Έτσι αποκαλούν την υποψήφια για Όσκαρ Αμερικανίδα σκηνοθέτιδα Κάθριν Μπίγκελοου γνωστοί διανοούμενοι, κατηγορώντας την ότι με την ταινία «Zero Dark Thirty» εξαγνίζει τους βασανισμούς στα μέτωπα που έχει ανοίξει η Αμερική κατά της τρομοκρατίας

Έτσι αποκαλούν την υποψήφια για Όσκαρ Αμερικανίδα σκηνοθέτιδα Κάθριν Μπίγκελοου γνωστοί διανοούμενοι, κατηγορώντας την ότι με την ταινία «Zero Dark Thirty» εξαγνίζει τους βασανισμούς στα μέτωπα που έχει ανοίξει η Αμερική κατά της τρομοκρατίας

«Είσαι η Ρίφενσταλ της εποχής μας. Σε καιρούς σκοτεινούς για την Αμερική, εσύ επαινείσαι από το Χόλιγουντ και χαιρετίζεσαι από τα μέσα. Αλλά η πορεία της καριέρας σου μου θυμίζει την πορεία μιας άλλης γυναίκας – πρωτοπόρου του κινηματογράφου, η οποία κατέληξε να γίνει η απολογήτρια του κακού: την πορεία της Λένι Ρίφενσταλ». Οι φήμες για ένα δεύτερο Όσκαρ στην Κάθριν Μπίγκελοου προκάλεσαν την μήνιν της βραβευμένης Καναδής συγγραφέα του «Μύθου της ομορφιάς» και του μαρξιστή φιλόσοφου Σλάβοϊ Ζίζεκ. Γράφοντας, πριν από λίγες μέρες, μια ανοιχτή επιστολή στον βρετανικό «Guardian», η Γουλφ συγκρίνει την Αμερικανίδα Μπίγκελοου με τη σκηνοθέτιδα του ναζιστικού καθεστώτος.

Οι βασανιστές, καλοντυμένοι γραφειοκράτες
To «Zero Dark Thirty» είναι η δεύτερη ταινία που σκηνοθετεί η Κάθριν Μπίγκελοου με θέμα τον πόλεμο της Αμερικής κατά της τρομοκρατίας. Ο κινηματογραφικός φακός της καταγράφει την καταδίωξη και εξόντωση του Μπιν Λάντεν, παρακολουθώντας την ομάδα των ειδικών πρακτόρων να αναγκάζει τους υπόπτους τρομοκρατικών πράξεων να μιλήσουν. Τα βασανιστήρια γίνονται «βελτιωμένη τεχνική ανάκρισης» και οι πράκτορες – βασανιστές εξαγνίζονται στο όνομα του Πολιτικά Ορθού. Πώς κινηματογραφείται ο βασανισμός; Μπορεί άραγε ο δημιουργός να είναι ουδέτερος; Στην πρώτη σκηνή του «Zero Dark Thirty» η Μάγια, η ειδική πράκτορας, φαίνεται να αντιδρά στο βασανιστήριο του πνιγμού. Γυρίζει το πρόσωπό της στον τοίχο, δεν φαίνεται εθισμένη στη βία, σοκάρεται με τον κυνισμό των αντρών προϊσταμένων της. Όμως, πολύ γρήγορα συνηθίζει τη βία και δεν διστάζει να εκβιάσει τον κρατούμενο Άραβα: «Αν δεν μιλήσεις, θα σε παραδώσουμε στο Ισραήλ», τον απειλεί στυγνά. Για τον Σλάβοϊ Ζίζεκ το σοκαριστικό στην ταινία είναι ο τρόπος που μεταμορφώνονται οι βασανιστές σε καλοντυμένους γραφειοκράτες της Ουάσιγκτον. «Πρόκειται για τον εξαγνισμό στην πιο απόλυτη και αποτελεσματική μορφή του – με μια ελαφρά δόση αμηχανίας, πιο πολύ ως ευαισθησία για τον πόνο που προκαλείται παρά για την ηθική των βασανιστηρίων», γράφει ο αιρετικός στοχαστής στους «Los Angeles Times».

Η επιτομή της προπαγάνδας
Η Λένι Ρίφενσταλ, το «αστέρι» της γερμανικής ελίτ, χορεύτρια, ηθοποιός, φωτογράφος, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, είναι η βασική κινηματογραφίστρια και πιθανώς ερωμένη του Χίτλερ. Ένθερμη οπαδός του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, αναλαμβάνει να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με θέμα το συνέδριο του Ναζιστικού Κόμματος στη Νυρεμβέργη το 1934. «Ο Θρίαμβος της Θέλησης» με τα επιβλητικά μπαρόκ πλάνα και την εφιαλτική κινηματογράφηση των ναζιστικών στολών θα μείνει στην Ιστορία ως η επιτομή της προπαγάνδας μέσω της τέχνης. «Η Ρίφενσταλ αποθεώθηκε από τη γερμανική ελίτ και καταξιώθηκε για την προπαγάνδα του χιτλερικού καθεστώτος. Όμως ο κόσμος άλλαξε και η ασχήμια όσων δημιούργησε τελικά αποκαλύφτηκε», γράφει η Γουλφ. «Οι Αμερικανοί θα ξυπνήσουν και θα αντιληφθούν πως το ‘‘Zero Dark Thirty’’ αποτελεί μια απολογία για τα δεδομένα ψέματα του δικού μας καθεστώτος αναφορικά με την αναγκαιότητα των βασανιστηρίων».

Στήριξη από το Πεντάγωνο
Ποια θέση παίρνει η Μπίγκελοου; Η απεικόνιση δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη και παραδοχή. Όμως ο «εξαγνισμός» των βασανιστηρίων συνιστά αποδοχή, σύμφωνα με τον Ζίζεκ. Σκληρά λόγια για τη σκηνοθέτιδα και παραγωγό, που ανέτρεψε το αντρικό κατεστημένο κερδίζοντας για το «Hurt Locker» έξι Όσκαρ, μεταξύ των οποίων αυτά της καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας. Η πιο σοβαρή κατηγορία της Γουλφ εναντίον της Μπίγκελοου είναι ότι έκανε τους «αηθέστατους συμβιβασμούς για να εξασφαλίσει την απόλυτη υποστήριξη του Πενταγώνου», το οποίο στη συνέχεια της εξασφάλισε ένα σημαντικό ποσό για την προώθηση της ταινίας. Για την πολιτική ακτιβίστρια και συγγραφέα Ναόμι Γουλφ, το «Zero Dark Thirty» είναι «μια εξαιρετικά καλογυρισμένη δίωρη διαφήμιση υπέρ της μη φυλάκισης πρακτόρων που διέπραξαν εγκλήματα κατά των φυλακισμένων στο Γκουαντάναμο».
Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο, τις διασυνδέσεις των παραγωγών της ταινίας με αξιωματούχους της CIA εξετάζει η επιτροπή πληροφοριών της Γερουσίας των ΗΠΑ. Η υπόθεση έφτασε μέχρι το γραφείο του Μπαράκ Ομπάμα, καθώς η CIA κατηγορήθηκε ότι έδωσε τον απόρρητο φάκελο της επιχείρησης εντοπισμού του Μπιν Λάντεν στην Μπίγκελοου για να κάνει την ταινία.

Ρεαλισμός uber alles
Υποψήφια για το Όσκαρ καλύτερης ταινίας και έχοντας στο τσεπάκι της το Βραβείο Κριτικών Κινηματογράφου Νέας Υόρκης, η Κάθριν Μπίγκελοου έχει στρέψει τους προβολείς και τα βέλη πάνω της. «Δεν πρόκειται για φαντασία ούτε για ντοκιμαντέρ, είναι ένα συναρπαστικό υβρίδιο», επιμένουν οι υπερασπιστές της. Το «Zero Dark Thirty» ρίχνει φως στους δαιδαλώδεις δρόμους της τρομοκρατίας και αναπαριστά ρεαλιστικά ανθρώπους σε ακραίες καταστάσεις, στις οποίες οι συνήθεις ηθικοί κανόνες δεν υφίστανται. «Θα μνημονεύεσαι ως μια υπηρέτρια βασανιστηρίων», την προειδοποιεί η Γουλφ. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Όμως, «πρέπει να ξέρουμε τι είναι αυτό που αγιάζει τον σκοπό», έχει πει ο Τρότσκι. «Ο εξαγνισμός των βασανιστηρίων στο ‘‘Zero Dark Thirty’’ είναι ένδειξη του ηθικού κενού που σταδιακά πλησιάζουμε», υψώνει τη φωνή του ο Ζίζεκ κατατροπώνοντας τους υπερασπιστές της.
Ήδη συζητείται ότι η ταινία μάλλον δεν θα προβληθεί στις κινηματογραφικές αίθουσες του Πακιστάν λόγω κάποιων αμφιλεγόμενων σκηνών στο σενάριό της, που συνδέονται με τη χώρα. «Είναι καλύτερα να είσαι ασφαλής παρά να προβάλεις το φιλμ» δήλωσε στο BBC ο διανομέας Mohsin Yassen.

* Η ταινία «Zero Dark Thirty» θα βγει στις αίθουσες στις 21 Φεβρουαρίου.