Μνημόνιο, τρόικα, μετανάστες, αγώνες, επανάσταση και μοναξιά. Όλες αυτές οι λέξεις, οι έννοιες και τα ζητήματα προέκυψαν στη συνέντευξη που κάναμε με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου.

Μνημόνιο, τρόικα, μετανάστες, αγώνες, επανάσταση και μοναξιά. Όλες αυτές οι λέξεις, οι έννοιες και τα ζητήματα προέκυψαν στη συνέντευξη που κάναμε με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, «ετοιμοπόλεμο» πάντα για μια κουβέντα που αγγίζει όλα τα τρέχοντα και όλα τα δύσκολα. Είναι, όμως, και ο κορμός του προγράμματος που κάνει κάθε Σάββατο στον Σταυρό του Νότου. Μια τρίωρη και βάλε διαδρομή στις μεγάλες του επιτυχίες, τις πιο γνωστές, αλλά και τις λίγο πιο κρυφές, με παρεμβολές, κρίσεις και σκέψεις, που κορυφώνονται με το σπουδαίο «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ» και την προτροπή του Παπακωνσταντίνου «να γυρίσουμε λίγο πίσω για να δούμε πώς θα πάμε μπροστά». Ο ίδιος, πάντως, δεν ξέμεινε ποτέ πίσω. Ακόμα και το παρελθόν του, το μουσικό του παρελθόν, γινόταν πάντα το όχημα της εκάστοτε νεολαίας για να δηλώσει παρουσία

Είστε ο πιο αγαπητός καλλιτέχνης της εκάστοτε νεολαίας. Τι σας λένε σήμερα οι νέοι άνθρωποι, έτσι όπως είναι η κατάσταση; Τι αφουγκράζεστε;
Είμαι κοντά στους νέους επειδή εγώ θέλω να είμαι νέος, ανεξάρτητα από τη φυσική μου ηλικία. Θέλω να διεκδικώ, να διαμαρτύρομαι, να εναρμονίζομαι με τους αγώνες τους για μία καλύτερη ζωή. Γιατί ετούτη εδώ δεν είναι ζωή. Συμμερίζομαι τις ανάγκες τους, τις αγωνίες, το μέλλον που διαγράφεται μπροστά τους. Έχω τεντωμένες τις κεραίες μου, σαν να ήμουν τώρα έφηβος και διεκδικούσα κι εγώ το μέλλον μου. Τι ακούω λοιπόν… Οι νέοι είναι τα παιδιά που ονειρεύονται, τα παιδιά που δεν τρώνε τη φόλα, τα παιδιά που τα θέλουν όλα, όπως λέει και το τραγούδι. Λασπολογούνται, όμως, ακατάσχετα για τις διεκδικήσεις και τους αγώνες τους. Τους βαφτίζουνε βρομιάρηδες, χούλιγκαν, αναρχικούς… Σε οποιαδήποτε διαμαρτυρία κάνουν στο κέντρο της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης εμφανίζονται ξαφνικά από τη μία οι εντεταλμένοι κουκουλοφόροι κι από την άλλη οι κουκουλοφόροι με τα κράνη, τα ΜΑΤ. Ανταλλάσσουν μεταξύ τους πέτρες και φωτιές. Οι γονείς βλέπουν τον χαμό στο κέντρο και φωνάζουν: «Πού πας, παιδί μου, γίνεται χαμός, κάτσε εδώ». Ε, αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο σαμποτάρουν τις κινητοποιήσεις τους. Ο άλλος τρόπος είναι με τα Μέσα Μαζικής Ύπνωσης ή Επικοινωνίας, όπως τα λένε άλλοι. Στη συντριπτική τους πλειονότητα παίρνουν το μέρος του κράτους και λασπολογούν κι αυτά ασύστολα. Με αποτέλεσμα οι νέοι να είναι απομονωμένοι και να προσπαθούν μεταξύ τους να κάνουν κάτι. Εν τω μεταξύ δεν υπάρχει παραδοσιακός φορέας να καλύψει τους νέους – θα το δείτε αυτό και στις εκλογές, όπου υπερισχύουν οι ανεξάρτητοι. Τα κόμματα έρχονται πίσω από τους νέους αντί να είναι μπροστά. Τα παραδοσιακά κόμματα. Μιλάω για την Αριστερά. Δυστυχώς το καλύτερο έμψυχο υλικό της Ελλάδας είναι καταδικασμένο στον μαρασμό.

Πιστεύετε ότι η Αριστερά έχει απογοητεύσει η ίδια τους νέους;
Μετά τον Εμφύλιο, ο ΕΛΑΣ ήταν περίπου 80%. Επομένως, έχω ένα απλό ερώτημα: Γιατί η Αριστερά σήμερα δεν έχει το 80%; Θα ήταν τελείως δικαιολογημένο με τέτοια ζωή που ζούμε. Τελικά, όμως, μάλλον δεν το πιστεύουμε. Και για αυτό δεν ευθύνονται οι άνθρωποι, αλλά η ίδια η Αριστερά, που δεν βρίσκει τρόπο επικοινωνίας με τους ανθρώπους και είναι εσωστρεφής συνεχώς κοιτάζοντας τα μαγαζιά της, το καθένα ξεχωριστά. Είναι οι συνδικαλιστές, τα στελέχη, οι μισθοφόροι, που δεν θέλουν να χάσουν τη δουλειά τους. Τα κόμματα πλέον είναι επαγγελματικοί οίκοι. Βλέπεις ότι τα κινήματα απέναντι στους G8 – Σιάτλ, Νέα Υόρκη, Γένοβα, Θεσσαλονίκη – δεν γίνονται από τα παραδοσιακά κόμματα, αλλά από εξωκοινοβουλευτικά, από ομάδες αγωνιστών, οικολόγων κ.τ.λ.

Τραγουδούσατε πριν από 25 χρόνια στον «Γάτο» τους εξής στίχους: «Βγήκε λοιπόν σεργιάνι το χαβιεδότσουρμο, αυτοί που αποτελούνε τον εθνικό κορμό». Ήταν προφητικό σε σχέση με όσα ζούμε σήμερα με τη Χρυσή Αυγή;
Βεβαίως, αν και οι στίχοι δεν αναφέρονταν στη Χρυσή Αυγή, γιατί τότε ήθελαν να δείξουν ότι είναι παράνομοι. Θα σας πω απλά το εξής: Δεν υπάρχει σοβαρό καπιταλιστικό κράτος που να μην έχει το παρακράτος του. Σε αυτό το παρακράτος, λοιπόν, αναφέρεται εκείνο το τραγούδι. Όπως και σήμερα. Η Χρυσή Αυγή, βάσει όσων είπα προηγουμένως, είναι ένα δημιούργημα της ίδιας της βίας. Η βία φέρνει τη βία. Η Χρυσή Αυγή εκμεταλλεύτηκε τις συνθήκες καλύτερα από την Αριστερά. Οι άνθρωποι έπεσαν στην παγίδα γιατί δεν γνωρίζουν τι είναι φασισμός και ναζισμός. Η Χρυσή Αυγή είχε μια παρουσία και πολλοί σκέφτηκαν να την ψηφίσουν από εκδίκηση ή αντίδραση. Χωρίς να είναι πολιτικοποιημένοι.

Από την άλλη, όμως, βγαίνει ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και υποστηρίζει τη θεωρία των δύο άκρων, εξισώνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ με τη Χρυσή Αυγή.
Τι να σας πω. Ούτε η 17η Νοέμβρη δεν «έπιασε» ως άκρο της Αριστεράς. Από εδώ καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι λάσπη για να πούνε ότι ένα είδος ναζισμού είναι η Αριστερά. Είναι αχαρακτήριστο και ηλίθιο. Μικροπολιτική της ξεφτίλας η θεωρία των δύο άκρων.

Νιώθετε ότι βάλατε ποτέ «νερό στο κρασί σας»; Ότι επαναπαυτήκατε;
Δεν ξεκουράστηκα ποτέ. Αν νιώσω αυτή την ανάγκη, θα πάω να πιάσω ουρά για το νεκροταφείο. Είμαι ενεργός πολίτης και θα συνεχίσω με οποιονδήποτε τρόπο. Αν δεν μπορώ να τραγουδώ, θα γράφω για άλλους. Θα είμαι στις πορείες, όπως ήμουν σε όλη μου τη ζωή. Δεν μπορείς να γυρίζεις την πλάτη σου σε όλα αυτά που συμβαίνουν. Είναι επιτακτική ανάγκη ο καθένας να πάρει θέση απέναντι στα πράγματα. Από τον Αριστοτέλη μέχρι την «Ασκητική» του Καζαντζάκη. Εμείς φταίμε για όλα.

Μαζί τα φάγαμε; Για την ευθύνη που λέτε.
Όχι. Αυτοί τα έφαγαν μόνοι τους. Δεν έχω ακούσει μεγαλύτερη ηλιθιότητα από αυτή που είπε ο Πάγκαλος. Από πού και ώς πού τα φάγαμε μαζί; Έφαγε τίποτα ο πατέρας μου; Έφαγε τίποτα ο αδερφός μου; Φάγατε ή δανειστήκατε ποτέ εσείς λεφτά από την τρόικα, τους δανειστές, τους ληστές, τους νταβατζήδες; Αυτοί τα φάγανε. Αυτοί τα μοιράσανε στους συνέταιρους. Αυτοί και οι ημέτεροί τους. Και να σταματήσουν να σπέρνουνε τύψεις στον λαό και ενοχές.

Τρία χρόνια μνημόνιο, τρία χρόνια τρόικα. Τι περιμένετε από εδώ και στο εξής;
Περιμένω μόνο την παγκόσμια επανάσταση. Πες με ρομαντικό, πες με ό,τι θέλεις. Αν δεν περιμένω την παγκόσμια επανάσταση, θα αναγκαστώ να είμαι μοιρολάτρης, να σκύβω το κεφάλι και να λέω βαράτε ακόμα πιο πολύ. Ραγιαδισμός. Όπως συμβαίνει τώρα. Δεν πρόκειται να ξεκινήσει κάτι από εδώ. Είναι παγκόσμιο πια το πράγμα. Το κεφάλαιο έχει παγκοσμιοποιηθεί. Πρέπει να παγκοσμιοποιηθούν και οι αγώνες. Εκατό οικογένειες κυβερνούν όλο τον κόσμο, με τους συνεταίρους τους και έχουν ορίσει τοποτηρητές, θλιβερούς λογιστές πολιτικούς. Μέσα από το μνημόνιο, από αυτήν την παράδοση άνευ όρων, δεν πρόκειται να αλλάξουν τα πράγματα. Θα πηγαίνουν προς το χειρότερο. Ένα μικρό παιδί που πηγαίνει στην Γ’ Δημοτικού και κάνει μερικές απλές πράξεις θα καταλάβει ότι δεν βγαίνει. Δύο και δύο κάνουν τέσσερα, δεν κάνουν οχτώ.

Σήμερα τι χαιρετίσματα θα στέλνατε στην εξουσία;
Αυτά που έστελνα πάντα. Αυτό το τραγούδι δεν αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη εξουσία. Στέκεται απέναντι στην εξουσία που κουβαλάμε από τη γέννησή μας, σαν κυτταρική μνήμη. Από το «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε;». Εκεί στηρίχτηκε το σύστημα και στην προσπάθεια ανέλιξης του καθενός στην κοινωνική ιεραρχία. Στο reality «Big Brother» είχαν κλείσει ορισμένους ανθρώπους για να δείξουνε ποιος είναι ο πιο σπουδαίος σε μια παρέα χωρίς να έχει κανένας κανένα αντικείμενο. Κι όμως, πήγαιναν άνθρωποι γιατί ήθελαν να βρουν ταυτότητα, αναγνωρισιμότητα. Γιατί η ταυτότητά μας είναι χαμένη, είμαστε πλέον αριθμοί.

Όταν ηγήθηκε του ΣΥΡΙΖΑ ένας νέος άνθρωπος, ο Αλέξης Τσίπρας, δεν είχατε ελπίδα για την Αριστερά;
Το θέμα δεν είναι τα πρόσωπα, αλλά οι γραμμές και οι πρακτικές ενός κόμματος. Άλλο η θεωρία, άλλο η πρακτική. Τις περισσότερες φορές δεν συμβαδίζουν. Δεν μπορείς να κατεβαίνεις με μαρξιστικά τσιτάτα, όπως ο Τσίπρας, και να λες τώρα θα διαπραγματευτώ με την τρόικα. Θα κάνω καλύτερη διαπραγμάτευση. Αυτό έλεγε και ο Σαμαράς, αυτό έλεγε και ο Γιώργος Παπανδρέου. Αν πας να λύσεις το πρόβλημα μέσα από την ίδια την τρόικα τι θα ζητήσεις; Τα προβλήματα λύνονται μόνο μέσα από παγκοσμιοποιημένους αγώνες.

Κάποτε τραγουδούσατε «σας αγαπάω, μα δεν παντρεύομαι» και πρόσφατα τραγουδήσατε «να κοιμηθούμε αγκαλιά». Τι σηματοδοτεί η αλλαγή; Ότι ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου με τα χρόνια έγινε πιο political correct;
Και τότε ήταν το «σας αγαπάω, μα δεν παντρεύομαι», αλλά από την άλλη υπήρχε το «σ’ ακολουθώ, στην τσέπη σου γλιστράω, σα διφραγκάκι τόσο δα μικρό». Συμβαδίζουν οι αντιστάσεις και οι αγώνες, μα και ο έρωτας. Κινούνται με βάση την ανθρώπινη διάσταση, η οποία είναι καταδικασμένη. Να φύγουμε από τους αριθμούς που έχει ο καθένας στο κούτελό του. Είναι όλοι πια φακελωμένοι σε όλο τον κόσμο. Έχουμε ανάγκη το «να κοιμηθούμε αγκαλιά», γιατί μας έχει λείψει.

Γιορτάζετε τα 40 χρόνια στο τραγούδι. Τι κρατάτε και τι πετάτε;
Είμαι ο μοναδικός που συμβαδίζει η καλλιτεχνική του πορεία με τη φυσική του ηλικία. Είχα στούντιο στην κοιλιά της μαμάς και βγήκα με το cd στο χέρι. Σε μια τέτοια ζωή δεν μπορείς να πετάξεις τίποτα. Σου έρχονται όλα από μόνα τους, σου λένε συνέχισε. Δεν γίνεται να τα αφήσεις όλα αυτά.

Αυτό που εισπράττω από την κουβέντα μας είναι ότι αντιμετωπίζετε τη δουλειά σας με μια έννοια ευθύνης και κοινωνικής υποχρέωσης. Σαν να μιλάει ένας γιατρός…
Μα αυτό είναι ο καλλιτέχνης. Είναι σαν τον Γιατρό Χωρίς Σύνορα. Αυτός που δίνει όλες του τις δυνάμεις. Και νιώθει ότι και πάλι κάτι ακόμα θα μπορούσε να δώσει ενώ είναι εξαντλημένος. Είναι σαν τον γιατρό που στον πόλεμο δεν κοιμάται ποτέ. Και τώρα πόλεμο έχουμε, και μάλιστα πιο ύπουλο από ποτέ.

Χρυσούλα Παπαϊωάννου
Φωτό: Γιάννης Μαργετουσάκης