Σεξουαλικότητα, έρωτας και οικογένεια / Γκαλίντεθ / Η Ιερά Εξέταση / Το δεύτερο φύλο / Αλληλοβοήθεια

 

Πιοτρ Κροπότκιν

Αλληλοβοήθεια

Ένας παράγοντας της εξέλιξης

Πρόλογος: Δημήτρης Ποταμιάνος – Ευμορφία Στεφανοπούλου

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 280

Είναι συγκινητικό το γεγονός ότι αυτά τα δυσπρόσιτα για το ευρύ κοινό έργα είναι αυτά ακριβώς που κοινωνούν τους προβληματισμούς, τις αγωνίες και τις σκέψεις των συγγραφέων τους για το ζήτημα της ευτυχίας και της καλύτερης ζωής. Η φιλοσοφία και η επιστήμη δεν έχουν στην ουσία τους άλλο αντικείμενο από το να προτείνουν «ευτυχείς τρόπους ζωής». Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο κινείται και τούτο το έργο του σημαντικότατου αυτού ρώσου στοχαστή, ο οποίος γεννήθηκε στη Μόσχα το 1842 και αναδείχθηκε σε κορυφαίο θεωρητικό του αναρχοκομμουνισμού. Σύντομα απεκδύθηκε των προνομίων που είχε ως πρίγκιπας και εγκατέλειψε την τσαρική Ρωσία προς χάριν της Ευρώπης, όπου και διέμεινε (Αγγλία, Γαλλία, Ελβετία) διαδίδοντας την αναρχική του ιδεολογία. Άνθρωπος μεγάλης ευγένειας, ο Κροπότκιν εναντιώνεται σε αυτή του τη μελέτη σε όλες εκείνες τις θεωρίες που κυκλοφορούν από τα τέλη του 19ου αιώνα και υποστηρίζουν την επιβίωση του ισχυρότερου και σε όλες εκείνες τις θεωρίες γενικότερα που προβάλλουν παρόμοιες απόψεις, επιβάλλοντας στη ζωή των κοινωνιών τη λογική της ζούγκλας. Το συγκεκριμένο έργο του Κροπότκιν δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1902 και είναι χαρακτηριστικός ο πρόλογος του ίδιου του συγγραφέα στην έκδοση του 1914, όταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος σάρωνε τους άμαχους πληθυσμούς των αντιμαχόμενων κρατών και παράλληλα είχε ανοίξει μια συζήτηση για την καταχρηστική ερμηνεία του όρου του Δαρβίνου «αγώνας για επιβίωση», που είχε διαστρεβλωθεί τελείως με την ευρεία του εκλαΐκευση. Προφανώς και ο Δαρβίνος δεν μιλούσε στο έργο του για την επικράτηση του ισχυρότερου, για την επιβολή ενός υπεράνθρωπου. Η «Αλληλοβοήθεια» του Κροπότκιν, με δυο λόγια, παρεμβαίνει σ’ αυτή την παρεξήγηση και καταθέτει με συγκινητικό τρόπο τις ανθρωπιστικές και επιστημονικές θέσεις του αναρχικού πρίγκιπα, ο οποίος εξαρτά τη βιολογική και κοινωνική πρόοδο από τη συνεργασία, την αλληλοβοήθεια και όχι την αντιπαλότητα, την απάτη και τη βία.

Σιμόν ντε Μποβουάρ

Το δεύτερο φύλο

Μετάφραση: Τζένη Κωνσταντίνου

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 992

Βιβλίο-σταθμός για το γυναικείο κίνημα, αλλά και για το πολιτικό, κοινωνικό μας σύστημα, το οποίο μέχρι σήμερα, παρά τις τόσες νομοθετικές ρυθμίσεις –κι ας δεχτούμε την καλή του θέληση–, δεν είναι σε θέση να αντιπαλέψει τις προαιώνιες και πανίσχυρες προκαταλήψεις και τις περί γυναικός αντιλήψεις. Μπορεί οι κοινωνίες να έφτασαν στα όρια της τεχνολογικής εξέλιξης και να δέχτηκαν αδιαμαρτύρητα τις συντριπτικές αλλαγές που αυτή επέφερε στη ζωή και στον τρόπο σκέψης τους και στο πώς αντιλαμβάνονται και κατανοούν τον κόσμο, οι προκαταλήψεις όμως απέναντι στη γυναίκα παραμένουν, θα έλεγε κανείς, πεισματικά ακλόνητες. Εξήντα ένα χρόνια πέρασαν από τότε που το «δεύτερο φύλο» διεκδίκησε δυναμικά μια νέα ζωή, μιαν άλλη μοίρα, ένα άλλο μέλλον για τις γυναίκες και την καθημερινότητά τους. Όπως ήταν φυσικό, αυτές που περισσότερο σκανδαλίστηκαν ήταν οι ίδιες οι γυναίκες, οι οποίες στην ουσία είναι θεματοφύλακες της παράδοσης, δηλαδή της συντήρησης. Φυσικά, το Βατικανό δεν έχασε την ευκαιρία να εμπλουτίσει τη «μαύρη λίστα» του με ένα ακόμα ανίερο βιβλίο, το οποίο ζητούσε την ισότητα και την ισονομία της γυναίκας με τον άντρα. Ωστόσο, οι παγιωμένοι ρόλοι δύσκολα αλλάζουν. Είναι αλήθεια ότι οι δυτικές κοινωνίες με μεγάλη ετοιμότητα προσπάθησαν να αφομοιώσουν τα αιτήματα του φεμινιστικού κινήματος, όπως αυτά άρχισαν να διατυπώνονται από τον 18ο αιώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι το «Δεύτερο φύλο» δημιούργησε τεράστια εντύπωση, μιας και το γυναικείο ζήτημα αποτελούσε ακόμη μια σημαντική εκκρεμότητα της κοινωνίας μας. Σήμερα θεωρώ ότι είναι ξανά επίκαιρο, με τον δραματικό τρόπο που είναι επίκαιρο το ασφαλιστικό, το ωράριο κι όλες εκείνες οι κατακτημένες με επαναστατικές διαδικασίες καλύτερες συνθήκες ζωής, που θεωρήθηκαν αυτονόητες τον 18ο αιώνα, για να υποχωρήσουν στο απόγειο του καπιταλισμού.

Γκερντ Σβέρχοφ

Η Ιερά Εξέταση

Μετάφραση: Ηλίας Τσιριγκάκης

Εκδόσεις Εστία

Σελ. 202

Η Ιερά Εξέταση, μαζί με τις θηριωδίες των Ναζί, διεκδικούν τον καθόλου επίζηλο τίτλο των απόλυτων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που έχει να επιδείξει ο δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός. Προφανώς όμως η Ιερά Εξέταση υπερτερεί σε διάρκεια και σε έκταση, μιας και εγκληματεί ασύστολα με τις ευλογίες του Θεού, της παπικής εξουσίας και του κράτους, μιας αχτύπητης και πολύ «γήινης» Αγίας Τριάδας δηλαδή, που αιματοκύλησε την Ευρώπη, στο όνομα απίστευτων σαδιστικών εμμονών, που είχαν να κάνουν, όπως και με τους Ναζί, με την καθαρότητα της πίστης. Έτσι, στο όνομα του παντελεήμονος και πανάγαθου Θεού, όπως και του επί της Γης εκπροσώπου του, του Πάπα, καθαγιάστηκαν ανομολόγητης αγριότητας εγκλήματα κατά του ανθρώπου, της ζωής, της αξιοπρέπειας, της συνείδησης. Το παρόν βιβλίο έχει να ξεπεράσει ένα δύσκολο εμπόδιο στο όνομα της αντικειμενικότητας, της ιστορικής ακρίβειας, της τήρησης των επιστημονικών κανόνων, για την αντικειμενική, αποδεικτική καταγραφή της ιστορίας και των λεπτομερειών της. Εγώ θα ήμουν ο τελευταίος άνθρωπος που θα εναντιωνόταν σε αυτή την προσέγγιση. Ωστόσο, έχω την εντύπωση ότι σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η προσήλωση στην ακρίβεια δεν υπηρετεί κανέναν. Στη συλλογική μνήμη η Ιερά Εξέταση δεν θα κριθεί στο ελάχιστο από το αν υπήρξαν υπερβολές, μυθοπλασίες κι αν υποχώρησε σαν «χάρτινη τίγρης» σε διάφορες φάσεις της. Θέλω να πω ότι μερικές φορές η ιερατική προσήλωση στη λεπτομέρεια και την αντικειμενικότητα λειτουργεί σε βάρος της κραυγαλέας ουσίας. Και η ουσία στην περίπτωση της Ιεράς Εξέτασης, που διήρκεσε με τις εσωτερικές της εξελίξεις από τον 13ο αιώνα έως και το 1800, είναι ότι υπήρξε ένα μεγάλο όνειδος στην ιστορία της ανθρωπότητας, που είχε εμπνευστές και εκτελεστές συγκεκριμένους, όπως συγκεκριμένα υπήρξαν και τα εκατομμύρια θύματα ενός κατ’ εξακολούθηση εγκλήματος, που σοβούσε πάνω από τετρακόσια χρόνια!

Manuel Vazquez Montalban

Γκαλίντεθ

Το ανώφελο πρόσωπο του θανάτου

Μετάφραση: Βάσω Συνοδινού

Εκδόσεις Πάπυρος

Σελ. 552

Πολύπλευρος και πολυγραφότατος συγγραφέας, με ευρύ ορίζοντα, ο Μονταλμπάν δοκίμασε το ταλέντο του σε πολλά είδη του λόγου, πάντα με επιτυχία. Συγγραφέας με ταμπεραμέντο, γεννημένος στη Βαρκελώνη και τρελαμένος με την ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης του, την Μπαρτσελόνα, τη μεγάλη του αγάπη, μετά τον ξαφνικό του θάνατο στο αεροδρόμιο της Μπανγκόκ το 2003 άφησε πίσω του ένα σημαντικό έργο, του οποίου το βασικό χαρακτηριστικό είναι η πολυμορφία. Έγραψε από βιβλία μαγειρικής έως δοκίμια για το ποδόσφαιρο και τον κινηματογράφο και από ευθυμογραφήματα έως μυθιστορήματα και αστυνομικές ιστορίες, των οποίων ήρωας υπήρξε ο περίφημος ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο. Το μυθιστόρημά του «Γκαλίντεθ» έχει έντονα στοιχεία πολιτικού θρίλερ και βασίζεται στη δημοσιογραφική και ιστορική έρευνα. Η υπόθεση ξεκινά από τα μέσα του περασμένου αιώνα στη Νέα Υόρκη, εκεί όπου διαμένει ένας βασκικής καταγωγής συγγραφέας, ο οποίος γράφει μια μελέτη σχετικά με τις απεχθείς δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. Κάποια στιγμή εξαφανίζεται από προσώπου γης, καταμεσής της περίφημης 5ης Λεωφόρου. Την εξαφάνιση του βάσκου ακτιβιστή, που στο μεταξύ ήταν και πράκτορας της CIA και του FBI, έρχεται να ψάξει μετά από τρεις δεκαετίες μια φοιτήτρια. Το σκηνικό είναι ξανά το ίδιο και η αμερικανίδα φοιτήτρια εκπονεί μια μελέτη με θέμα την ηθική της Αντίστασης και έρχεται μετά από τόσα χρόνια αντιμέτωπη με τις ίδιες παρακρατικές σκοτεινές δυνάμεις που εξαφάνισαν τον βάσκο συγγραφέα. Πρόκειται για ένα πολιτικό βιβλίο που μιλά για τις διεφθαρμένες εξουσίες της Λατινικής Αμερικής και εστιάζει στη βία της εξουσίας.

Edward Shorter

Σεξουαλικότητα, έρωτας και οικογένεια

Ευρώπη και Βόρεια Αμερική 17ος – 20ός αιώνας

Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς

Εκδόσεις Νεφέλη

ΣΕλ. 380

Τα ζητήματα των προσωπικών σχέσεων ενέχουν μεγάλο κίνδυνο παρεξηγήσεων, μιας και οι λεπτές ιδιαιτερότητες που τις χαρακτηρίζουν δεν μπορούν να καταταχθούν εύκολα σε ένα γενικό πλαίσιο, ώστε να βγουν κάποια ασφαλή συμπεράσματα. Με δεδομένη τη συγκεκριμένη δυσκολία, κάθε προσπάθεια που έχει αυτή τη φιλοδοξία κινείται επί ξυρού ακμής, όπως κι ένα βιβλίο που αναγκάζεται από τη φύση του να ερευνήσει τη σεξουαλικότητα μέσα από έρευνες, στατιστικές και σχεδιαγράμματα. Βασικό μέλημα του συγγραφέα είναι η διερεύνηση της μέσης οικογένειας και των συνθηκών διαβίωσής της. Το υπό εξέταση χρονικό πλαίσιο αυτής της έρευνας, όπως και ο κοινωνικός χώρος, καλύπτει τρεις αιώνες, από τον 17ο έως και τον 20ό και τοποθετείται στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική. Το σημαντικό σε παρόμοιες χαώδεις έρευνες δεν είναι τόσο το μέγεθος του υλικού και των ερευνών, όσο η αξιολόγηση πολλών και μερικές φορές ετερόκλητων ή και αντιφατικών στοιχείων. Επιπλέον, η σύνθεση και τα συμπεράσματα πάνω σε αντικειμενικά δεδομένα αποδεικνύεται η πιο επώδυνη υπόθεση στο εγχείρημα. Η μελέτη αυτή καταπιάνεται με θέματα όπως το φλερτ, τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι προσεγγίζουν ο ένας τον άλλον, με τις προκαταλήψεις πάνω στα σεξουαλικά ζητήματα όπως αυτά διαφοροποιούνται από εποχή σε εποχή. Ακόμα, εξετάζονται οι εκτός γάμου γεννήσεις, η σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του 1960 και κάθε λεπτομέρεια η οποία βοηθά να σχηματίσουμε μια πλήρη εικόνα για την οικογένεια και τις σχέσεις που αναπτύσσονται στους κόλπους της στους τρεις υπό διερεύνηση αιώνες.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]