Το επεχείρησαν πολλοί αλλά δεν πέτυχαν όλοι. Υπήρξε αναμφισβήτητα προσφιλής τάση στον χώρο του λυρικού τραγουδιού η οποία όμως, όπως φαίνεται, τείνει να κλείσει τον κύκλο της

Το επεχείρησαν πολλοί αλλά δεν πέτυχαν όλοι. Υπήρξε αναμφισβήτητα προσφιλής τάση στον χώρο του λυρικού τραγουδιού η οποία όμως, όπως φαίνεται, τείνει να κλείσει τον κύκλο της

Μήνες ολόκληρους προτού κυκλοφορήσει το τελευταίο της άλμπουμ από την Decca με τίτλο «Dark Hope» -μία συλλογή indie rock τραγουδιών- τόσο η ίδια η σούπερ σταρ αμερικανίδα υψίφωνος Ρενέ Φλέμινγκ όσο και το επιτελείο που ασχολείται με τις δημόσιες σχέσεις της, είχαν επιδοθεί σ’ έναν αγώνα μέχρις εσχάτων: να πείσουν άπαντες σε Ευρώπη και ΗΠΑ ότι ο εν λόγω δίσκος δεν ανήκει στον χώρο του crossover. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από το συνοδευτικό σημείωμα της Φλέμινγκ στο CD το οποίο έκανε την εμφάνισή του στη διεθνή αγορά στο διάστημα του περασμένου Μαΐου-Ιουνίου: «Το λεγόμενο crossover συνήθως έχει να κάνει με καλλιτέχνες που τραγουδούν δημοφιλή τραγούδια με κλασικό ύφος, μικροφωνική ενίσχυση και παραδοσιακή ενορχήστρωση», γράφει χαρακτηριστικά προτού κάνει την αντιδιαστολή: «Ο δικός μου σκοπός είναι να διασχίσω τα όρια και να περάσω εντελώς στην αντίπερα όχθη». Στις συνεντεύξεις που ακολούθησαν η 51χρονη Φλέμινγκ κινήθηκε στην ίδια κατεύθυνση: δήλωνε σταθερά πως ο δίσκος της αυτός είναι, απλώς, ένα ταξίδι σε παράλληλο σύμπαν. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες -κυρίως μετά την εμφάνιση του πολυσυζητημένου σχήματος των Τριών Τενόρων- ο όρος crossover έχει συζητηθεί περισσότερο από πολύ λαμβάνοντας, κατά περίπτωση, διαφορετικό νόημα. Τι σημαίνει, άραγε, στην πραγματικότητα; Λυρικοί καλλιτέχνες τεράστιου βεληνεκούς -όπως ο Παβαρότι, ο Ντομίνγκο, ο Καρέρας, αυτή η ίδια η Ρενέ Φλέμινγκ, η Αν Σοφί φον Ότερ και πολλοί άλλοι- που έχοντας διαγράψει μια υπέρλαμπρη καριέρα στις μεγάλες σκηνές δοκιμάζουν και σ’ άλλους χώρους (τζαζ, ροκ, ποπ κ.λπ.) με σκοπό την περιλάλητη απεύθυνση στο λεγόμενο ευρύ κοινό; Ποπ τενόροι όπως ο Αντρέα Μποτσέλι ο οποίος παρά τις -κυριολεκτικά τρελές- πωλήσεις δίσκων που εξακολουθεί να σημειώνει, επί της ουσίας ουδέποτε έγινε αποδεκτός από τον «ορθόδοξο» χώρο της όπερας; Στην ίδια κατεύθυνση ονόματα όπως αυτό της Σάρλοτ Τσερτς -το μικρό κοριτσάκι με την αγγελική φωνή που ενηλικιώθηκε, έγινε μητέρα κι αναζητά την τύχη της σε τηλεοπτικά σόου- της Χέιλι Γουέστενρα, της Κάθριν Τζένκινς, συγκροτήματα και ντούο όπως οι αλήστου μνήμης Οpera Babes και -πιο πρόσφατα- οι «4 Ντίβες» συντήρησαν κι εξακολουθούν να συντηρούν μια τάση η οποία όμως, όπως φαίνεται, τείνει να κλείσει τον κύκλο της. Γεγονός είναι πάντως πως το crossover της δεύτερης κατηγορίας -κι ίσως αυτός να είναι στην πραγματικότητα ο λόγος που πνέει τα λοίσθια- δεν έχει, ίσως, λόγο να υπάρχει, να συντηρείται και να προωθείται από δαπανηρούς μηχανισμούς δημοσίων σχέσεων και δισκογραφικούς κολοσσούς. Στην εποχή μας οι «ορθόδοξοι» λυρικοί καλλιτέχνες που όχι μόνο είναι διατεθειμένοι αλλά το θέλουν κιόλας να δοκιμάσουν σε διαφορετικά είδη και να συνεργαστούν με ερμηνευτές από άλλους χώρους είναι ουκ ολίγοι, καίτοι ο όρος crossover δεν έχει εντελώς απενοχοποιηθεί. Στο δρόμο που χάραξε ο αείμνηστος Λουτσιάνο Παβαρότι με τις περίφημες συναυλίες «Pavarotti & Friends», τα παραδείγματα είναι πολλά και τρανταχτά: Χαρακτηριστική περίπτωση η λαμπερή ρωσίδα υψίφωνος Άννα Νετρέμπκο η οποία επανειλημμένως έχει δηλώσει την επιθυμία της να τραγουδήσει ένα ντουέτο με τον Ρόμπι Γουίλιαμς. Σ’ ό,τι αφορά, δε, τη Φλέμινγκ, η περιπλάνησή της στον χώρο του indie rock ήρθε μετά τις πολυσυζητημένες απόπειρές της στην τζαζ και το μιούζικαλ. Η ίδια, άλλωστε, δεν κρύβει καθόλου το γεγονός πως, φοιτήτρια ακόμη, δούλευε σε τζαζ μπαρ προκειμένου να συμπληρώνει το εισόδημά της.

Aπό τον Ενρίκο Καρούζο στον Στινγκ

Ανατρέχοντας κανείς στο παρελθόν, έχει όλη την ευκαιρία να διαπιστώσει πως, στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κανένας λόγος «απολογίας». Το κλασικό crossover έχει τιμημένη ιστορία που χρονολογείται από τις πρώτες δεκαετίες της δισκογραφίας όταν, ας πούμε, ο θρυλικός Ενρίκο Καρούζο κέρδιζε εξίσου μεγάλα ποσά ερμηνεύοντας δημοφιλή τραγούδια όπως το «For you alone» ή το «Over there» (πολυακουσμένο κατά την εποχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου), όπως ακριβώς συνέβαινε και με τις διάσημες άριες «La donna e mobile» και «Vesti la giubba». «Στην αρχή το crossover δεν είχε τίποτε το επιλήψιμο» σημείωνε χαρακτηριστικά πρόσφατο άρθρο των New York Times, θυμίζοντας την περίπτωση της βαγκνερικής σοπράνο Έλεν Τράουμπελ στη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, oι θαυμαστές της οποίας ουδόλως ενοχλήθηκαν από την ερμηνεία ποπ τραγουδιών στην οποία επιδιδόταν. Ωστόσο, οι περιστασιακές εμφανίσεις της σε νάιτκλαμπς και το Μπρόντγουεϊ προκάλεσαν, είναι αλήθεια, αντιδράσεις στις μεγάλες λυρικές σκηνές. Η εφημερίδα εκτιμά πως το crossover απέκτησε κακή φήμη σταδιακά, κυρίως λόγω ορισμένων ηχογραφήσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο δίσκος «Perhaps love», του 1981, όπου ο Πλάθιντο Ντομίνγκο ερμήνευσε ένα ντουέτο με τον Τζον Ντένβερ. Καίτοι ανούσιο κατά κοινή ομολογία, γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία… Έκτοτε και μέχρι τις μέρες μας οι καλλιτέχνες από το χώρο της κλασικής μουσικής που υπέκυψαν στις «σειρήνες» του crossover συγκροτούν έναν εντυπωσιακό κατάλογο: ο βιολονίστας Τζόσουα Μπελ, ο βιολοντσελίστας Γιο Γιο Μα, η μεσόφωνος Αν Σοφί φον Οτερ με τα τραγούδια των Abba, είναι μερικά μόνο από τα πιο προβεβλημένα παραδείγματα. Στον αντίποδα, εξίσου χαρακτηριστικά παραδείγματα καλλιτεχνών όπως η Μπάρμπρα Στράιζαντ και το άλμπουμ «Classical Barbra» του 1976 όπου η καλλιτέχνιδα ερμήνευσε έργα των Ντεμπισί, Φορέ κ.ά., συνοδευόμενη από τη Συμφωνική Ορχήστρα Columbia και, πρόσφατα, ο Στινγκ με το «Songs From the Labyrinth» που περιλαμβάνει έργα του υστερο-αναγεννησιακού Βρετανού συνθέτη, τραγουδιστή και λαουτίστα Τζον Ντόουλαντ, δεν κάνουν άλλο παρά να υπογραμμίζουν μία πορεία αμφίδρομη. Η μουσική είναι μία; Κατά την άποψη ορισμένων ναι. Ωστόσο, ο αντίλογος δεν παύει να έχει σοβαρά επιχειρήματα. Η συζήτηση καλά κρατεί…

Τόνια Μιχαήλ