Το πρόβλημα της μετανάστευ­σης, νόμιμης και παράνομης, επιχείρησαν να «εικονογραφή­σουν» σε πολυσέλιδη απόρρητη έκθεσή τους τα μέλη μιας ομάδας εργασίας επιτελών αξιωματικών του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, την οποία τιτλοφόρησαν ως εξής: «Έρευνα για το Πρόβλημα της Παράνομης Μετανά­στευσης στην Ελλάδα».

Το πρόβλημα της μετανάστευ­σης, νόμιμης και παράνομης, επιχείρησαν να «εικονογραφή­σουν» σε πολυσέλιδη απόρρητη έκθεσή τους τα μέλη μιας ομάδας εργασίας επιτελών αξιωματικών του αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας, την οποία τιτλοφόρησαν ως εξής: «Έρευνα για το Πρόβλημα της Παράνομης Μετανά­στευσης στην Ελλάδα».

Καθώς το μεταναστευτικό είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα του 21ου αιώνα, έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς προετοιμάζονται να το διαχειριστούν οι κατασταλτικοί μηχανισμοί του κρά­τους. Και το ενδιαφέρον οιστρηλατείται ευθύς εξαρχής, όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα, από την πρόβλε­ψη για τη διόγκωση του φαινομένου στα αμέσως επόμενα χρόνια.

Στο κεφάλαιο για την «Εκτίμηση Μεγέθους του Προβλήματος», διαβάζουμε πως «προκύπτει ότι ο αριθ­μός των μεταναστών το 2014 θα είναι 2.142.348, εκ των οποίων οι 1.219.089 μη νόμιμοι» και σε άλλο σημείο, σ’ αυ­τό που τιτλοφορείται ως «Εκτίμηση Απειλής», αναφέ­ρεται ότι «σύμ­φωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΗΕ, ο πληθυσμός της Ελλάδας το έτος 2015 θα είναι περίπου 14 εκατομμύρια, εκ των οποίων ποσοστό άνω του 20% θα είναι αλλοδαποί».

Σε εξέλιξη

Οι επαΐοντες τεχνοκράτες της ΕΛ.ΑΣ. σημειώνουν στο μακροσκελέστατο πόνημά τους πως «το μεταναστευτικό ρεύ­μα προς την Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρώπης αποτελεί ένα μακροχρόνιο διεθνές φαινόμενο που βρίσκε­ται ακόμη σε εξέλιξη και δεν φαίνεται ότι πρόκειται να στα­ματήσει τα επόμενα χρόνια.

Οι κοινωνικές και πο­λιτικές αναταραχές σε περιφέρειες στην υδρόγειο (Ιράκ, Ιράν, Αφγανι­στάν, Παλαιστίνη, Σομαλία, Ερυθραία, Νιγηρία κ.λπ.) – δεν είχαν προκληθεί ακόμη οι αλυσιδωτές εξεγέρσεις και συρράξεις που εξακολουθούν να μαί­νονται με επίκεντρο τη Λιβύη – καθώς και η παγκόσμια οικονομική κρίση εν­δεχομένως θα συντελέσουν στην πο­σοτική αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος».

Το πρόβλημα κατά τους… ειδήμο­νες που σπεύδουν να καλύψουν το ιστορικό κενό προοιωνίζοντάς το, «θα παραμείνει για όσο καιρό υφίστανται οι πολιτικές αναταραχές, οι οικονομι­κές ανισότητες και οι ανισότητες στο επίπεδο διαβίωσης των πολιτών ανά­μεσα στα αναπτυγμένα οικονομικά κράτη και στα κράτη του λεγόμενου “τρίτου κόσμου”. Ειδικότερα για την Ελλάδα, από μόνη της η πρώτη γενιά μεταναστών που διατηρεί δίκτυα επα­φών και σχέσεων με τις χώρες προέ­λευσής τους, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την είσοδο νέων με­ταναστών (που ενημερώνονται από τους ήδη υπάρχοντες μετανάστες) που έρχονται στη χώρα γνωρίζοντας ότι θα εισέλθουν και θα παραμείνουν παράνομα. Ο βασικότερος λοιπόν πα­ράγοντας που συμβάλλει στο πρόβλη­μα της παράνομης μετανάστευσης, είναι οι ίδιες οι εσωτερικές συνθήκες στη χώρα μας που ευνοούν την παρά­νομη είσοδο και παρα­μονή, καθώς το ρίσκο σύλληψης και επαναπα­τρισμού είναι μικρό».

Ως προς τους μετανάστες 2ης και 3ης γενιάς, το βα­σικό συμπέ­ρασμα που προκύπτει για τους ερευνητές της ΕΛ.ΑΣ., σε γενικό τουλάχι­στον επίπεδο, όπως σημειώ­νουν, είναι ότι «σε όλες τις χώρες παρα­τηρείται αναμ­φισβήτητα με­γαλύτερη εμπλοκή στην παραβατικότητα, αντικοι­νωνική συμπεριφο­ρά και εγκληματικότητα συγκριτικά με την πρώτη γενιά. Από τις υπάρ­χουσες μελέτες διαφαίνεται ότι η με­γαλύτερη πολιτισμική ενσωμάτωση της 2ης γενιάς μεταναστών, η ευρεία συμμετοχή της στο εκπαιδευτικό σύ­στημα, η γνώση της γλώσσας και η δι­αμόρφωση συλλογικοτήτων, ακόμη και η εμφανής καλυτέρευση των υλι­κών συνθηκών διαβίωσης δεν οδηγεί αυτόματα στη μείωση της εγκληματι­κότητας και παραβατικότητας, όπως θα προσδοκούσε μια κοινωνιολογι­κά ντετερμινιστική αντίληψη. Η αύ­ξηση των προσδοκιών, η μεταβολή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, η επιβολή από τα ΜΜΕ άλλων αξιακών προτύπων και προταγμάτων έχουν ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ανάλο­γης συνείδησης και συνθηκών διεκ­δίκησης βασικών δικαιωμάτων από τη 2η γενιά των μεταναστών, η οποία βιώνει πολύ διαφορετικά την αποστέ­ρηση. Επειδή στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη ανδρωθεί μια “πραγματική” 2η γενιά μεταναστών που να έχουν γεννηθεί στη χώρα, εκτιμάται ότι τα χειρότερα δεν έχουν έρθει αλλά έπο­νται».

Διαπιστώσεις

Οι συντάκτες της εξαιρετικού ενδι­αφέροντος για πολυποίκιλους λόγους έκθεσης διαπιστώνουν κάτι που ως γεγονός έχει εδραιωθεί στη δημόσια γνώμη και συνείδηση. «Από τη δεκαε­τία του ’90, μετά την πτώση του υπαρ­κτού σοσιαλισμού» γράφουν «άρχισε να συρρέει μαζικός αριθμός αλλοδα­πών που προέρχονταν κυρίως από τα Βαλκάνια αλλά και από άλλες Ασιατι­κές και Αφρικανικές χώρες, οι οποίες παρουσίαζαν σοβαρά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα. Στην αρχή του 21ου αιώνα η Ελλάδα είναι πλέον μία χώρα στην οποία κατοικεί και εργάζε­ται σημαντικός αριθμός αλλοδαπών μεταναστών. Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα της απογραφής του 2001, στη χώρα ζουν περίπου 760.000 αλ­λοδαποί, αριθμός που αποτελεί το 8% του πληθυσμού και ποσοστό που είναι από τα υψηλότερα μεταξύ των άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος). Ο αριθμός αυτός γίνεται ακόμη μεγαλύτερος, σύμφω­να με ερευνητικές μελέτες (Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής), καθώς υφίσταται ένα σημαντικό ποσοστό με­ταναστών (σχεδόν το 50% του προα­ναφερόμενου αριθμού) οι οποίοι ερ­γάζονται και διαμένουν παράνομα στη χώρα. Σύμφωνα με τα δεδομένα της ΕΥΣΕ, κατά το 2001, για τη γεωγραφι­κή κατανομή των αλλοδαπών, παρά τη διασπορά τους σε όλη την Ελλάδα, πα­ρατηρείται μεγάλη συγκέντρωσή τους σε ορισμένες περιφέρειες της χώ­ρας, ειδικότερα στην περιφέρεια της πρωτεύουσας όπου καταγράφηκε το 47,26% του συνόλου των αλλοδαπών. Ακολουθούν η Μακεδονία με 15,8%, η Πελοπόννησος με 7,07%, η Στερεά Ελλάδα και η Εύβοια με 6,15%, τα Νη­σιά του Αιγαίου με 5,13%, η Κρήτη με 5,7%, η Θεσσαλία με 4,23%, τα Ιόνια Νησιά με 2,57%, η Ήπειρος με 2,14% και τελευταία η Θράκη με 0,72%. Επι­πρόσθετα αναφέρεται ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη συγκέ­ντρωση στα αστικά κέντρα, ενώ αντί­θετα οι άνδρες συγκεντρώνονται σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από έντονη γεωργική δραστηριότητα».

Για το κέντρο της Αθήνας ειδικά, «διαπιστώνεται η υπερβολική συσ­σώρευση όπου διαμένουν σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς πρόσβα­ση σε στοιχειώδη ιατροφαρμακευ­τική περίθαλψη (προβλήματα υγι­εινής). Ουσιαστικά καταλαμβάνουν οποιαδήποτε κτίρια παραμένουν εγκαταλελειμμένα τα οποία και δια­τηρούν σε κακή κατάσταση. Κάτοικοι των περιοχών αυτών καταγγέλλουν καθημερινά το πρόβλημα, επισημαί­νοντας μάλιστα την ανάπτυξη παραβατικών συμπεριφορών εκ μέρους των μεταναστών που συσσωρεύονται εκεί (επιδιδόμενοι κυρίως σε μικροπαραβάσεις κατά της ιδιοκτησίας, σε πορνεία, διακίνηση ναρκωτικών, παραεμπόριο κ.λπ.)».

Στο κεφάλαιο για την εκτίμηση του αριθμού των μεταναστών αναφέρουν ότι «μετά από αρκετά χρόνια μαζικής παράνομης μετανάστευσης που συ­νοδεύτηκε από απελάσεις, η Ελλά­δα έθεσε σε εφαρμογή, το 1997, το πρώτο πρόγραμμα νομιμοποίη­σης των παράνομων μεταναστών. Η Λευκή Κάρτα, διάρ­κειας 6 μηνών, δόθηκε σε όλους σχεδόν τους 327.000 υποψηφίους και προσέφερε εκείνη τη χρονική στιγμή τα μόνα αξιόπιστα στοιχεία για τους μετανάστες. Στο πρόγραμμα που ακολούθησε, η Πράσινη Κάρτα εί­χε διάρκεια 1-3 έτη με 228.000 υποψη­φίους. Ο νόμος για τους μετανάστες το 2001 (Ν.2910/2001) συνοδεύτηκε από  ακό­μα μια νομιμοποίηση. Η Απογραφή του 2001 παρέχει τον αριθ­μό 762.000 εγγε­γραμμένων αλλοδα­πών που βρίσκονται στη χώρα χωρίς Ελληνική υπηκοότητα. Επίσης κατα­γράφεται ένας επιπλέον πληθυσμός 161.259 ατόμων, ο οποίος αιτήθηκε την υπαγωγή του στους νόμους Ν. 3386/05 και 3536/07, τους νόμους σχετικά με την είσοδο, διαμονή και κοινωνική ένταξη υπηκόων τρίτων χω­ρών στην ελληνική επικράτεια. Έτσι ο συνολικός πληθυσμός των μετανα­στών οι οποίοι διαμένουν νομίμως στην Ελλάδα, ανήλθε το 2005 συνο­λικά στους 923.259. Μετά από πέντε χρόνια συλλήψεων, απελάσεων και επαναπροωθήσεων ο αριθμός των με­ταναστών στο τέλος του 2010, όπως προκύπτει και από τον παρακάτω πίνακα, ισούται με 1.400.622. Από αυ­τούς μόνο οι 477.363 είναι οι μη νό­μιμοι μετανάστες. Ειδικότερα, οι μη νόμιμοι οικονομικοί μετανάστες, στο ξεκίνημά τους από τη χώρα τους ή στη διαδρομή, ενημερώνονται κυρίως από τους διακινητές για μια σειρά “δικαιωμάτων και τεχνασμάτων”, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να αποφύγουν τη σύλληψη και την απέλασή τους, μέχρι να φθάσουν στη χώ­ρα προορισμού. Η Ελλάδα προτιμάται για πλείστους λόγους (γεωγραφικής θέσης, αναποτελεσματικοί – χρονο­βόροι μηχανισμοί ελέγχου, κράτησης, εξέτασης αιτημάτων ασύλου, απέλασης κ.λπ.), ως χώρα διέλευσης, κυρί­ως μέσω Πάτρας – Ηγουμενίτσας και δευτερευόντως μέσω περιφερειακών αεροδρομίων (πλαστά ταξιδιωτικά έγ­γραφα – πτήσεις τσάρτερ). Σημαντικός αριθμός από τους παράνομους μετα­νάστες εντοπίζεται στην ελληνική επι­κράτεια, ενώ όσοι καταφέρουν να δι­αφύγουν τον εντοπισμό τους από τις Ελληνικές Αστυνομικές και Λιμενικές αρχές, θα συνεχίσουν το “ταξίδι” τους για την υπόλοιπη Ευρώπη, με διαφό­ρους τρόπους διαφυγής, είτε με πλα­στά έγγραφα είτε βοηθούμενοι από διακινητές, από τα χερσαία ή θαλάσ­σια σύνορα».