Ο ευτυχισμένος θάνατος / Ο κόσμος της κυρίας Όλιβ / Βιτγκενστάιν. Μια οικογένεια σε πόλεμο / Η τέχνη της γραφής / Το ασίγαστο πάθος

Αλμπέρ Καμύ

Ο ευτυχισμένος θάνατος

Μετάφραση: Ν. Καρακίτσου-Ντουζέ, Μ. Κασαμπάλογλου-Ρομπλέν

Εκδόσεις Καστανιώτης

Σελ. 165

Η γοητεία που ασκεί η λογοτεχνία στους πιστούς της είναι ότι κατορθώνει να συνδυάζει φαινομενικά αντιφατικές καταστάσεις, όπως για παράδειγμα την αναζήτηση της ευτυχίας μέσα από τον θάνατο. Μια τέτοια ιστορία μας διηγείται και ο σημαντικός γάλλος συγγραφέας στο σύντομο αυτό μυθιστόρημά του που φέρει τον τίτλο «Ο ευτυχισμένος θάνατος». Η λέξη θάνατος, ωστόσο, είναι το βασικό θέμα και στους τίτλους που απαρτίζουν τα δυο μέρη του βιβλίου. «Φυσικός θάνατος» τιτλοφορείται το πρώτο μέρος και «Συνειδητός θάνατος» το δεύτερο. Ο Καμύ ξεκινά με τη βασική αγωνία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, που είναι η αναζήτηση της ευτυχίας. Δίχως να το θέτει ευθέως, αλλά υπονοώντας το με κάθε τρόπο, ο συγγραφέας αφήνει ένα ηθικό δίλημμα να συντονίζει το ρυθμό των ηρώων του, τουλάχιστον στα πλαίσια εκείνα που οι ανθρώπινες πράξεις βρίσκονται στο όριο. Εκεί ακριβώς που η ανθρώπινη ύπαρξη γίνεται σπαρακτική. Ο Πατρίς Μερσό και ο Ρολάν Ζαγραίος, ονόματα με τη δική τους μυθολογία, ο Μερσό από τον περίφημο «Ξένο» και ο Ζαγραίος από τον αρχαιοελληνικό μύθο, είναι οι βασικοί ήρωες και συντελεστές του ευτυχισμένου θανάτου. Ο Ζαγραίος, ένας ανάπηρος με μεγάλη περιουσία που εύκολα υποθέτει κανείς ότι δεν μπορεί να τη χαρεί, πράγμα που προσθέτει έναν ακόμα τραγικότερο τόνο στην αναπηρία, δολοφονείται από τον Μερσό. Για τη γνωριμία τους μεσολαβεί μια κοπέλα. Μετά, όλα είναι έτοιμα για να απολαύσει ο αναγνώστης το βαρύ τίμημα της ευτυχίας. Το έργο αυτό γράφτηκε από τον Καμύ τη δεκαετία του ’30 και εκδόθηκε στη Γαλλία μετά το θάνατό του.

Ελίζαμπεθ Στράουτ

Ο κόσμος της κυρίας Όλιβ

Μετάφραση: Βίκυ Δέμου

Εκδόσεις Άγκυρα

Σελ. 421

Πρόκειται για ένα βιβλίο που απέσπασε εξαιρετικές κριτικές και, το σημαντικότερο, το σοβαρό βραβείο Πούλιτζερ για τη χρονιά που μας πέρασε. Πού βρίσκεται αυτός ο κόσμος της κυρίας Όλιβ τον οποίο η συγγραφέας μάς παρουσιάζει μέσα από δεκατρείς αλληλοσυνδεόμενες ιστορίες; Στο Κρόσμπι του Μέιν, της ανατολικότερης Πολιτείας των ΗΠΑ. Μια περιοχή που καλύπτεται από πυκνά δάση και μικρές διάσπαρτες πόλεις. Πρόκειται για έναν τόπο που έχει παρουσιαστεί και στο παρελθόν μέσα από τις σελίδες της αμερικανικής λογοτεχνίας. Η κυρία Όλιβ είναι συνταξιούχος δασκάλα, η οποία αφού προσέφερε τις γνώσεις της στη μαθητιώσα νεολαία, στη δύση του βίου της καταγίνεται με το να παρατηρεί τις αλλαγές της ζωής και το πέρασμα του χρόνου στους συμπολίτες της – ένας μάλλον εκρηκτικός συνδυασμός για να τον αντέξει μια μικρή πόλη. Η Όλιβ, που πλέον διαθέτει άπλετο χρόνο, παρατηρεί όχι δίχως απελπισία, αλλά και με εκλάμψεις ενθουσιασμού, όλες εκείνες τις διακυμάνσεις των γεγονότων της καθημερινής ζωής των συμπολιτών της, αλλά και των άμεσα δικών της ανθρώπων. Μέσα από αυτή την ποικιλότητα της ανθρωπογεωγραφίας, όπου πολλές ζωές κινούνται στα όρια ενός μικρόκοσμου, η Όλιβ επαναπροσδιορίζεται με το να γίνει η ίδια μαθήτρια του εαυτού της μέσα από μια διαδικασία κατανόησης της δικής της ύπαρξης. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που έχει ρυθμό και κρατά το ενδιαφέρον της ανάγνωσης έως και την τελευταία σελίδα, καθώς διαχειρίζεται τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου με μαεστρία.

Αλεξάντερ Γουό

Βιτγκενστάιν. Μια οικογένεια σε πόλεμο

Μετάφραση: Βασίλης Μανουσάκης

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Σελ. 376

Η πραγματικότητα είναι γεμάτη εκπλήξεις• θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει για να ανατρέπει τους κανόνες, με δυο λόγια την ίδια της την ύπαρξη. Αν και οι κοινωνίες διαλαλούν το μέτρο, αυτό που κερδίζει το ενδιαφέρον είναι οτιδήποτε το ξεπερνά. Και η οικογένεια Βιτγκενστάιν φαίνεται ότι το ξεπέρασε κατά πολύ, γι’ αυτό η ιστορία της θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν ένα αξεπέραστο μυθιστόρημα. Ο Καρλ Βιτγκενστάιν υπήρξε ο γενάρχης αυτής της απίθανης οικογένειας και ίσως ο ηθικός αυτουργός της τραγικής της μοίρας. Μικρός ακόμα εγκατέλειψε το σπίτι του ως άσωτος υιός και μετά από μια περιπλάνηση επέστρεψε στην Βιέννη, όπου και έφτιαξε μια μυθική περιουσία, δημιουργώντας τη βιομηχανία σιδήρου κι ατσαλιού. Παράλληλα με την επιχειρηματική του δραστηριότητα, η οποία αύξανε αλματωδώς την περιουσία του, οι οικογενειακές του επιδόσεις ήταν επίσης εντυπωσιακές, μιας και είχε υπό την αυστηρή επίβλεψή του την ανατροφή των οχτώ παιδιών του. Η επίδραση της δεσποτικής του παρουσίας δεν πέρασε δίχως επιπτώσεις πάνω απ’ τις ζωές των παιδιών, που σφραγίστηκαν από έναν θηριώδη και αδιέξοδο ανταγωνισμό. Νευρικές κρίσεις και μια απερίγραπτη ένταση κυριαρχούσε στις σχέσεις τους, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα να αυτοκτονήσουν τρεις από τους γιους του. Ανάμεσα στους δυο παγκοσμίους πολέμους που συγκλόνισαν τον περασμένο αιώνα κινείται αυτό το οικογενειακό έπος, μέσα σ’ ένα μεγαλείο πλούτου, οικογενειακής λατρείας στη μουσική, αλλά και παράνοιας και διαμάχης για το χρήμα. Ξεχωριστή περίπτωση, ο τέταρτος γιος της οικογένειας, ο Πόουλ, ένας παγκοσμίου φήμης πιανίστας, που έπαιζε πιάνο με το ένα χέρι λόγω ατυχήματος, ο οποίος αναδεικνύεται ο τραγικός ήρωας που η απίθανη θέλησή του για ζωή και τελειότητα ξεπερνά κάθε μέτρο. Επίσης, μέλος της οικογένειας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του περασμένου αιώνα, ο Λούντβιχ. Πρόκειται για μια οικογενειακή βιογραφία που δεν θα σας αφήσει να πλήξετε.

Φιλίπ Γκούρεβιτς (επιμέλεια)

Η τέχνη της γραφής

Εισαγωγή: Ορχάν Παμούκ

Μετάφραση: Μαρίνα Τουλγαρίδου

Εκδόσεις Τόπος

Σελ. 275

Ο Φιλίπ Γκούρεβιτς υπήρξε διευθυντής ενός κορυφαίου λογοτεχνικού εντύπου, του «Paris Review», από το 2005 έως και τον περασμένο Μάρτιο του τρέχοντος έτους. Συνέλεξε δέκα από τις τριακόσιες και πλέον συνεντεύξεις που έχουν δοθεί από συγγραφείς στο περιοδικό, από το 1953 που εκδόθηκε το πρώτο του τεύχος. Έτσι, σ’ αυτόν τον τόμο έχουμε τη δυνατότητα να απολαύσουμε τις διατυπωμένες απόψεις μεγάλων, παγκοσμίου φήμης συγγραφέων, για την τέχνη της γραφής, ενότητα γύρω από την οποία στρέφονται οι συζητήσεις. Οι συνεντεύξεις αυτές έχουν δοθεί σε διάφορους συντάκτες του περιοδικού και αποδεικνύουν περίτρανα, μέσα από τα λεγόμενα κορυφαίων και διαφόρων τάσεων συγγραφέων, ότι στη λογοτεχνία ή πιο συγκεκριμένα στην τέχνη της γραφής δεν υπάρχουν κανόνες. Κάθε συγγραφέας έχει τον τρόπο του και υποστηρίζει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το λογοτεχνικό είδος που υπηρετεί. Ωστόσο, μέσα από την ανάγνωση αυτών των συνεντεύξεων, ο προσεκτικός αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να σκιαγραφήσει ένα συνολικό πορτρέτο για τους συγγραφείς. Στον παρόντα τόμο παρουσιάζονται οι συνεντεύξεις των Τ.Σ. Έλιοτ, Τρούμαν Καπότε, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Χόρχε Λούις Μπόρχες, Γκράχαμ Γκριν, Ουίλιαμ Φόκνερ, Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και Χάρολντ Μπλουμ. Ονόματα που το έργο τους έχει διαβαστεί και εκτιμηθεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Πρόκειται για μια σειρά συνεντεύξεων που δημιούργησαν σχολή για το πώς πρέπει να στήνεται μια συνέντευξη, ώστε να αποτελεί ολοκληρωμένο τεκμήριο της προσωπικότητας του συγγραφέα. Βασικό μέλημα των ανθρώπων του περιοδικού σ’ αυτές τις συζητήσεις δεν ήταν η αντιπαράθεση αλλά η συνεργασία. Γι’ αυτό και τα αποτελέσματα είναι ουσιαστικά και δεν αποβλέπουν στον φτηνό εντυπωσιασμό. Άλλωστε, εδώ πρόκειται για τεράστιες πνευματικές προσωπικότητες και το υψηλό επίπεδο είναι προαπαιτούμενο.

Κοστάντσο Πρέβε

Το ασίγαστο πάθος

Μετάφραση: Χρήστος Νάσιος

Εκδόσεις Πιρόγα

Σελ. 296

Πρόκειται για μια συλλογή δοκιμίων που άρχισαν να γράφονται από το 1989, ημερομηνία σημαδιακή, μιας και το ασίγαστο πάθος για τον κομμουνισμό που κυριάρχησε τον εικοστό αιώνα είχε ξεφουσκώσει με τον πλέον επώδυνο και ταπεινωτικό τρόπο και με μιαν άνευ όρων παράδοση. Σε αυτή τη σύγκρουση των συστημάτων, με την ξεκάθαρη επικράτηση του καπιταλισμού, δεν είναι σίγουρο ότι εξήχθησαν τα σωστά συμπεράσματα. Το βιβλίο αυτό επανακυκλοφορεί στη γλώσσα μας με πολλές προσθήκες στον πρώτο βασικό του κορμό, και ο συγγραφέας μιλά πλέον με απόσταση από τις ραγδαίες εξελίξεις των γεγονότων που άλλαξαν δραστικά τη μορφή του σύγχρονου κόσμου. Ο ιταλός θεωρητικός που υπογράφει τα πολιτικά φιλοσοφικά αυτά δοκίμια έρχεται αντιμέτωπος τόσο με τον νέο κόσμο που προέκυψε όσο και με την εσχατολογική αντίληψη που μιλά για το τέλος της Ιστορίας. Η μαρξιστική του σκέψη και ηθική παραμένουν ακλόνητες, αλλά μετά τα όσα ακολούθησαν την ηχηρή πτώση του σοβιετικού μοντέλου δεν μπορεί να κρύψει και τον συγκλονισμό του. Η άνευ όρων επικράτηση του καπιταλισμού, ο οποίος μεθυσμένος και ασυγκράτητος από τη νίκη του έπεσε με τα μούτρα στο μεγάλο φαγοπότι της ασυδοσίας, είχε σαν αποτέλεσμα να εμφανιστεί η χειρότερη εκδοχή του. Σ’ εκείνες τις ιστορικές στιγμές ο συγγραφέας φαίνεται να μη χάνει την πίστη του στον μαρξισμό και τον κομμουνισμό, αλλά να αναζητά εκ νέου με αξιοζήλευτη τόλμη, το πάθος για την προοπτική. Έτσι κι αλλιώς, τα κείμενα του βιβλίου δεν στερούνται ενδιαφέροντος και αποτελούν μια σοβαρή πρόταση για όσους επιμένουν να πιστεύουν στον επαναπροσδιορισμό της κομμουνιστικής εμπειρίας.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]