Η Ουκρανία δεν προσφέρεται για την περιγραφή μιας σύγκρουσης μεταξύ «καλού» και «κακού». Η Κριμαία θεωρείται de facto υπό ρωσικό έλεγχο, όμως ο έλεγχος αυτός ήταν πάντα αδιαμφισβήτητος.

Της Μαριλένας Κοππά, ευρωβουλευτή

Η Ουκρανία δεν προσφέρεται για την περιγραφή μιας σύγκρουσης μεταξύ «καλού» και «κακού». Η Κριμαία θεωρείται de facto υπό ρωσικό έλεγχο, όμως ο έλεγχος αυτός ήταν πάντα αδιαμφισβήτητος. Οι αντιδράσεις της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ παραμένουν συμβολικές, αν και η καθίζηση του ρωσικού νομίσματος είναι πραγματική. Όμως σε αυτήν την αντιπαράθεση δεν υπάρχει καλός και κακός.

Από τη μια, έως τα μέσα Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση Γιανουκόβιτς μιλούσε για μεταβατική κυβέρνηση και επιστροφή στο Σύνταγμα του 2004. Αντί αυτού, στις 18 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε αντι-«διαδηλωτές» με πολιτικά και ειδικούς φρουρούς κατά του πλήθους, πετώντας καπνογόνα στο αρχηγείο των διαδηλωτών τη στιγμή που, όπως λέγεται, γιατροί προσπαθούσαν να χειρουργήσουν. Και όταν απέδρασε ο Γιανουκόβιτς, τα ΜΜΕ ανακάλυψαν παλάτια που θύμιζαν Σαντάμ Χουσεΐν. Βέβαια, πρόκειται για τον ίδιο Γιανουκόβιτς στον οποίο είχαν επενδύσει οι Βρυξέλλες για την υπογραφή μιας συμφωνίας σύνδεσης τον Νοέμβριο του 2013.
Τα γεγονότα, επίσης, δεν αφήνουν περιθώρια για περιγραφές ηρώων που εφορμούν στη Βαστίλλη. Ο γραμματέας Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας, Αντρέι Πάρουμπι, είναι ιδρυτής ενός κόμματος που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τη Χρυσή Αυγή. Όχι μόνο ορισμένα από τα ψηφίσματα του Κοινοβουλίου που στηρίζει τη σημερινή κυβέρνηση αφορούν την κατάργηση όλων των μειονοτικών γλωσσών και την απαγόρευση του κομμουνιστικού κόμματος, αλλά ένας εκ των ηγετών της εβραϊκής κοινότητας του Κιέβου προειδοποιούσε την κοινότητα να εγκαταλείψει την πόλη, αν όχι τη χώρα. Και πριν αρχίσει κανείς να μιλάει για «συμφέροντα», ένθεν και ένθεν, πρέπει κανείς να θυμάται ότι τα γεγονότα, ποτέ, δεν «μιλούν από μόνα τους».

Oι ολιγάρχες
Η κυβέρνηση που εγκρίθηκε διά βοής στην πλατεία Μεϊντάν δεν είναι εκλεγμένη. Είναι διορισμένη από το Κοινοβούλιο, μετά τη μαζική αποστασία βουλευτών που μέχρι πρόσφατα υποστήριζαν τον πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Και πίσω από την αποστασία είναι δυο ολιγάρχες, ο Ρινάτ Αχμέτοβ και ο Νμίτρι Φιρτάς, που καταρχάς απέσυραν τη στήριξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ιδιοκτησίας τους. Τώρα στηρίζουν «διάδοχες καταστάσεις», εντός της σημερινής κυβέρνησης.
Είναι δε αστείο να χαιρετίζουμε την απελευθέρωση Τιμοσένκο ως νίκη της Ευρώπης και της δημοκρατίας, τη στιγμή που η ίδια ήταν γνωστή ως «κυρία Φυσικό Αέριο» και πλούτισε τη δεκαετία του 1990 με συμβόλαια της Gazprom. Δεν υπάρχουν αδιάφθοροι και δημοκρατικοί επαναστάτες στην Ουκρανία. Μιλάμε για ένα σύστημα «φεουδαρχικού πλουραλισμού».
Πέρα από ηθικολογίες, αυτό που τώρα έχει σημασία είναι η Ευρώπη να μην κάνει τα ίδια λάθη που έκανε στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του ’90. Πολλοί στη Δύση έχουν αποδεχτεί ως «αναπόφευκτη» τη διαίρεση, «περιφερειοποίηση» ή «ομοσπονδιοποίηση» της χώρας, με διάφορους εθνοτικούς χάρτες να κυκλοφορούν.

Έκτακτη ανάγκη
Στο μεταξύ, η οξυμμένη οικονομική κρίση χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την καθυστέρηση διενέργειας εκλογών, αφού έχουμε «έκτακτη ανάγκη» οικονομικής διαχείρισης και «έκτακτη κατάσταση» ασφάλειας. Όμως, εάν αυτή η έκτακτη κατάσταση χρησιμοποιηθεί για να μοιραστούν με σαφήνεια οι σφαίρες επιρροής της Ε.Ε. και της Ρωσίας, τότε όσοι απεργάζονται παρόμοια σχέδια δεν έχουν υπολογίσει, όπως δεν είχαν υπολογίσει και στη Γιουγκοσλαβία, ότι ο πόλεμος έχει πάντα μια δική του δυναμική.
Όσον αφορά την οικονομία, είναι μάλλον αμφίβολο ότι η Ρωσία θα δώσει 15 δισ. που είχε υποσχεθεί. Είναι επίσης αμφίβολο ότι Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες θα «διαθέσουν» τα 35 δισ. που χρειάζεται ο προϋπολογισμός της Ουκρανίας. Θα μπορούσε να μοιραστεί το βάρος, αλλά αυτό δεν είναι πολιτικά εφικτό. Και αυτό, μάλλον, σημαίνει ότι η κατάσταση μπορεί να διολισθήσει έως τη στάση πληρωμών.
Όσον αφορά την ασφάλεια, εάν κινηθούμε προς μια διαίρεση με βάση τους διάφορους εθνοτικούς χάρτες, τότε σύντομα θα μιλάμε για εθνοτικούς «θύλακες», ενώ η κάθε ομάδα «αυτο-άμυνας» θα διεκδικεί δικές της σφαίρες επιρροής, χωρίς να είναι βέβαιη η ιεραρχική διάρθρωση των δυο παρατάξεων. Οι πολίτες θα είναι στο έλεος των παραστρατιωτικών και όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό: πλιάτσικο, βιασμοί κ.ο.κ. Παράλληλα, εάν τεθεί ζήτημα ασφάλειας των αγωγών που διέρχονται από την Ουκρανία, τότε από τη Βουλγαρία και τη Σερβία έως και την Ελλάδα, θα έχουμε σοβαρά ζητήματα. Ευτυχώς μπήκε η άνοιξη.
Η ακεραιότητα της Ουκρανίας δεν πρέπει να τεθεί υπό διαπραγμάτευση, παρόλο που, όπως και το 1991, υπάρχουν κράτη-μέλη της Ε.Ε. που ίσως να μη συντάσσονται με αυτήν την άποψη. Οι δηλώσεις Λαβρόφ ήταν μετρημένες και η Ρωσία, μάλλον, δεν θέλει διαμελισμό της χώρας, αλλά προφανώς ούτε παράδοση της Σεβαστούπολης. Στο πλαίσιο αυτό, σε αντίθεση με το 1991 στα Βαλκάνια, ήλθε η ώρα της διπλωματίας. Και πρέπει να υπάρξει άμεση κινητοποίηση. Όμως ούτε η Ελληνική Προεδρία ούτε η λαίδη Ashton μπορούν να διαμορφώσουν το πολιτικό consensus για μια κοινή στάση μεταξύ κρατών-μελών. Μεγαλύτερη βαρύτητα θα έχει η στάση των χωρών που εμπνεύστηκαν την πολιτική Ανατολικής Συνεργασίας (Eastern Partnership), Σουηδία και Πολωνία. Όμως ρόλο θα μπορούσαν να έχουν χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία ή/και έχουν εθνική μειονότητα εκεί: Πολωνία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Ελλάδα. Μια πρωτοβουλία της Ελληνικής Προεδρίας μ’ αυτόν τον κοινό παρονομαστή θα είχε ακόμα νόημα, αν ήταν άμεση.