Βρισκόμαστε στην καρδιά του πολιτιστικού καλοκαιριού και τι να πρωτοδιαλέξει κανείς. Προτείνουμε αυτά που δεν πρέπει να χάσετε αν ανήκετε σ’ εκείνη την κατηγορία κοινού που αναζητά στην τέχνη την ανάταση που πλέον καμιά άλλη σταθερά δεν δείχνει ικανή να την παρέχει. Καλλιτέχνες σημαντικοί και δικαιωμένοι στο χρόνο, όπως ο Οστερμάγιερ ή ο Νογκούτσι, έχουν τη δύναμη να σας «τραβήξουν» απ’ τη στενάχωρη καθημερινότητα υψηλών θερμοκρασιών.

Έργα Noguchi για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Η λεγόμενη υψηλή τέχνη ανέκαθεν αντιμετώπιζε με δυσπιστία, επιφυλακτικότητα και υπεροψία την τέχνη που βρίσκει εφαρμογές στην καθημερινή ζωή. Όταν τα αντικείμενα της τέχνης γίνονται χρηστικά, συχνά θεωρούνται υποδεέστερα. Η Αρ Νουβό και το Μπαουχάουζ πάλεψαν για να ανατρέψουν τέτοιες αντιλήψεις. Εν μέρει το πέτυχαν. Το ντιζάιν είναι εδώ και χρόνια μέρος του προϊόντος, ορισμένες φορές, ίσως, το σημαντικότερο. Ο σχεδιασμός, η διαμόρφωση και η διακόσμηση δημοσίων και ιδιωτικών χώρων δεν είναι πολυτέλειες αλλά ανάγκες. Η αισθητική απόλαυση που αντλείται από τη βίωση και την επαφή με το έργο και όχι μόνο από τη θέασή του σε αποστειρωμένους, λευκούς τοίχους και κενούς χώρους είναι αίτημα προς διεκδίκηση. Αυτό το αίτημα διεκδίκησε, υπερασπίστηκε και έκανε πράξη σε όλη τη ζωή του ο Αμερικανοϊάπωνας καλλιτέχνης Isamu Noguchi (1904 – 1988), το έργο του οποίου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο (27/6 – 26/9). Με τίτλο «Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση», η έκθεση που εντάσσεται στις σημαντικές εκθέσεις που κάθε καλοκαίρι διοργανώνει το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα παρουσιάσει 42 γλυπτά, 34 σχέδια και προσχέδια και επιπλέον μια σειρά από αντικείμενα ντιζάιν, φωτογραφίες από σκηνικά για παραστάσεις και δημόσια έργα που δημιούργησε ο Noguchi στις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αν και ο Noguchi δεν εντάχτηκε ποτέ σε κάποιο καλλιτεχνικό κίνημα, επηρεάστηκε από την αφαίρεση του Brancusi, του οποίου υπήρξε βοηθός, την αρχαία ελληνική γλυπτική, τους σουρεαλιστές και την καλλιγραφία της Ανατολής. Συνδύασε τον δυτικό ορθολογισμό με την ανατολίτικη ηρεμία στον τρόπο διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος και κατόρθωσε να φιλοτεχνήσει από αφηρημένα γλυπτά μέχρι σκηνικά για τη Martha Graham, από κήπους, παιδότοπους και χώρους αναψυχής μέχρι έπιπλα, από προτομές μέχρι μνημειακά αγάλματα, πάντα με σεβασμό στη φύση και τη συνολική πρόσληψη του έργου. Στρογγυλά τραπέζια, θεματικά εργαστήρια για ενήλικους και παιδιά και άλλες εκδηλώσεις συμπληρώνουν την έκθεση και προτείνουν μια καλύτερη γνωριμία με μια εξέχουσα μορφή των τεχνών του 20ου αιώνα.

Γιάννης Κουκουλάς

Χορεύοντας στο Γκάζι

Η τέχνη του χορού γιορτάζει ξανά στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, εκεί όπου για 8η χρονιά το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Αθήνας βάζει τις πουέντ του (1-18/7). Η πρωτεύουσα λοιπόν, εν μέσω καλοκαιριού, αψηφά τις υψηλές θερμοκρασίες και υποδέχεται ενδιαφέρουσες ομάδες τής ορχηστικής τέχνης από την Ευρώπη. Υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Μαργκώς Περδίκη το φετινό πρόγραμμα, ελαφρώς πιο περιορισμένο από το περσινό λόγω οικονομικής κρίσης, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας που έπεται (15-22/7), περιλαμβάνει τρεις σημαντικές χορευτικές ομάδες από την Ισπανία, τη Νορβηγία και τη Γερμανία. Στα highlights του φεστιβάλ σημειώστε την Gelabert Azzopardi Companyia de Danse από τη Βαρκελώνη που θα παρουσιάσει στην Ελλάδα για πρώτη φορά τα έργα «Sense fi» και «Conquassabit» (8-9/7), την Jo Stromgren Kompani από τη Νορβηγία που σε πρώτη παρουσίαση θα χορέψει το «A Dance Tribute to the art of football» (11-12/7) και τους Γερμανούς Folkwang Tanzstudio με το καινούργιο σόλο της Hernietta Horn «Schimmer» και τη χορογραφία της Susanne Linke «Frauenballet» (14-15/7). Επιπλέον, φέτος, όπως άλλωστε και κάθε χρόνο, το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Αθήνας φιλοξενεί και Έλληνες χορογράφους: τον Αντώνη Φωνιαδάκη ο οποίος μαζί με την ομάδα Ballet Junior of Geneva ανεβάζει -σε μορφή event- την παράσταση «Do us apart» (2-4/7), τον Κωνσταντίνο Ρήγο που ντύνει και ξεντύνει το χοροθέατρο Οκτάνα στο «Dressed-Undressed», ελληνιστί «Ντυμένοι Γυμνοί» (1-18/7), αλλά και την ομάδα Αερίτες που σε χορογραφία Πατρίσιας Απέργη ανεβάζει την καινούργια της παραγωγή «d.OPA! » με θέμα την «εθνoχορευτική» μας ταυτότητα (16/7).

Αγγελική Μπιλλίνη

Με «Ιππής» ξεκινάει η Επίδαυρος

Δύο δημοφιλείς κωμικοί ηθοποιοί συναντιούνται στην ορχήστρα της Επιδαύρου. Ο ένας με… χιλιόμετρα στην αττική κωμωδία και στον Αριστοφάνη κι ο άλλος στην πρώτη του εμφάνιση στο αργολικό θέατρο. Ο Γιώργος Αρμένης, Παφλαγόντας, και ο Παύλος Χαϊκάλης, Αλλαντοπώλης, μοιράζονται τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους στους αριστοφανικούς «Ιππής» που ανοίγουν τα Επιδαύρια (2,3 Ιουλίου), σε σκηνοθεσία Βασίλη Νικολαΐδη. Έργο αλληγορικό με συμβολισμούς, σύγχρονο όσο ποτέ, θεμελιώνει την άποψη πως όταν σε μια πολιτεία κυριαρχήσει η απάτη, η εξαγορά, η φαυλότητα, η αναξιοκρατία, το ψέμα, η παραπλάνηση μόνο με τα ίδια μέσα μπορεί να πολεμηθεί. Καθαρά πολιτικό, καυτηριάζει την κακοδιαχείριση και τις ατασθαλίες της εξουσίας, που οδηγούν τη χώρα στην παρακμή, την εξαθλίωση και το μαρασμό, και προειδοποιεί τους πολίτες κάθε εποχής για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στα θεμέλια της Δημοκρατίας. «Η παράσταση, χωρίς να υπονομεύσει το χιούμορ και το σατιρικό πνεύμα του έργου, τοποθετεί κατ’ αρχάς τους Ιππείς στο ιστορικό τους πλαίσιο και εξετάζει τις ανάγκες που τους δημιούργησαν, φιλοδοξεί δε να τονίσει τα στοιχεία που καθιστούν την κωμωδία αυτή, ένα πολιτικό έργο επίκαιρο σε κάθε εποχή και ειδικά στις μέρες μας, που η χώρα διέρχεται αυτή την τεράστια οικονομική και πολιτική κρίση», επισημαίνει ο Βασίλης Νικολαΐδης. Στόχος τού έργου ήταν η διακωμώδηση των «κακών» πολιτικών και αποτελεί την πιο ωμή πολιτική κωμωδία του Αριστοφάνη.

Χαρά Αργυρίου

Κάνει ευτυχισμένους τους θεατές

Ο κόσμος δεν είναι εδώ ή εκεί, είναι «οτιδήποτε μας συμβαίνει» έλεγε ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν. Η Πίνα Μπάους από το 1989 επιδίδεται στις «γραφές τής περιπλάνησης», προσθέτοντας κάθε φορά και μια μεγάλη πόλη στο ημερολόγιο των ταξιδιών της. Συνένοχοι σε αυτόν τον ευαίσθητο περίπλου που πραγματοποιεί ένα «ον-μέσα-στον-κόσμο», οι εξαιρετικοί χορευτές της, το διάσημο χοροθέατρο του Βούπερταλ. Το «Άκουα» (2001) αποτελεί έναν «σταθμό» που μεταφέρει στη σκηνή την αίσθηση της Πίνα Μπάους για τη Βραζιλία του Ρίο, του Σάο Πάολο ή της Μπαΐας. Δεν είναι παρά ένας ύμνος στην ομορφιά και την ευχαρίστηση. Ανήκει στην αισιόδοξη και πιο χορευτική περίοδο της χορογράφου. Το έργο δεν είναι ντοκουμέντο τής ιστορίας του χοροθεάτρου. Αποτελεί μια καθαρή χορογραφική πράξη και ακολουθεί τους νόμους που διέπουν τη συγκέντρωση και διάχυση της ενέργειας. Οι παραδοσιακές και σύγχρονες μουσικές αναμειγνύονται αρμονικά και δημιουργούν έναν πυκνό συγκινησιακό χώρο, όπου ο χρόνος συστέλλεται ή διαστέλλεται. Η μελαγχολία της ανθρώπινης φύσης εκφράζεται με γρήγορους ή πιο συγκρατημένους ρυθμούς. Αλλά η ονειροπόληση στην οποία παραδίδεται ο θεατής δεν είναι ανέφελη. Στο τελευταίο μέρος τού έργου παρελαύνουν, χωρίς διακοπή, μικρά και συγκοπτόμενα σόλο με κορυφώσεις ενέργειας προτού καταλήξουν χαρούμενα σε ενστικτώδη παιχνίδια με το νερό. Η ταινία που προβάλλεται παράλληλα παρουσιάζει τα νερά και τους καταρράχτες του Νιαγάρα. Οι χορευτές και οι χορεύτριες καταβρέχονται μεταξύ τους, λούζονται με μπουκάλες νερού και δημιουργούν ένα αυτοσχέδιο κανάλι. Σ’ αυτό το ξεχείλισμα του υγρού στοιχείου το φαντασιακό ελευθερώνεται: παιδική γιορτή κι αχαλίνωτη χαρά. Μεταφέρουν γρήγορα τραπέζια στη σκηνή, όπου και κάθονται ο καθένας με τη σειρά του, δίνοντας την εντύπωση ενός καρουζέλ γεμάτου ευτυχισμένα παιδιά. Ύστερα η σκηνή ερημώνει ξαφνικά. Το παιχνίδι θα μπορούσε να ξαναρχίσει, γιατί ο χρόνος στο χοροθέατρο της Πίνα Μπάους υπερασπίζεται την απόλαυση της ζωής εδώ και τώρα… * «Άκουα», από το χοροθέατρο του Βούπερταλ, της Πίνα Μπάους, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Αίθουσα Τριάντη) 7, 8 , 9 Ιουλίου.

Οστερμάιερ σκηνοθετεί Ίψεν

«Η παράσταση του “Τζόν Γαβριήλ Μπόρκμαν” άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στο ευρωπαϊκό θέατρο… μια παράσταση εντυπωσιακής πυκνότητας, κατά την οποία ο Οστερμάιερ δεν αφήνει το κοινό να πάρει ανάσα». «Ο Ίψεν θα ήταν ενθουσιασμένος!». Οι κριτικές αυτές της «Λε Μοντ» και της «Μπερλίνερ Τσάιτουνγκ» ακολούθησαν την πρεμιέρα τής παράστασης του ιψενικού «Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν», σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάιερ. Ο τελευταίος, μόνιμος φιλοξενούμενος του Φεστιβάλ Αθηνών πέντε χρόνια τώρα, παρουσιάζει στο αθηναϊκό κοινό την παράσταση της βερολινέζικης Σαουμπίνε που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην Ευρώπη, και παραμένει στο ρεπερτόριο του θιάσου από το 2008. Θρυλικοί ηθοποιοί τής γερμανικής σκηνής αναδεικνύουν την παράσταση-μουσική παρτιτούρα του Οστερμάιερ που φωτίζει κρυφές διαστάσεις τής τελευταίας, χιονισμένης νύχτας του βασιλιά Ληρ. Έργο που συνοψίζει τα πάθη μιας γενιάς, γραμμένο το 1896, παραμένει επίκαιρο. Ο Ίψεν φτιάχνει το πορτρέτο ενός ανθρώπου που είναι τόσο παθιασμένος με την εξουσία και τον πλούτο, που τα τοποθετεί όχι μόνο πάνω από τον νόμο, αλλά και πάνω από την ανθρώπινη αξία. Γιος ανθρακωρύχου, ο Μπόρκμαν, εγκατέλειψε μια γυναίκα και παντρεύτηκε για τα λεφτά της τη δίδυμη αδελφή της, έγινε τραπεζίτης και καταχραστής, φυλακίστηκε και στη συνέχεια έμεινε έγκλειστος στο δωμάτιό του. Σαν «άρρωστος λύκος» θα βηματίζει στο κλουβί του πάνω από το σαλόνι για οκτώ χρόνια. Η ζωή του Μπόρκμαν ήταν πάντα μία προσπάθεια για την κατάκτηση πλούτου και της εξουσίας, με οποιοδήποτε κόστος. Παρά την καταστροφή που έχει προκαλέσει στους άλλους και στον εαυτό του, δεν έχει χορτάσει δόξα και χρήμα. Μέσω του γιου του θέλει να αποκαταστήσει το όνομα των Μπόρκμαν και να ανελιχθεί ξανά στην κοινωνική και οικονομική πυραμίδα. * «Τζον Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Ίψεν, από τη «Σαουμπίνε», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Πειραιώς 260 [Η], 24, 25, 26, 27 Ιουνίου.

Η Μπλανς της Ιζαμπέλ Υππέρ

Την Ιζαμπέλ Υππέρ θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει «παλιά κι αγαπημένη μας» γνώριμη, αφού ήδη την έχουμε απολαύσει στο «Κουαρτέτο», αλλά και στο «Κρουμ» χάρη στη σκηνοθετική δεξιοτεχνία του Κριστόφ Βαρλικόφσκι. Μένει τώρα να δούμε πώς λειτούργησε η χημεία τους στο «Ένα λεωφορείο», βασισμένο στο «Λεωφορείον ο πόθος» του Τεννεσσί Ουίλλιαμς. Ο πολωνός σκηνοθέτης στην παράσταση αναδεικνύει, παράλληλα με τη δράση, το εσωτερικό σύμπαν της ηρωίδας, που καταρρέει από τη σύγκρουση με τον άντρα της αδελφής της. Ρηξικέλευθος συλλαμβάνει σε βίντεο το πρόσωπο και τις ρωγμές του και προσθέτει μνήμες από τα αναγνώσματα της Μπλανς. Το «Λεωφορείον ο πόθος» φαινομενικά είναι μια ιστορία όπως οι άλλες. Υπάρχει ένα ζευγάρι που τα πηγαίνει σχετικά καλά. Εμφανίζεται μία αδελφή, οικονομικά κατεστραμμένη, την οποία έχουν να δουν πολύ καιρό. Η ζωή σταματά για λίγο, μετά παίρνει άλλη τροπή. Τελικά δεν συμβαίνει σχεδόν τίποτα. Η ένταση ανάμεσα στο θάνατο και στον έρωτα, το οικείο και το ξένο, ματαιώνει τους ήρωες που βρίσκονται στο περιθώριο της ζωής. Μετανάστες, ξένοι, τουρίστες, νομάδες στον «θαυμαστό καινούργιο κόσμο μας», μια παρέα που μετράει τα βήματά της πάνω σ’ ένα τραγικό αστέρι. Αλλά ο Τεννεσσί Ουίλιαμς δεν ανήκει στην κατηγορία που αρκείται σε ρεαλιστικές αφηγήσεις ή σε σύντομες ηθικοπλαστικές ιστορίες. Επιλέγει μια τραγωδία. Μια τραγωδία, όμως, μόνο λαϊκή μπορεί να είναι και οι άνθρωποι αναλαμβάνουν αποκλειστικά τον κίνδυνο των όσων συμβαίνουν μεταξύ τους. Η Μπλανς Ντυμπουά, ο Στάνλεϊ Κοβάλσκι και η Στέλλα Ντυμπουά (με τον Μιτς επιπλέον) σχηματίζουν ένα τρίγωνο βίας όπου δήμιοι και θύματα παγιδεύονται στον αγώνα τους. Δεν υπάρχουν νικητές και δεν θα υπάρξουν. Η ιστορία που συμβαίνει επί σκηνής άρχισε πολύ πριν από το κείμενο του Ουίλλιαμς και θα τελειώσει πολύ μετά την αναχώρηση της Μπλανς για το ψυχιατρείο. * «Ένα λεωφορείο», Πειραιώς 260 (Η), 2-5 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.