Στο Μέγαρο Μαξίμου γνωρίζουν ότι από μόνο του ένα πακέτο με μέτρα 8 δισ. ευρώ – πολλά εκ των οποίων έχουν οριζόντιο χαρακτήρα, και ας υποστηρίζουν τα κυβερνητικά στελέχη ότι τα βάρη κατανέμονται με δίκαιο τρόπο – δεν «περνάει» εύκολα. 

 

Ένα «αναπτυξιακό πακέτο» – όπως αυτό που έχει ήδη περιγράψει ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αναφέροντας μάλιστα έναν προϋπολογισμό της τάξης των 35 δισ. ευρώ μέχρι το 2020 – ή μια ρητή αναφορά για τη διευθέτηση του χρέους, θα μπορέσει (τουλάχιστον αυτό εκτιμούν στο κυβερνητικό στρατόπεδο) να ρίξει σε δεύτερη μοίρα το σκληρό πακέτο των μέτρων. Τουλάχιστον μέχρι αυτά να μπουν σε φάση υλοποίησης κάνοντας περισσότερο από αισθητή την… παρουσία τους.

 

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το 2015 θα είναι μια ακόμη χρονιά ύφεσης για την Ελλάδα.

 

♦ Το πρώτο εξάμηνο θεωρείται ήδη χαμένο, ενώ το δεύτερο εξάμηνο θα είναι γεμάτο φόρους. 

♦ Αν προστεθούν τα περίπου 25 δισ. ευρώ που είναι προγραμματισμένα να εισπραχθούν το δεύτερο εξάμηνο της φετινής χρονιάς, το τουλάχιστον 1 δισ. που μετατίθεται να εισπραχθεί το δεύτερο εξάμηνο λόγω των καθυστερήσεων (π.χ. φόρος νομικών προσώπων, φόρος φυσικών προσώπων, ΕΝΦΙΑ κ.λπ.), αλλά και τα 2,7 δισ. ευρώ που είναι ο λογαριασμός του καινούργιου πακέτου μέτρων, τότε μαζεύεται ένα τεράστιο ποσό. 

 

Κάθε μήνα από εδώ και πέρα, από τον Ιούλιο μέχρι και τον Δεκέμβριο, θα πρέπει να εισπράττονται τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ. Και αυτό μόνο και μόνο για να επιτευχθεί πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 1% του ΑΕΠ φέτος. 

 

Ο υφεσιακός εφιάλτης δεν θα τελειώσει με το τέλος του έτους. Του χρόνου τα φορολογικά έσοδα θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 50 δισ. ευρώ για να βγει ο λογαριασμός και το πρωτογενές πλεόνασμα της τάξεως του 2%. 

 

Επισήμως, δεν έχουν βγει ακόμη εκτιμήσεις για την πορεία της οικονομίας την επόμενη χρονιά μετά και την ανακοίνωση ότι θα επιβληθούν εισπρακτικά μέτρα 5,2 δισ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, θεωρείται πλέον δεδομένο ότι οι επόμενοι 18 μήνες θα είναι πολύ δύσκολοι. Εκτός εάν…

 

 

Το ότι το πακέτο μέτρων των 8 δισ. ευρώ έχει υφεσιακό χαρακτήρα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Όση προσπάθεια και αν καταβληθεί από τους κομματικούς και κυβερνητικούς εντεταλμένους.

 

Το γεγονός ότι από τη λίστα με τα 14 μέτρα απουσιάζει η απευθείας μείωση των μισθών και των συντάξεων ελάχιστη σημασία έχει πλέον, καθώς παρεμβάσεις όπως η αύξηση του ΦΠΑ, η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών αλλά και η θέσπιση υψηλότερων κρατήσεων για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε κύριες και επικουρικές συντάξεις θα φέρουν μείωση της αγοραστικής δύναμης και λιγότερη κατανάλωση.

 

Το γεγονός αυτό από τη μία, αλλά και το… βάρος του πακέτου που καλούνται να σηκώσουν οι επιχειρήσεις – και έκτακτη εισφορά και αύξηση εργοδοτικών εισφορών και αύξηση του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων – θα έχουν αποτέλεσμα να χτυπηθούν ταυτοχρόνως και η κατανάλωση και η επένδυση.

 

Μάλιστα, το γεγονός ότι το τουριστικό προϊόν της χώρας θα γίνει ακριβότερο – λόγω υψηλότερου ΦΠΑ και μεγαλύτερης φορολογίας – είναι πιθανό ότι θα πλήξει ακόμη περισσότερο το ΑΕΠ της χώρας.

 

 

Ποιο είναι επομένως το ζητούμενο για την ελληνική κυβέρνηση; Να βρεθούν «αντισταθμιστικά ωφελήματα», τα οποία θα εξουδετερώσουν τις υφεσιακές δυνάμεις οι οποίες θα αναπτυχθούν αμέσως μόλις μπουν τα μέτρα σε εφαρμογή. Είναι δυνατόν να υπάρξουν τέτοια αντισταθμιστικά ωφελήματα; Από τα όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, προκύπτουν τα εξής:

 

1 Το βράδυ της Δευτέρας ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ μίλησε – δεύτερη φορά μέσα σε λίγες μέρες – για ένα πακέτο 35 δισ. ευρώ, το οποίο θα διατεθεί στην Ελλάδα την περίοδο από φέτος μέχρι το 2020. 

 

Το ποσό δεν είναι μικρό. Τα 35 δισ. ευρώ σε μια πενταετία αντιστοιχούν περίπου σε 7 δισ. ευρώ ανά έτος. Δεδομένου ότι το 2015 είναι σχεδόν χαμένο και, όπως έχει αναγγελθεί, ίσως εισρεύσει φέτος μόνο 1 δισ. ευρώ, τα υπόλοιπα 34 κατανέμονται σε τέσσερα χρόνια, άρα μπορεί να υπάρξει, για το διάστημα 2016-2019, εισροή έως και 8,5 δισ. κατ’ έτος, ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 4,7% του ΑΕΠ.

 

Αυτά τα χρήματα, βέβαια, δεν θα εισρεύσουν – κάτι που ξεκαθάρισε ο πρόεδρος της Κομισιόν – στον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά θα πέσουν κατευθείαν στην πραγματική οικονομία. 

 

Αν όντως υπάρξουν ποσά αυτής της τάξεως ανά έτος και όντως πέσουν στην αγορά για τόνωση της απασχόλησης, εκτέλεση έργων και λοιπές δημόσιες επενδύσεις (μέτρα δηλαδή που θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας), το πακέτο των μέτρων θα «μαλακώσει». Όλα βέβαια εξαρτώνται από τις λεπτομέρειες και το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής. 

 

Τι είναι όμως αυτά τα 35 δισ. ευρώ; Άθροισμα δράσεων που έχουν ήδη ανακοινωθεί και προεξοφληθεί ή φρέσκο πραγματικό χρήμα;

 

2 Τη Δευτέρα, στον απόηχο της συνεδρίασης του Eurogroup, ουδείς εκ των ηγετών θέλησε να δώσει ακόμη και το παραμικρό στοιχείο σχετικά με το ελληνικό χρέος. Πρώτα η ολοκλήρωση της πέμπτης αξιολόγησης είπαν όλοι οι ηγέτες. 

 

Μπορεί όμως να υπάρξει κάποια διευθέτηση για το χρέος; Αν γίνει δεκτή η ελληνική πρόταση και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) αναλάβει – τουλάχιστον – την αποπληρωμή των 27 δισ. ευρώ που είναι το χρέος της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το όφελος για την ελληνική πλευρά θα είναι διπλό:

 

♦ Πρώτον, θα έχει αποπληρωθεί το χρέος προς την ΕΚΤ και αυτό σημαίνει ότι από τον Ιούλιο θα μπορέσει και η Ελλάδα να μπει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Ένταξη στο πρόγραμμα αυτό σημαίνει ταχεία αποκλιμάκωση των spreads στα ελληνικά ομόλογα. Μπορεί ακόμη η έξοδος στις αγορές να μοιάζει με άπιαστο όνειρο, ωστόσο το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μπορεί να φέρει το όνειρο αυτό πιο κοντά. 

♦  Δεύτερον, η αποπληρωμή των υποχρεώσεων προς την ΕΚΤ ουσιαστικά απαλλάσσει την ελληνική πλευρά για αρκετούς μήνες από την υποχρέωση να καταβάλλει χρεολύσια. Και αυτό σημαίνει κάτι πολύ σημαντικό. Ότι η ελληνική κυβέρνηση θα κερδίσει λίγο χρόνο ώστε να μπορέσει να χαράξει ένα ρεαλιστικό κυβερνητικό πρόγραμμα, με πραγματικές μεταρρυθμίσεις, σε τομείς κρίσιμους και παραμελημένους τα χρόνια των μνημονίων, οι οποίες θα οδηγήσουν τη χώρα σε σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη. 

 

Ζημιά έτσι ή αλλιώς από τη βαριά φορολογία

Το «αναπτυξιακό πακέτο» και η διευθέτηση του χρέους παραμένουν προς το παρόν στη σφαίρα της θεωρίας. Το μόνο χειροπιαστό έγγραφο αυτή τη στιγμή είναι το κείμενο της ελληνικής πρότασης, ένα έγγραφο το οποίο οδηγεί σε απευθείας μειώσεις συντάξεων (1% στις κύριες και 5% στις επικουρικές) αλλά και μισθών (τουλάχιστον 1,5% οριζόντια μείωση σε όλους τους μισθούς λόγω αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η επίπτωση από την αύξηση της εισφοράς αλληλεγγύης).

Δεν είναι όμως μόνο αυτά τα μέτρα που θα πλήξουν την ενεργό ζήτηση. Τα χειρότερα εντοπίζονται στον ΦΠΑ και στον φόρο των επιχειρήσεων. 

Με βάση την κυβερνητική ρητορική, η έκτακτη εισφορά στις επιχειρήσεις – για τις εταιρείες με κέρδη άνω των 500.000 ευρώ, πιθανότατα κατά τη χρήση του 2014, αν και τα κέρδη αυτά δεν είναι ακόμη γνωστά στο υπουργείο Οικονομικών λόγω μη υποβολής των φετινών φορολογικών δηλώσεων – θα πρέπει να αποδώσει μέσα στους επόμενους 18 μήνες περισσότερα από 1,3 δισ. ευρώ.

Επιπλέον οι εταιρείες θα πρέπει να επιβαρυνθούν με την αύξηση των εργοδοτικών εισφορών κατά 3% – επιπλέον 600 εκατ. ευρώ στις επιχειρήσεις – αλλά και με την αύξηση του συντελεστή φορολόγησης των κερδών από το 26% στο 29%, μέτρο που ισοδυναμεί με επιπλέον 400 εκατ. ευρώ. Ο συνολικός λογαριασμός μέσα σε 18 μήνες ξεπερνάει τα 2 δισ. ευρώ. 

Και γεννάται το εύλογο ερώτημα: Από πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα; 

♦ Τα μέτρα δεν πλήττουν μόνο τις κερδοφόρες εταιρείες (όπως η έκτακτη εισφορά και η αύξηση του συντελεστή φορολόγησης των νομικών προσώπων από το 26% στο 29%) αλλά και τις ζημιογόνες. 

♦ Η αύξηση των εργοδοτικών εισφορών δεν πλήττει μόνο τις κερδοφόρες επιχειρήσεις, αλλά όλες τις εταιρείες που απασχολούν προσωπικό. 

Στην πράξη θα φανεί αν θα επαναληφθεί η ιστορία του πρόσφατου παρελθόντος. 

Σε προηγούμενες απόπειρες επιβολής έκτακτης εισφοράς στα κέρδη των επιχειρήσεων (σ.σ.: έγινε και το 2009 και το 2010) καταγράφηκε κύμα απολύσεων. Θα γίνει το ίδιο και τώρα; 

Αν αυτό συμβεί, η εισπρακτική απόδοση των μέτρων θα αμφισβητηθεί έντονα, καθώς αυτά που υποτίθεται ότι θα εισπράττει το Δημόσιο από τη μία «τσέπη» μέσω της έκτακτης εισφοράς θα τα χάνει από την άλλη μέσα από τη μείωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, αλλά και την απώλεια ασφαλιστικών εισφορών και φόρων κατανάλωσης που κανονικά θα πλήρωναν οι απολυμένοι.

 

Πανίσχυρη ώθηση στη «μαύρη οικονομία» με τα νέα μέτρα

Ο ΦΠΑ υποτίθεται ότι πρέπει να αποδώσει 1,4 δισ. ευρώ με βάση την ελληνική πρόταση. Ουδέποτε στο παρελθόν – και έχουν γίνει τρεις απόπειρες μέχρι σήμερα – αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ έφερε τα επιθυμητά εισπρακτικά αποτελέσματα. Και στις τρεις απόπειρες τα έσοδα παρουσίαζαν προσωρινή αύξηση λόγω του αιφνιδιασμού και ύστερα από λίγους μήνες κατέρρεαν υπό το βάρος της φοροδιαφυγής και της μείωσης της κατανάλωσης.

Αυτό είναι ένα ακόμη κεφάλαιο στην όλη συζήτηση. Υποτίθεται ότι το πακέτο των 8 δισ. ευρώ επιβάλλεται για να διασφαλιστεί το πρωτογενές πλεόνασμα κατά τη φετινή χρήση και κατά την επόμενη. Όμως, η είσπραξη αυτών των 8 δισ. ευρώ δεν είναι εξασφαλισμένη. 

♦ Μπορεί να αποδώσουν τα αναμενόμενα μέτρα, όπως είναι η αύξηση των εισφορών στους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, καθώς και η αύξηση στην εισφορά αλληλεγγύης. Και αυτό διότι η παρακράτηση των φόρων και των εισφορών θα γίνει απευθείας, στην «πηγή».

♦ Μπορεί επίσης να αποδώσει και η έκτακτη εισφορά ή ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης, καθώς θα επιβληθεί επί περυσινών κερδών.

Από την άλλη, όμως, η αύξηση του συντελεστή στον φόρο των επιχειρήσεων, η αύξηση του ΦΠΑ αλλά και η αύξηση των εργοδοτικών εισφορών δεν είναι βέβαιο ότι θα φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το κίνητρο να προσχωρήσει κάποιος στη «μαύρη» οικονομία γίνεται ισχυρότερο από ποτέ.

Συνεπώς καταλήγουμε – ακόμη μια φορά – στο αυτονόητο συμπέρασμα: Ουδέποτε οι περικοπές και η οριζόντια εισπρακτική λογική ωφέλησαν την οικονομία. Ο μόνος δρόμος για αύξηση του τζίρου της ελληνικής οικονομίας – και συνεπώς αύξηση των θέσεων εργασίας, των φορολογικών εσόδων, των ασφαλιστικών εισφορών – είναι τα μέτρα που προσανατολίζονται στην αύξηση της παραγωγής και του εθνικού πλούτου και στη διασφάλιση των εισοδημάτων. 

Κάθε άλλη επιλογή παράγει ύφεση και αδιέξοδα. Μπορεί αυτό να γίνει κατανοητό – έστω και στο πλαίσιο της παράτασης του ισχύοντος προγράμματος – πριν να είναι πολύ αργά; Δεν μένει πολύς καιρός για έγκυρες απαντήσεις…