Του Γιάννη Σβώλου

«Ολοκαίνουργιο, λοξό, αντισυμβατικό», «Πολύ πιο διασκεδαστικό και κωμικό από κά­θε ειδησεογραφική εκπομπή», «Μια ελληνική δημιουργική ομάδα εκτοξεύει την “Αΐ-ντα” στο 2012», «Καλοφτιαγμένο, πνευματώδες και ευφυές»

Του Γιάννη Σβώλου

«Ολοκαίνουργιο, λοξό, αντισυμβατικό», «Πολύ πιο διασκεδαστικό και κωμικό από κά­θε ειδησεογραφική εκπομπή», «Μια ελληνική δημιουργική ομάδα εκτοξεύει την “Αΐ-ντα” στο 2012», «Καλοφτιαγμένο, πνευματώδες και ευφυές»: αυτοί ήσαν μερικοί μόνο από τους εγκωμιαστικούς χαρακτηρισμούς με τους οποίους περιέγραψαν οι κριτικές γερμανικών εφημερίδων την παράσταση «Yasou Aida» στη βερολινέζικη πρεμιέρα της. Η ρηξικέλευθη αυτή παραγωγή, προϊόν καλλιτεχνικής συνεργασίας ανάμεσα στη γερμανική «Όπερα του Νόικελνερ» και τις ελληνικές «Όπερες των ζητιάνων», έθιξε «οικεία κακά» σε Γερμανία και Ελλάδα, ταράζοντας τα νερά με το ανατρεπτικό χιού­μορ, τη δηλητηριώδη πολιτική κριτική και την οδυνηρή ειλικρίνειά της. Υλοποιημένο ως συμπαραγωγή των Γερμανών με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, το «Yasou Aida» πρωτοπαίχτηκε στις 21.1.2012 στη γερμανική πρωτεύουσα, όπου έκανε κύκλο 23 παραστάσεων, και τον Μάρτιο ανέβηκε στη Θεσσαλονίκη. Τώρα, θα μπορέσει να το απολαύσει και το αθηναϊκό κοινό στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Ελληνογερμανική συνάντηση φιλίας σε καιρό κρίσης

Διατυπωμένος σε προκλητικά greeklish, ο τίτλος του χλευάζει προς κάθε κατεύθυνση το βλαχολεβαντίνικο «Yasou Maria» της Eurovision του 2007. Το ελληνογερμανικό «Ya-sou Aida» είναι μια σύγχρονη, αριστοφανικής αιχμηρότητας πρόταση πολιτικής κριτι­κής, που ασκείται με όχημα μια ριζική, διεξοδικά επεξεργασμένη μετάπλαση της βερ-ντιανής «Αΐντας» σε σύγχρονη πολιτική παραβολή. Το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικά ζωντανό, εύστοχο, απολαυστικό και επιπλέον εντυπωσιακά ανθεκτικό ακόμη και στην πιο καχύποπτη διερεύνηση της συνέπειάς του σε επίπεδο μουσικής και σκηνικής δρα­ματουργίας. Ο συνθέτης Χαράλαμπος Γωγιός, υπεύθυνος για τη μουσική διασκευή του βερντιανού πρωτοτύπου, περιγράφει αναλυτικά πώς ξεκίνησαν όλα: «Η συνολική ιδέα της παραγωγής προήλθε από τον Μπέρνχαρντ Λογκσίν, δραματουργό και καλ­λιτεχνικό διευθυντή της “Όπερας Νόικελνερ”. Το θέατρο αυτό διαθέτει ένα ιδιαίτερο, αρκετά αναρχικό προφίλ. Διευθύνεται από τρεις ανθρώπους που λειτουργούν ισότιμα και ανήκουν σε έναν ιδεολογικοπολιτικό χώρο που θα αποκαλούσαμε πεφωτισμένη ευρωπαϊκή Αριστερά. Η αφορμή προήλθε τον Μάιο του 2010, από την Ελλάδα, όταν, στα επεισόδια που έγιναν στην Αθήνα πυρπολήθηκε το υποκατάστημα της Τράπεζας Μαρφίν και χάθηκαν τρεις άνθρωποι. Το νέο διαδόθηκε αστραπιαία στο εξωτερικό σοκάροντας ιδιαίτερα τους ανθρώπους της “Όπερας Νόικελνερ”. Δυσκολευόμενοι να συσχετίσουν το γεγονός με μια πολιτισμένη ευρωπαϊκή χώρα, άρχισαν να αναρωτιού­νται τι ακριβώς συμβαίνει στην Ελλάδα που οδηγεί σε τέτοια έκτροπα. Επειδή αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν, αποφάσισαν να αναζητήσουν ανθρώπους του θεάτρου και της μουσικής από τη χώρα μας, με τους οποίους να στήσουν κάποιου είδους ελληνογερμανική συνεργασία που θα δίνει φωνή στην ελληνική οπτική για την κρίση. Ο Λογκσίν εντόπισε τον σκηνοθέτη Αλέξανδρο Ευκλείδη, άνθρωπο με έντονη πολιτική συνείδηση, και του ζήτησε να συνεργαστούν. Στη συνέχεια, αυτός του πρό­τεινε εμένα, ενώ ο ίδιος ο Λογκσίν έκανε τη δραματουργική επεξεργασία».

Αποδομώντας τον Βέρντι, μιλώντας για το σήμερα

Την ιδέα να αρθρωθεί η παραγωγή γύρω από την «Αΐντα» του Βέρντι εξηγεί γλαφυρά ο Α. Ευκλείδης: «Η έμπνευση της στιγμής είχε να κάνει με το ξεκίνημα της έντονης κατρα­κύλας της Ελλάδας στην κρίση. Διαβάζοντας τα αποικιοκρατικής λογικής και υπεροψίας δημοσιεύματα του γερμανικού Τύπου συνειδητοποίησα ότι οδηγούμαστε προς νεοαποικιακού τύπου σχέσεις στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σκέφτηκα τότε ότι η σχέση μεταξύ δυνατών και αδυνάτων, νικητών και ηττημένων, πολιτισμένων και απολί­τιστων, που αναπαραγόταν στο πλαίσιο της ελληνικής κρίσης, θα προβαλλόταν ιδανικά επάνω στο προϊόν του αποικιακού 19ου αιώνα που είναι η “Αΐντα” του Βέρντι. Επιπλέον, το ανέβασμα της “Αΐντας” σε εκδοχή δωματίου ήταν παλιά εμμονή μου, που ξεκινούσε από την παραδοχή ότι, βάσει της μουσικής γραφής της, αυτή η όπερα είναι κατά τα 3/4 έργο δωματίου και μόλις κατά το 1/4 “μεγαλοπρεπής όπερα”. Την ιδέα να δημιουργή­σουμε ένα παλίμψηστο επάνω στο βερντιανό πρωτότυπο μας έβαλε ο Γερμανός δρα­ματουργός όταν είπε: “Κοιτάξτε, εμείς εδώ ξαναγράφουμε όλα τα έργα και τα θεωρούμε καινούργια. Είτε πάρουμε την ‘Μποέμ’ είτε κάτι που γράφτηκε εφέτος, για μας είναι νέο έργο που οφείλει να σχετίζεται με το σήμερα”. Ξεκινήσαμε να γράφουμε το καινούργιο έργο επάνω στο υπάρχον σε συνεργασία με τον συγγραφέα Δημήτρη Δημόπουλο». Η γερμανική εφημερίδα «Tageszeitung» σχολίασε το «Yasou Aida» γράφοντας: «Η κριτι­κή γίνεται γλυκύτερη χάρη σε χιουμοριστικά κλεισίματα του ματιού, όμως αυτό το διε­θνές κοκτέιλ περιέχει όλα τα σωστά συστατικά. Η “ασεβής“, αλλά ευχάριστα ταιριαστή, ενορχήστρωση κορυφώνεται με το θριαμβευτικό εμβατήριο. Η παραγωγή καταφέρνει να γεφυρώσει τη μοίρα μιας χώρας εκμηδενισμένης από τα μέτρα λιτότητας με τη ν, πα­ραδειγματική για την εποχή μας, ιστορία μιας μετανάστριας». Αυτή η ευκαιρία να δούμε τους εαυτούς μας μοιραία σφιχταγκαλιασμένους με τους Ευρωπαίους αδελφούς σε έναν ειρωνικά μπερδεμένο χορό θύματος και δημίου – όπου, άραγε, ποιοι είναι αληθινά «αθώοι» και ποιοι «κακοί»; – αποτελεί ίσως τη ση μαντικότερη προσφορά τού «Yasou Aida»· ειδικά σε καιρούς που η αυτογνωσία είναι αγαθό σε μέγιστη έλλειψη.

ΙΝFOΤο «Yasou Aida» παρουσιάζεται στις 29-30 Ιουνίου και 1 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών 2012, στο Ίδρυμα Κακογιάννη, ώρα έναρξης 9:00 μ.μ.