών street cafe που προσφέρουν ανώτερης ποιότητας single origin καφέδες, που καβουρδίζονται μέσα στο κατάστημα, φρεσκοκόβονται και προσφέρονται ολόφρεσκοι στον πελάτη.